Potencjał życiowy mieszkańców Dolnego Śląska : diagnoza i perspektywy

• Autorzy: Ireneusz Kuropka

Warianty tytułu

The Life Potential of Lower Silesia's Population : Assessment and Perspectives

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Monografia poświęcona jest analizie umieralności w ujęciu regionalnym. Jest to diagnoza sytuacji w dziedzinie umieralności w wybranych zbiorowościach zamieszkujących Dolny Śląsk i określenie przyszłego stanu zjawiska. Kryterium podziału mieszkańców Dolnego Śląska było miejsce zamieszkania, wiek i płeć. Skalę wieku podzielono na trzy grupy: dzieci i młodzież, osoby w wieku produkcyjnym oraz osoby w wieku poprodukcyjnym. Autor przedstawił także statystyczny opis zmian i zróżnicowania umieralności według kryteriów demograficznych wyodrębnionych w badaniu oraz zmiany i zróżnicowanie struktur zgonów ze względu na ich przyczyny, jakie zaobserwowano w poszczególnych zbiorowościach.

EN

Decreasing mortality is always perceived as a positive phenomenon by the society at large, however, benefits from a falling death rate are not evenly distributed in the population. In certain population groups, the benefits are smaller, if any; in others - greater. This paper numerically assesses the situation based on the concept of life potential [Hersch, 1948], [Bourgeois-Pichat 1951], Life potential is a generalization of the life expectancy. It expresses numerically the expected length of life with reference to a group of persons, rather than to a single person. The individual life potential is the life expectancy. The population under study was that of Lower Silesia between 1980 and 1998, i.e. before Poland's new administrative division had been introduced. The Lower Silesian region was then divided into four voivodships (primary administrative provinces). Namely, those of Jelenia Góra, Legnica, Wałbrzych and Wrocław. The choice of Lower Silesia as the object for this study resulted from the specific nature of that region in comparison to the rest of the country. Most demographic phenomena, the mortality processes in particular, took a different course in Lower Silesia than elsewhere in Poland, forming a major dissimilarity in population characteristics of this country, which certainly can not be regarded as demographically homogeneous. Importantly too, the regional approach to Poland's demography was seldom undertaken before. Given that the role and responsibility of Poland's regional governments are presently on the rise, a detailed socio-economic analysis of each region, including its demographic background, becomes of a major practical importance. The comparison of life potentials of several populations in Lower Silesia shows that both at the beginning and at the end of the period under study, the population of the Wroclaw voivodship attained the highest life expectancy in the regions, whereas the population of the Jelenia Góra voivodship - the lowest. Unfortunately, the difference has been tending to increase with time. Noticebly, the 1980s was a period of general stagnation in the life expectancy dynamics, while after 1991, measureable progress was made. The techniques of Arriaga [1984] and Pollard [1990] applied for this study yielded a decomposition of life potential change in time by age groups and major causes of death. It turned out that the increase in male life expectancy was brought about chiefly by the falling infant mortality rate, whereas the female life expectancy increased because of the fall of mortality in older age groups. In terms of causes of death, the 1990s' increase of life expectancy in populations of Lower Silesia resulted primarily from decline in the number of deaths caused by circulatory system failures, external causes, and respiratory system decease. The mortality rates of Lower Silesia's populations, and the implied life tables, are projected until 2010 with the analogue methods. The similarities in the individual life potential changes in Lower Silesia and those in certain European countries were taken as the base to derive the projected trends. According to those projection estimates, the regional differences in mortality will remain significant, although diminishing. By the year 2010, the maximum life expectancy will be attained by the male population of the former Wrocław voivodship (72.31), while the female population of the former Legnica voivodship shall reach the life expectancy of 79.92 years. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Umieralność; Przyczyny umieralności; Struktura umieralności; Umieralność niemowląt; Model umieralności Heligmana-Pollarda

EN

Mortality; Causes of mortality; Structure of mortality; Infant mortality; Heligman-Pollard model

• Czasopismo: Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Seria : Monografie i Opracowania (nr 100)
• Rocznik: 2002
• Numer: nr 922
• Strony: 223

Twórcy

autor

Ireneusz Kuropka

Bibliografia

• Aleksińska J. (1973): Metody budowy tablic trwania życia. "Wiadomości Statystyczne" nr 11.
• Alhburg D.A., LandK.C. (1998): Population Forecasting: Guest Editors' Introduction. "International Journal of Forecasting" nr 8.
• Andriejew E.M., Dobrowolskaja W.M. (1979): Ob odnom metodie izućenija kriwych doźytija. W: Prodolźitielnost ziznv, Analiz i modelirowanije. Moskwa: Statistika.
• Armstrong J.S. (1985): Long Range Forecasting. New York: John Wiley.
• Arriaga E.E. (1984): Measuring and Explaining the Change in Life Expectancies. "Demography" nr 1.
• Beard R.E. (1971): Some Aspects of Theories of Mortality. Cause of Death Analysies, Forecasting and Stochastic Process. W: Biological Aspects of Demography. Ed. W. Brass. London: Taylor and Francis Ltd.
• Benjamin B. (1960): Social and Economic Factors Affecting Mortality. Haga: Mouton.
• Benjamin B. (1982): The Span of Life. "Journal of the Institute of Actuaries" nr 109.
• Bielicki T., Brajczewski Cz., Rogucka E., Welon Z. (1994): Niektóre społeczne i ekologiczne uwarunkowania przedwczesnej umieralności osób dorosłych w Polsce. Monografie Zakładu Antropologii PAN nr 12, Wrocław.
• Bijak J. (1999): Umieralność. W: Przemiany demograficzne w Polsce w latach 90. w świetle koncepcji drugiego przejścia demograficznego. Red. I.E. Kotowska. Warszawa: SGH.
• Births and Deaths in the Jelenia Góra Voivodship in the Period of 1982-1996 (1998). Ed. P. Dittmann. Wrocław: Akademia Ekonomiczna.
• Bodkin R., Klein L.R., Marwah K. (1991): A History of Macroeconometric Modelbuilding. Brookfield: E. Elgar.
• Bogacka H., Mantorska T., Stokowski F. (1988): Ruch naturalny i reprodukcja ludności Polski według województw w latach 1950-1987 (w nowym podziale administracyjnym). Warszawa: SGPiS.
• Bolesławski L. (1973): Budowa tablic trwania życia. Teoria i praktyka. Warszawa: GUS.
• Bourgeois-Pichat J. (1951): Les limites de la demographie potentielle. "Revue de l'Institut Internationale de Statistique" t. 19, nr 1.
• Brouard N. (1990): Classification of Developed Countries according to Cause-of Death Patterns: A Test of Robustness during the Period 1968-1974. W: Measurement and Analysis of Mortality: Ed. J. Vallin, S. D'Souza, A. Palloni. Oxford: Clarendon Press.
• Buettner T. (1995): Variation of Mortality of Old People by Sex. "Population Bulletin of the United Nations" nr 39.
• Chiang Ch.L. (1968): Introduction to Stochastic Processes in Biostatistics. New York: Wiley.
• Cieślak M., Kuropka I. (1997): The State of Health of the Population and Accessibility to Physicians. "Argumenta Oeconomica" nr 2.
• Cieślak M., Kuropka I., Radzikowska B. (1991): Econometric Models of Demographic Development Components. W: Usefulness of Demographic Modelling. Ed. J. Jóźwiak, I.E. Kotowska. Warszawa: SGPiS.
• Cieślak M. (1999): Liczba i struktury ludności. W: Procesy demograficzne w byłych województwach dolnośląskich w latach 1975-1997. Red. M. Cieślak. Wrocław: Akademia Ekonomiczna.
• Cieślak M. (2001a): Wprowadzenie. W: Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowanie. Warszawa: PWN.
• Cieślak M. (2001b): Prognozowanie analogowe. W: Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowanie. Warszawa: PWN.
• Chomątowski S., Sokołowski A. (1978): Taksonomia struktur. "Przegląd Statystyczny" nr 2.
• Coale A.J., Demeny P. (1966): Regional Model Life Tables and Stable Population. Princeton: University Press.
• Demografia. Metody analizy i prognozowania (1992). Red. M. Cieślak. Warszawa: PWN.
• Dittmann P. (1992): Umieralność z powodu samobójstw w województwie jeleniogórskim. "Wiadomości Statystyczne" nr 12.
• Dittmann P., Barancewicz J., Januszewska M. (1996): Choroby układu krążenia - umieralność w województwie jeleniogórskim w latach 1978-1993. "Prace Karkonoskiego Towarzystwa Naukowego" nr 68.
• Dittmann P. (2000): Metody prognozowania sprzedaży w przedsiębiorstwie. Wrocław: Akademia Ekonomiczna.
• Forecasting Mortality in Developed Countries (2001). Ed. E. Tabeau, A. Van Den Berg Jeths, Ch. Heatthcote. Dordrecht: Kluwer Academic Press.
• Fries J. (1989): The Compression of Morbidity: Near or Far. "The Milbank Quarterly" nr 67.
• Frąckiewicz L. (1998): Wykorzystanie informacji statystycznych w polityce społecznej. W: Przeobrażenia demograficzne kraju i ich konsekwencje dla polityki społecznej. Red. L. Frąckiewicz. PN AE w Katowicach.
• Frątczak E. (1993): Population Aging in Poland-Selected Aspects. Paris: CICRED.
• Gadomski W. (1999): Kapitalizm jest zdrowy. "Gazeta Wyborcza" nr 285.
• Gartner K. (1995): The Development of Mortality in East and West Germany. Differences and Recent Trends. "Studia Demograficzne" nr 3.
• Gawriłow Ł.A. (1984): Kolicestwiennyje zakonomiernosti prodolzittielnosti źizni ćelowieka i labolatornych żywotnych. Naućnyje osnowy programmy Polis. Puscino: Nil AN SSSR.
• Gompertz B. (1825): On the Nature of Function of the Law of Human Mortality and New Mode of Determinig the Value of Life Contingencies. "Philosophical Transactions of the Royal Society" nr 115.
• Grabiński T., Wydymus S., Zeliaś A. (1993): Metody prognozowania rozwoju społeczno-gospodarczego. Kraków: Akademia Ekonomiczna.
• Greville T.N.E. (1943): Short methods of constructing abridged life tables. "Record of the American Institute of Actuaries" nr 32.
• Greville T.N.E. (1948): Mortality tables analyzed by cause of death. "Record of the American Institute of Actuaries" nr 37.
• Hartmann M. (1983): Past and Recent Experiments in Modeling Mortality at All Ages. "Stockholm Research Reports in Demography" nr 13.
• Hayflick L. (1996): How and Why We Age. New York: Ballantine Books.
• Heligman L., Pollard I.H. (1980): The Age Pattern of Mortality. "Journal of the Institute of Actuaries" nr 107.
• Hersch L. (1948): Demographie potentielle et vieillissement de la population. "Population" nr 2.
• Holzer J.Z., Mijakowska J. (1985): Zróżnicowanie umieralności według płci w europejskich krajach socjalistycznych. "Studia Demograficzne" nr 4.
• Holzer J.Z. (1999): Demografia. Warszawa: PWE.
• Imhoff van E., Tabeau E. (1998): Why Fitting a Parametrized Survival Function does not Give a Reliable Life Table. "Studia Demograficzne" nr 1.
• Indulski J., Kowaleski J. (1998): Proces starzenia się populacji jako determinanta sytuacji zdrowotnej oraz popytu na usługi w ochronie zdrowia. W: Sytuacja zdrowotna osób w starszym wieku w Polsce. Red. J.A. Indulski, J.T. Kowaleski. Łódź: Instytut Medycyny Pracy.
• Jóźwiak J. (1985): Matematyczne modele ludności. Warszawa: SGPiS.
• Jóźwiak J. (1988): Problem oceny dokładności projekcji demograficznych. "Studia Demograficzne" nr 2.
• Keyfitz N. (1982a): Choice of Function for Mortality Analysis: Effective Forecasting Depends on a Minimum Parameter Representation. "Theoretical Population Biology" nr 21.
• Keyfitz N. (1982b): Can Knowledge Improve Forecasts? "Population and Development Review" nr 8.
• Kędelski M. (1976): Hipotetyczne tablice trwania życia. "Studia Demograficzne" nr 46.
• Kędelski M. (1982): Szacowanie potencjału życiowego ludności Polski. Zeszyty Naukowe AE Poznań, seria 11, zeszyt nr 77.
• Kędelski M. (1983): Szacowanie relacji między umieralnością i trwaniem życia a środowiskiem społeczno-ekonomicznym w Polsce. Warszawa: SGPiS.
• Kędelski M. (1995): Koniunktura demograficzna w Polsce w latach 1948-1994. Poznań: Akademia Ekonomiczna.
• Kędelski M., Paradysz J. (1990): Demografia. Poznań: Akademia Ekonomiczna.
• Klonowicz S. (1975): Straty potencjału życiowego jako wskaźnik stanu zdrowia ludności Polski w latach 1950, 1961 i 1972. "Studia Demograficzne" nr 42.
• Klonowicz S. (1977): Żyć można dłużej. Warszawa: KiW.
• Kłopot S.W. (1996): Zniszczenia wojenne, trudności odbudowy (1945-1996). "Dolny Śląsk" nr 2.
• Kokot J., Brożek A., Rauziński R. (1969): Stosunki narodowościowe i społeczne na Ziemiach Zachodnich i Północnych na tle stosunków sprzed II wojny światowej. W: Problemy demograficzne Ziem Zachodnich i Północnych PRL. Warszawa: GUS.
• Korczak-Czepurkowski J.A. (1968): Wlijanie smiertnosti w raźnych wozrastach na uwielićenije sriedniej prodolźitielnosti żizni. W: Izućienije wosproizwodstwa nasielenija. Moskwa: AN SSSR, t. 14.
• Kotowska I.E. (1991): Zastosowanie modelu Lipro do prognozowania ludności Polski do roku 2050. Warszawa: SGPiS.
• Kotowska I.E. (1999): Drugie przejście demograficzne i jego uwarunkowania. W: Przemiany demograficzne w Polsce w latach 90. w świetle koncepcji drugiego przejścia demograficznego. Red. I.E. Kotowska. Warszawa: SGH.
• Kowaleski J.T. (2000): Starzenie się ludności Polski - stan aktualny i przyszłość. W: Sytuacja zdrowotna osób w starszym wieku w Polsce. Red. J.T. Kowaleski, P. Szukalski. Łódź: Instytut Medycyny Pracy.
• Krupowicz J. (1999): Migracje. W: Procesy demograficzne w byłych województwach dolnośląskich w latach 1975-1997. Red. M. Cieślak. Wrocław: Akademia Ekonomiczna.
• Kula W. (1963): Problemy i metody historii gospodarczej. Warszawa: PWN.
• Kurkiewicz J., Pociecha J., Zając K. (1991): Metody wielowymiarowej analizy porównawczej w badaniach rozwoju demograficznego. Warszawa: SGPiS.
• Kuropka I. (1981): Przeciętne dalsze trwanie życia noworodków a rozwój społeczno-gospodarczy. "Wiadomości Statystyczne" nr 4.
• Kuropka I. (1987): Prognozowanie trwania życia w Polsce. Wrocław: Akademia Ekonomiczna (praca doktorska).
• Kuropka I. (1992): Zgony. W: Demografia. Metody analizy i prognozowania. Red. M. Cieślak. Warszawa: PWN.
• Kuropka I. (1995): Zmiany umieralności w woj. wrocławskim w latach 1980-1994. Wrocław: WUS.
• Kuropka I. (1998a): Similarities and variations in the ageing process of population in Lower Silesian voivodeships. "Polish Population Review" nr 12.
• Kuropka I. (1998b): Trwanie życia mieszkańców Dolnego Śląska. "Wiadomości Statystyczne" nr 10.
• Kuropka I. (1998c): Lekarze na Dolnym Śląsku - analiza strukturalna. Materiały z konferencji "Aktualne Problemy Demografii Lekarskiej". Wrocław: Dolnośląska Izba Lekarska.
• Kuropka I. (1999a): Natężenie zgonów według wieku jako czynnik przyrostu trwania życia ludności Dolnego Śląska w latach 1980-1998. "Studia Demograficzne" nr 2.
• Kuropka I. (1999b): Umieralność. W: Procesy demograficzne w byłych województwach dolnośląskich w latach 1975-1997. Red. M. Cieślak. Wrocław: Akademia Ekonomiczna.
• Long-range World Population Projections: Based on the 1998 Revision (2000). New York, United Nations.
• Mackenbach J.P., Looman C.W.N. (1994): Living standards and Mortality in the European Community. "Journal of Epidemiology and Community Health" nr 48.
• McMichael A.J., Zatoński W. (1996): Environmental, behavioral and socio-economic influences: tackling the historical jigsaw puzzle of health in Central and Eastern Europe. "International Journal of Occupational and Environmental Health" nr 2.
• Makeham W.M. (1860): On the Law of Mortality and the Constructions of Annuity Tables. "Journal of the Institute of Actuaries" nr 8.
• Maksimowicz-Ajchel A. (1994): Uwarunkowania zmian umieralności w trakcie przejścia demograficznego. Próba konkretyzacji. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
• Mc Keown T., Record R.G., Turner R.D. (1975): Decline of Mortality in England and Wales. "Population Studies" nr 3.
• Mesie F., Shokolnikov V.M., Hertrich V., Vallin J. (1996): Tendances recentes de la mortalite par cause en Russie 1965-1994. Paris: INED.
• Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów. IX Rewizja (1979). Warszawa: PZWL.
• Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja X (1996). Kraków: Vesalius.
• Modele demograficzne i ich zastosowanie w prognozowaniu. Projekt badawczy KBN nr H/12/090/90-Z realizowany w 1991 r. (materiał niepublikowany).
• Mosley W.H. (1985): Will Primary Care Reduce Infant and Child Mortality? A Critique of Some Current Strategies, with Special Reference to Africa and Asia. W: Health Policy, Social Policy and Mortality Prospects. Ed. Vallin J., Lopez A. Liege: Ordina Editions.
• Namboodiri K., Suchindran C.M. (1987): Life Table Techniques and their Applications. Orlando: Academic Press.
• Narodowy Spis Powszechny z 6 XII 1988 roku. Migracje ludności w Polsce w latach 1979-1988 (1992). Warszawa: GUS.
• Nieklasyczne metody prognozowania (1983). Red. M. Cieślak. Warszawa: PWN.
• Okólski M. (1981): Dynamizm ludnościowy Polski w latach 1971-1990 i jego uwarunkowania. Warszawa: PTE.
• Okólski M. (1985): Współczesne wzorce umieralności na świecie. "Studia Demograficzne" nr 2.
• Okólski M. (1987a): Refleksje nad mechanizmem przejścia demograficznego. "Studia Demograficzne" nr 2.
• Okólski M. (1987b): Umieralność mężczyzn w Europie Wschodniej i Europie Zachodniej. "Studia Demograficzne" nr 2.
• Okólski M. (1990): Zmienne pośredniczące umieralności - ramy koncepcyjne analizy. W: Determinanty umieralności w świetle teorii i badań empirycznych. Red. M. Okólski. Warszawa: SGPiS.
• Okólski M. (1990a): Deformacja przejścia demograficznego w Polsce Ludowej. "Studia Demograficzne" nr 1.
• Okólski M. (1990b): Modernizacja społeczeństwa a przejście demograficzne. W: Teoria przejścia demograficznego. Red. M. Okólski. Warszawa: PWE.
• Okólski M. (1997): Demograficzno-instytucjonalne antynomie współczesności. W: Dylematy współczesnej cywilizacji a natura człowieka. Red. J. Reykowski, T. Bielicki. Poznań: Zysk i Ska.
• Olshansky S.J., Games B.A., Cassel Ch. (1990): In Search of Methuselah: estimating the Upper Limits to Human Longevity. "Science" 250.
• Olshansky S.J., Carnes B.A. (1997): Ever since Gompertz. "Demography" nr 34.
• Paradysz J. (1992): Dzietność kobiet w Polsce. Warszawa: GUS.
• Pędich W. (2000): Postulaty Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego dotyczące opieki nad ludźmi starymi w reformowanym systemie opieki ochrony zdrowia w Polsce. W: Sytuacja zdrowotna osób w starszym wieku w Polsce. Red. J.T. Kowaleski, P. Szukalski. Łódź: Instytut Medycyny Pracy.
• Pisz Z. (2000): Ogólna charakterystyka problemu. W: Sytuacja społeczna Dolnego Śląska. Red. W. Ostasiewicz, Z. Pisz. Opole: Instytut Śląski.
• Pociecha J. (2001): Demograficzne podstawy budowy strategii rozwoju regionów. Referat na konferencję "Demograficzne uwarunkowania rozwoju społecznego regionów kraju w okresie transformacji ustrojowej". Opole, 9-10 kwietnia 2001.
• Podrażka-Malka A. (2000): Badania i pomiar stanu zdrowia współczesnej populacji. "Studia Demograficzne" nr 1.
• Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski. Lata 1990-1998 (1999). Warszawa: GUS.
• Pollard J.H., Slreatfield K. (1979): Factors Affecting Mortality and the Length of Life. Christ-church: Joint Convention of the Institute of Actuaries of Australia and New Zeland Society of Actuaries.
• Pollard J.H. (1982): The Expectation of Life and Its Relationship to Mortality. "Journal of the Institute of Actuaries" nr 109.
• Pollard J.H. (1990): Cause of Death and Expectation of Life. International Comparisons. W: Measurement and Analysis of Mortality. Ed. J. Vallin, S. D'Souza, A. Palloni. Oxford: Clarendon Press.
• Polskie Towarzystwo Gerontologiczne (1990): Projekt systemu opieki geriatrycznej. Ekspertyza dla Ministerstwa Zdrowia. Warszawa-Białystok (materiał niepublikowany).
• Prognoza ludności Polski według województw na lata 1999-2030 (2000). Warszawa: GUS.
• Pułaska-Turyna B. (1990a): Teorie uwarunkowań umieralności. W: Teoria przejścia demograficznego. Red. M. Okólski. Warszawa: PWE.
• Pułaska-Turyna B. (1990b): Terytorialne zróżnicowanie umieralności w Polsce. "Studia Demograficzne" nr 3.
• Procesy demograficzne w byłych województwach dolnośląskich w latach 1975-1997 (1999). Red. M. Cieślak. Wrocław: Akademia Ekonomiczna.
• Radzikowska B. (1995): Płodność w Polsce w kontekście teorii przejścia demograficznego. Modelowanie i prognozowanie. Wrocław: Akademia Ekonomiczna.
• Rauziński R., Grygierczyk M. (1998): Przeobrażenia demograficzne a strategia rozwoju lokalnego (na przykładzie Śląska Opolskiego). W: Przeobrażenia demograficzne kraju i ich konsekwencje dla polityki społecznej. Red. L. Frąckiewicz. PN AE w Katowicach.
• Readings in Population Research Methodology. Mortality Research (1993). Ed. D.J. Boque, E.A. Arriaga, D.L. Anderton. Chicago: UN.
• Rogowski J. (1990): Modele miękkie. Teoria i zastosowania w badaniach ekonomicznych. Białystok: Uniwersytet Warszawski.
• Rosset E. (1959): Proces starzenia się ludności. Warszawa: PZWG.
• Rosset E. (1959): Tablice wymieralności jako barometr postępu społecznego. "Ekonomista" nr 4-5.
• Rosset E. (1979): Trwanie życia ludzkiego. Wrocław: Ossolineum.
• Rosset E. (1980): Teoria przejścia demograficznego. W: Problemy planowania i polityki społeczno-gospodarczej. Warszawa: PTE.
• Rószkiewicz M. (1987): Model transformacji demograficznej - teoretyczne uogólnienia oraz praktyczne implikacje. Warszawa: SGPiS.
• Rutkowska L. (1999): Prognoza umieralności w Polsce do 2050 r. "Studia Demograficzne" nr 2.
• Ruzicka L., Wunsch G., Kane P. (1989): Differential Mortality. Methodological Issues and Biosocial Factors. Oxford: Clarendon Press.
• Rywik S., Broda G. (1996): Epidemiologia chorób układu krążenia - program Pol-MONICA w Warszawie. W: Stan zdrowia Polaków. Red. W. Zatoński, B. Hulanicka, J. Tyczyński. Wrocław: Monografie Zakładu Antropologii PAN.
• Sanderson W. (1980): Economic-Demographic Simulation Models: A Review of their Usefulness for Policy Analysis. "Research Report RR-80-14". Laxenburg: IIASA.
• Sardon J.P. (2000): The Demographic Situation of Europe and the Developed Countries Overseas: An Annual Report. "Population" (An English Edition) nr 12.
• Skrętowicz B. (1989): Zagrożenia dla życia i zdrowia osób zatrudnionych w rolnictwie. W: Jakość środowiska a procesy demograficzne. Red. C. Groblewska. Warszawa: PTD.
• Smith P.D. (1992): Formal Demography. New York: Plenum Press.
• Stan zdrowia ludności Polski (1997). Warszawa: GUS.
• Sokołowski A., Zając K. (1987): Rozwój demograficzny a rozwój gospodarczy. Warszawa: PWE.
• Stępień Cz. (2000): Szanse pięćdziesięciolatków na dożycie do wieku emerytalnego. W: Sytuacja zdrowotna osób w starszym wieku w Polsce. Red. J. T. Kowaleski, P. Szukalski. Łódź: Instytut Medycyny Pracy.
• Stronks K., Mheen van de, Mackenbach J. P. (1994): Achtergronden van sociaal-economische gezondheidsverschillen: ee overzicht van de literatuur en een onderzoekmodel. "Sociaal-Economische Gesondheidsverschillen" nr 14.
• Suzman R.M., Manton K.G., Willis D.P. (1992): Introducing the Oldest Old. W: The Oldest Old. Red. R.M. Suzman, K.G. Manton, D. Willis. New York: Oxford University Press.
• Sytuacja społeczna Dolnego Śląska (2000). Red. W. Ostasiewicz, Z. Pisz. Opole: Instytut Śląski.
• Tabeau E. (1993): Przestrzenna analiza uwarunkowań umieralności ludności Polski w latach osiemdziesiątych. Warszawa: SGH.
• Tabeau E. (1996): Mortality in Poland in 1989-1993: A response to economic reforms? "Studia Demograficzne" nr 1 -2.
• Tabeau E., Tabeau A. (1998): The Heligman-Pollard Model in the Dynamic Parametrization and Target Projections of Dutch Mortality. "Studia Demograficzne" nr 2.
• Tabeau E. (1999): Czynniki kulturowe jako determinanty umieralności w demografii. W: Przemiany demograficzne w Polsce w latach 90. w świetle koncepcji drugiego przejścia demograficznego. Red. I. E. Kotowska. Warszawa: SGH.
• Taksonomia struktur w badaniach regionalnych (1998). Red. D. Strahl. Wrocław: Akademia Ekonomiczna.
• Thiele T.N. (1872): On a Mathematical Formula to Express the Rate of Mortality Throughout the Whole of Life. "Journal of the Institute of Actuaries" nr 16.
• Trwanie życia według województw (1982). Warszawa: GUS.
• Vallin J. (1991): Mortality in Europe from 1720 to 1914: Long-Term Trends and Changes in Patterns by Age and Sex. W: The Decline of Mortality in Europe. Ed. R. Schofield, D. Reher, A. Bideau. Oxford: Clarendon Press.
• Vaupel J.W. (2001): Demographic Insigths into Longevity. "Population" (An English Edition) nr 13-1.
• Vielrose E. (1958): Zarys demografii potencjalnej. Warszawa: PWN.
• Wold H. (1982): Soft Modeling. The Basic Design and Some Extensions. W: Systems Under Indirect Observation. Causality. Structure. Prediction. Ed. K. G. Joreskog. H. Wold. Amsterdam: North Holland Publishing Company.
• Zatoński W. (1999): The Dynamics of Mortality in Poland. W: Health and Mortality. Issues of Global Concern. New York: United Nations.
• Zdrowie mieszkańców polskiej wsi (1994). Red. B. Skrętowicz. Lublin: Instytut Medycyny Wsi.
• Zeng Y., Vaupel J.W., Xiao Z., Zhang Ch., Liu Y. (2001): The Healthy Longevity Survey and the Active Life Expectancy of the Oldest Old in China. "Population" (An English Edition), nr 13-1.