Kościół Katolicki w polskim życiu politycznym 1945-1989 : podstawowe uwarunkowania

• Autorzy: Marian Jasiukiewicz
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Autor w ramach pracy próbuje odpowiedzieć na pytanie: jakie czynniki decydowały o statusie Kościoła Katolickiego w polskim życiu politycznym w okresie powojennym (1945-1989) - do upadku komunizmu w Polsce.

EN

In his monograph The Catholic Church in a Polish political life in 1945-1989. Basic conditions, the author tries to answer a question about conditions that underlied participation of this religious institution in the political life of Poland under the communistic authorities. There fields of activity that extend beyond the Catholic Church's evangelical function are a subject of analysis in this elaboration. From the author's point of view, the political activity of the Church in Poland was the natural consequence of the social and political circumstances under which it had to operate after 1945. A main mission of the Church - evangelization - could not be realized well, without influencing the political surroundings, particularly the state. The aim of such influence was to change circumstances to be more available for Church's mission. The surroundings was hostile to the Church and the state official doctrine enounced the end of the religion and the Church after the socialism would be built. Under such circumstances, the Church - very well established in the Polish society mostly declaring itself as being a religious one - operated as a "besiged fortress". However, there were many different forms of the Church's cooperation with the state, for the Church accepted the legal order of the state being - at the same time a specific "cultural opposition" to it. A confrontation with the communism enabled a preservation of the Polish character of the religious manifestations in Poland as well as the position of the Church there. Changes in the circumstances under which the Polish Church participated in the political life, started a process of the Polish society transformation from a monocentric to a policentric one. These changes began at the late 1970s when was organized political opposition appeared in Poland. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Kościół katolicki; Kościół w społeczeństwie; Kościół w polityce; Prasa; Rozprawa habilitacyjna

EN

Roman Catholic Church; Church in society; Church in Politics; Press; Habilitation thesis

• Czasopismo: Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Seria : Monografie i Opracowania (nr 100)
• Rocznik: 1993
• Numer: nr 649
• Strony: 200

Twórcy

autor

Marian Jasiukiewicz

Bibliografia

• Dzwonkowski R., ks., Listy społeczne biskupów polskich (1891-1918), Paryż 1974.
• List Komitetu Centralnego PZPR do Egzekutyw Komitetów Wojewódzkich, Powiatowych i Miejskich PZPR, Archiwum Akt Nowych. VI Oddział. Sygn. 237/V-184.
• Gomułka W., Artykuły i przemówienia. T. 2. Styczeń 1946 - kwiecień 1948, Warszawa 1964.
• Gomułka W., Przemówienia. Październik 1956 - wrzesień 1957, Warszawa 1957.
• Gomułka W., Przemówienia, Wrzesień 1957 - grudzień 1958, Warszawa 1959.
• Gomułka W., Przemówienia - 1959, Warszawa 1960.
• Gomułka W., Przemówienia - 1961, Warszawa 1962.
• Gomułka W,, Przemówienia. Styczeń 1963 - lipiec 1964, Warszawa 1964.
• Gomułka W., Przemówienia. Lipiec 1964 - grudzień 1966, Warszawa 1967.
• Gomułka W., Przemówienia - 1958, Warszawa 1969.
• Jaruzelski W., Przemówienia 1980-1982, Warszawa 1983.
• Listy pasterskie Episkopatu Polski 1945-1974, Paryż 1975.
• Listy pasterskie Prymasa Polski 1946-1974, Paryż 1975.
• Listy pasterskie Prymasa Polski oraz Episkopatu 1975-1981, Paryż 1988.
• Pielgrzymka Jana Pawła II do Polski (przemówienia, dokumenty), Poznań-Warszawa 1979.
• Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski, Poznań 1968.
• Adamski F., Rodzina nowego miasta, Warszawa 1970.
• Antoszewski A., Erozja systemu politycznego PRL w latach osiemdziesiątych. Studium procesu, Wrocław 1992.
• Ash T.G., Polska rewolucja. Solidarność 1980-1981, Warszawa 1990.
• Ash T.G., Pomimo i wbrew. Eseje o Europie Środkowej, Londyn 1990.
• Aubert R., Historia Kościoła. T. 5, Warszawa 1985.
• Bartnik Cz., ks., Chrześcijańska nauka o narodzie według Prymasa Stefana Wyszyńskiego, Lublin 1982.
• Baszkiewicz J., Wolność, równość, własność: rewolucje burżuazyjne, Warszawa 1981.
• Berger P., Luckmann Th., Secularisation and Pluralism. Internales Jahrbuch fur Religionssoziologie - 1966.
• Berger P.L., Luckmann T., Społeczne tworzenie rzeczywistości, Warszawa 1983.
• Biernat T., Mit polityczny, Warszawa 1989.
• Borowski H., Kantowska filozofia religii. Warszawa 1986.
• Brodzki K., Wojna J., Oazy Ruch Światło-Życie, Warszawa 1988.
• Chrześcijańska myśl społeczna na emigracji. Red. nauk, Z. Tkocz, Londyn-Lublin 1991.
• Chrześcijaństwo w Polsce. Praca zbiór, pod red. J. Kłoczowskiego, Lublin 1981.
• Ciupak E., Katolicyzm ludowy w Polsce. Studium socjologiczne, Warszawa 1973.
• Ciupak E., Kult religijny i jego społeczne podłoże. Studia nad katolicyzmem polskim. Warszawa 1965.
• Ciupak E., Religijność młodego Polaka, Warszawa 1984.
• Cywiński B., Ogniem próbowane. Z dziejów najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej. T. 1; Korzenie tożsamości, Rzym 1982.
• Cywiński B., Ogniem próbowane. Z dziejów najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej. T. 2: ...i was prześladować będą, Lublin-Rzym 1990.
• Cywiński B., Rodowody niepokornych. Wyd. 3 rozszerz., Paryż 1985.
• Czapliński W., Galos A., Korta W., Historia Niemiec, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1981.
• Czarnowski S., Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego. W: Dzieła. T. 1, Warszawa 1956.
• Czy Polacy są klerykalni?, Warszawa 1988.
• Barczewska K., Katolicyzm we współczesnym społeczeństwie polskim, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1989.
• Davies N., Boże Igrzysko. Historia Polski, T. 2, Kraków 1992.
• Dmowski R., Kościół, naród i państwo, Londyn 1964.
• Duroselle J.B., Początki katolicyzmu społecznego we Francji (1822-1870), Warszawa 1961.
• Dzieje Polski. Praca zbiór, pod red. J. Topolskiego, Warszawa 1975.
• Ehrlich S., Oblicza pluralizmów, Warszawa 1985.
• Fijałkowski Z., Kościół katolicki na ziemiach polskich w latach okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1983.
• Fromm E., Szkice z psychologii religii, Warszawa 1966.
• Godlewski J.F., Katolicka myśl kościelna o prawie i państwie, Warszawa 1985.
• Godlewski J.F., Kościół rzymskokatolickl w Polsce wobec sekularyzacji życia publicznego (1944-1974), Warszawa 1978.
• Godlewski J.F., Światopogląd, religia, państwo, Warszawa 1980.
• Goliński Z., bp, Prawo i moralność. W: Konferencja dla prawników-katolików, Częstochowa 1958.
• Gołubiew A., Unoszeni historią, Kraków 1971.
• Górski K., Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kraków 1986.
• Grudzień J., Zasady polityki wyznaniowe j PRL. Wyd. 3, Warszawa 1971.
• Grupy i więzi społeczne w systemie monocentrycznym. Praca zbior., pod red. E. Wnuka-Lipińskiego, Warszawa 1990.
• Grzybowski K., Sobolewska B., Doktryna polityczna i społeczna papiestwa 1789-1968, Warszawa 1971.
• Historia Kościoła w Polsce. T. 2: 1764-1945. Cz. 2. 1918-1945. Pod red. ks. B. Kumora i ks. Z. Obertyńskiego, Poznań-Warszawa 1979.
• Hlond A., kard., Na straży sumienia narodu, Nowy Jork 1951.
• Holzapfel H., Tausend Jahre Kirche Polens, Wurzburg 1966.
• Jan Paweł II, Centeslmus annus, Wrocław 1991.
• Jarocki S. (Strzeszewski Cz.), Społeczna nauka Kościoła, Londyn 1960.
• Jaroszewski T.M., Tanalski D., Filozofia społeczna i doktryna polityczna Kościoła katolickiego (na prawach rękopisu), Warszawa 1965.
• Jaroszewski T.M., Nauka społeczna Kościoła a socjalizm Warszawa 1960.
• Jasiukiewicz M., Katolicyzm polityczny w Polsce w latach 1939-1949. Wrocław: AE 1978. Prace Naukowe Akademii Ekonomiczne nr 119.
• Kądziela P., Kościół a Państwo w Polsce 1945-1965, Wrocław 1990.
• Kąkol K., Kościół a socjalistyczna rzeczywistość. Warszawa 1982.
• Kąkol K., Kościół w PRL. Elementy ewolucji doktryny, Warszawa 1985.
• Keller J., Katolicka doktryna społeczna. Warszawa 1989.
• Kerstan K., Historia polityczna Polski 1943-1956, Warszawa 1982.
• Kerstan K., Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948, Warszawa 1984.
• Kłoczkowski I., Kościół katolicki v świecie i w Polsce, Katowice 1986.
• Kłoczowski J., Millerowa L., Skarbek J., Zarys dziejów Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 1986.
• Kominek B., kard., V służbie Ziem Zachodnich, Wrocław 1977.
• Kondziela J., ks., Sozialer und politischer Wandel in Polen und die gesellschaftliche Position der katholischen Kirche. W: K. Zapotoczny (red.)t Were und Gesellschaft im Wandel, Linz 1978.
• Korporacjonizm. Praca zbior., Lublin 1939.
• Kościół katolicki w Polsce 1918-1990. Rocznik Statystyczny pod red nauk. L. Adamczuka i ks. W. Zdaniewicza. Warszawa 1991.
• Kościół rzymskokatolicki i inne wspólnoty wyznaniowe w Polsce, Przed III podróżą Jana Pawła II do Polski (br. m. i d. wyd.).
• Kościół w II Rzeczypospolitej. Praca zbior., pod red. Z. Zielińskiego i S. Wilka, Lublin 1981.
• Krasicki I., Kościół katolicki a świat współczesny, Warszawa 1975.
• Krasicki I., Watykan na rozdrożu (1960-1967). Tło i wyniki Soboru Watykańskiego II, Warszawa 1971.
• Krzemiński I., Bakuniak G., Banaszek H., Kruczkowska A., Polacy - Jesień 1980, Warszawa 1983.
• Krzywobłocka B., Chadecja 1918-1937r. Warszawa 1974.
• Kubiak H., Religijność a środowisko społeczne, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972.
• Leś B., Religijność społeczeństw przemysłowych. Studium porównawcze Francji i Wielkiej Brytanii, Warszawa 1977.
• Linz J., Opposition in and under Authoritarian Regime; The Case of Spain. W: Regimes and Oppositions. Praca zbior. pod red. R. Dahla, New Haven 1973.
• Majka J., ks., Filozofia społeczna, Wrocław 1982.
• Makowski J., Kościół Francji. Wśród kontrowersji i osiągnięć katolicyzmu francuskiego, Warszawa. 1969.
• Mała encyklopedia teologiczna. Pod red. M. Rode. T. 1, Warszawa 1988.
• Mariański J., ks., Kościół w społeczeństwie przemysłowym, Warszawa 1983.
• Mariański J., ks., Religijność w procesie przemian, Warszawa 1991.
• Markiewicz S., Ewolucja społecznej doktryny Kościoła, Warszawa 1983.
• Markiewicz S., Państwo i Kościół w Polsce, Warszawa 1984.
• Markiewicz S., U drzwi Dobra i Zła, Warszawa 1981.
• Markiewicz S., Współdziałanie Kościoła i państwa w świetle teorii i praktyki, Warszawa 1984.
• McKenzie J.L., Kościół rzymskokatolicki. Warszawa 1972.
• McKenzie J.L., Władza w Kościele, Warszawa 1972.
• Micewski A., Kardynał Wyszyński. Prymas i mąż stanu, Paryż 1982.
• Micewski A., Współrządzić czy nie kłamać. "Pax" i "Znak" w Polsce 1945-1976, Kraków 1981.
• Michnik A., Kościół, lewica, dialog, Niezależna Oficyna Wydawnicza (b. m. w.) 1983.
• Michnik A., Polskie pytania, Paryż 1987.
• Mysłek W., Kierownictwo Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce wobec Polski Ludowej 1944-1949, Warszawa 1970.
• Mysłek W., Kościół katolicki i tysiąclecie. Warszawa 1963.
• Mysłek W., Kościół katolicki w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1966.
• Mysłek W., Kościół współczesny, Warszawa 1963.
• Mysłek W., Oblicze polskiej hierarchii kościelnej i jej stosunek do ludowego państwa i przemian społeczno-politycznych (1944-1965), Warszawa 1966.
• Mysłek W., Społeczno-polityczna doktryna Kościoła Papieży Jana XXIII i Pawła VI, Warszawa 1981.
• Mysłek W., Wierzący i socjalizm, Warszawa 1966.
• Oblicza katolicyzmu w Polsce. Pod red. J. Wołkowskiego, Warszawa 1984.
• Osuchowski J., Państwo ludowe a Kościół rzymskokatolicki w Polsce w latach 1944-1948, Warszawa 1981.
• Owsijenko F.G., Evolucija socjalnogo uczenija katolicizma, Moskwa 1987.
• Piasecki B., Patriotyzm polski, Warszawa 1960.
• Piasecki B., Siły rozwoju, Warszawa 1971.
• Piekarski A., Szkice o Kościele w Polsce, Warszawa 1974.
• Piekoszewski J., ks., Katolicyzm amerykański, Lublin 1989.
• Piwowarczyk J., ks., Katolicka etyka społeczna, Londyn 1960.
• Piwowarski W., ks., Praktyki religijne jako przejaw więzi z Kościołem. W: Z zagadnień kultury chrześcijańskiej. Kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu, prymasowi Polski. Kom. red.: K. Wojtyła (i in.) Lublin 1973.
• Piwowarski W., ks., Religijność miejska w dwudziestoleciu powojennym w Polsce, Warszawa 1966.
• Piwowarski W., ks., Religijność miejska w regionie uprzemysłowionym. Studium socjologiczne, Warszawa 1977.
• Piwowarski W., ks., Religijność wiejska w warunkach urbanizacji. Warszawa 1971.
• Polityka wyznaniowa - tło, warunki, realizacja. Praca zbiór, pod red. W. Mysłka i M.T. Staszewskiego, Warszawa 1975.
• Polska Ludowa 1944-1950. Przemiany społeczne Praca zbiór, pod red. F. Ryszki, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974.
• Raina P., Jan Paweł II, Prymas i Episkopat Polski o stanie wojennym, Londyn 1982.
• Raina P. (oprac.), Kościół w Polsce 1981-1984, Londyn 1985.
• Raina P., Political Opposition in Pol and 1954-1977, Londyn 1978.
• Rakowski M.F., Jak to się stało?, Warszawa 1991.
• Religia i życie społeczne. Pod red. ks. W. Zdanowicza, Poznań - Warszawa 1983.
• Religijność ludowa, ciągłość i zmiana. Praca zbior. pod red. ks. W. Piwowarskiego, Wrocław 1983.
• Reykowski J., Logika walki, Warszawa 1984.
• Roszkowski W., Historia Polski 1914-1990, Warszawa 1991.
• Słownik Teologiczny. Praca zbior. pod red. ks. A. Zuberbiera, Katowice 1985.
• Społeczeństwo polskie u progu przemian. Praca zbiór, pod red. J. Muchy (i in.), Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
• Sprawozdanie z prac Komisji KC PZPR powołanej do wyjaśnienia przyczyn i przebiegu konfliktów społecznych w dziejach Polski Ludowej, "Nowe Drogi" - Suplement, Warszawa 1983.
• Staniszkis J., Ontologia socjalizmu, Warszawa 1989.
• Staszewski M.T., Państwo a związki wyznaniowe w europejskich krajach socjalistycznych, Warszawa 1976.
• Stolarczyk J., Katolicyzm społeczny, Warszawa 1969.
• Szacki J., Durkheim, Warszawa 1964.
• Szacki J., Historia myśli socjologicznej, Warszawa 1983.
• Szmyd J., Marksistowska teoria laicyzacji i aktualne problemy walki ideologicznej. W: Krytyka niemarksistowskich koncepcji socjalizmu. Praca zbiór, pod red. B. Białokozowicza, Kraków-Gdańsk-Łódź 1986.
• Tendencje ideologiczne we współczesnej katolickiej myśli społecznej i filozoficznej. Praca zbiór, pod red. D. Tanalskiego, Warszawa 1984.
• Tischner J., ks., Etyka solidarności, Kraków 1981.
• Tischner J., ks., Polska jest ojczyzną, Paryż 1985.
• Tischner J. ks., Polski kształt dialogu, Paryż 1981.
• Turowiez J., Chrześcijanin w dzisiejszym świecie, Kraków 1963.
• Turowiez J., Kościół nie jest łodzią podwodną. Wybór publicystyki z lat 1964-1987, Kraków 1990.
• Tymowski M., Kieniewicz J., Hölzer J., Historia Polski, Paryż 1986.
• Urban W., bp., Ostatni etap dziejów Kościoła w Polsce przed nowym tysiącleciem (1815-1965), Rzym 1966.
• Wajda A., Wiatr J.J., Uniwersalne prawidłowości budownictwa socjalizmu i ich narodowe swoiste uwarunkowania. W: I Ogólnopolska Partyjna Konferencja Ideologiczno-Teoretyczna, 2-3 kwietnia 1982, Warszawa 1982.
• Wapiński R., Narodowa Demokracja 1983-1939, Wrocław 1980.
• Weber M., Szkice z socjologii religii, Warszawa 1984.
• Wierzbicki A., Naród-państwo w polskiej myśli historycznej dwudziestolecia międzywojennego, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978.
• Wnuk J., Finale Soboru i Episkopat polski, Warszawa 1966.
• Wnuk J., Quo vadis ecclesia?, Warszawa 1963.
• Wójcik J., Ciągłość i rozwój. Warszawa 1972.
• Wójcik J., Spór o postawę, Warszawa 1969.
• Wyszyński S., ks., Chrystus-społecznik, Poznań 1947.
• Wyszyński S., kard., Kazania świętokrzyskie, Rzym 1974.
• Wyszyński S., kard., Zapiski więzienne, Paryż 1982.
• X Zjazd PZPR. Podstawowe materiały i dokumenty, Warszawa 1986.
• Z badań nad życiem politycznym Polski lat 1980-1981 - pierwsze wnioski i postulaty, Wrocław-Kalisz 1988.
• Zarys dziejów religii. Praca zbior. pod red. Komitetu, Warszawa 1988.
• Zawieyski J., Kartki z dziennika 1955-1969.
• Zawieyski J., Droga katechumena. Wyboru dokonali J. Smosarski i S. Trębaczkiewicz, Warszawa 1971.
• Zdybicka Z.J., Człowiek i religia. Zarys filozofii religii, Lublin 1977.
• Zieliński R., Majdecki J., Księża znad Odry, Warszawa 1976.
• Żakowski J., 3 ćwiartki wieku. Rozmowy z Jerzym Turowiczem, Kraków 1990.
• Życie polityczne Polski lat osiemdziesiątych, Wrocław 1991.
• Życie polityczne w Polsce 1918-1939, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1985.