Aktywne poszukiwanie renty. Teoria. Przykłady historyczne. Przejawy w polskiej gospodarce lat dziewięćdziesiątych

• Autorzy: Sławomir Sztaba

Warianty tytułu

The Rent Seeking. Theory, Historical Examples, and Its Manifestations in the Polish Economy of the 90's

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedstawiono różnorodne wątki teoretyczne związane z pojęciem aktywnego poszukiwania renty, wywodzące się ze współczesnego instytucjonalizmu (w jego ramach omówiono teorie regulacji, ekonomiczne teorie polityki i biurokracji). Zaprezentowano teorię aktywnego poszukiwania renty oraz ustalenia teoretyczne pokazujące możliwe sposoby przeciwdziałania temu zjawisku. Przedstawiono skróconą historię aktywnego poszukiwania renty w różnych fazach rozwoju gospodarki kapitalistycznej, merkantylizmie, kapitalizmie wolnokonkurencyjnym, współczesnym kapitalizmie krajów słabo rozwiniętych i gospodarce socjalistycznej. Zanalizowano metody i skutki aktywnego poszukiwania renty we współczesnych krajach rozwijających się, na przykładzie gospodarki Peru oraz gospodarki socjalistycznej. Następnie omówiono aktywne poszukiwanie renty w Polsce w okresie transformacji, uwzględniając likwidację pośrednich struktur zarządzania, ewolucję ustawodawstwa przeciwmonopolowego, obszary ochronnej regulacji świadczonej przez organy państwa dla grup interesów (koncesje, pomoc finansowa państwa, normy techniczne i protekcjonizm), a także podaż usług regulacyjnych świadczonych przez polityków i urzędników. Na koniec przedstawiono propozycje najważniejszych zmian w konstytucji i wybranych ustawach, które wpłynęłyby na ograniczenie aktywnego poszukiwania renty w Polsce.

EN

A variety of theoretical issues relating to rent seeking, rooted in contemporary institutionalism encompassing regulation theories and economic theories of politics and bureaucracy was presented. Together with some theoretical aspects of rent seeking there have been several theoretical solutions pointed out which indicate possibilities of counteracting this phenomenon. Various development stages of the capitalist economy, mercantilism, free-market capitalism, contemporary capitalism of less-developed countries, and a socialist economy provided contexts for presenting brief history of the rent seeking. Methods as well as the effects of the rent seeking on emerging markets, for instance the Peruvian economy, and on a socialist economy were discussed. The rent seeking in Poland during transformation was analyzed with factors such as the disappearance of the middle management structures, the evolution of the antitrust law, the scope of state-based measures protecting interest groups, for example concessions, state aid, technical standards and protectionism, together with the supply for regulatory services rendered by politicians and civil servants taken into consideration. Finally, several key amendments to constitution and selected acts were recommended, which would reduce the rent-seeking phenomenon in Poland. (JW)

Słowa kluczowe

PL

Teoria pogoni za rentą; Ekonomia instytucjonalna; Historia gospodarcza; Prawo antymonopolowe; Koncesje; Monopol; Interwencjonizm państwa; Ustawodawstwo gospodarcze; Przegląd literatury; Przekształcenia ustrojowo-systemowe; Gospodarka

EN

Rent-seeking theory; Institutional economics; Economic history; Anti-monopolistic law; Concessions; Monopoly; Government intervention; Economic legislation; Literature review; Political and systemic transformations; Economy

• Czasopismo: Monografie i Opracowania / Szkoła Główna Handlowa
• Rocznik: 2002
• Numer: nr 501
• Strony: 167

Twórcy

autor

Sławomir Sztaba

Bibliografia

• Akerlof G. A, Yellen J. L. (ed): Efficiency Wage Models of the Labour Market, Cambridge University Press 1986.
• Albert A.: Najnowsza historia Polski 1914-1993. Londyn, Wydawnictwo Puls, 1994.
• Beksiak J., Libura U.: Równowaga gospodarcza w socjalizmie, Warszawa, PWN 1972.
• Beksiak J.: Zmiany w gospodarce, Warszawa PWN 1981.
• Balcerowicz L.: Reforma gospodarcza: warunki i problemy realizacji. W: "Czas reformy" nr 4, Warszawa, PTE 1981 (do użytku wewnętrznego).
• Belweder za grosze. "Wprost" 1990 nr 45, s. 23.
• Begg D., Fischer S., Dornbusch R.: Ekonomia, t 1-3, Warszawa, PWE 1993.
• Bhagwati J.: Directly Unproductive, Profit-seekig (DUP) Activities. "Journal of Political Economy" 1982, vol. 90, no 51, s. 988-1002.
• Biesiadnicy Gawriłowa. "Życie" 25.02.1997.
• Błaszczyk B.: Stosunki między Komisją Planowania przy Radzie Ministrów a wybranymi ministerstwami w trakcie opracowywania planu rocznego, maszynopis, Warszawa, Instytut Planowania 1977.
• Boruc R., Remisiewicz M.: Lekcja historii. "Wprost" 1999, nr 13, s. 52.
• Brus W.: Ogólne problemy funkcjonowania gospodarki socjalistycznej. Warszawa PWN 1964.
• Chmura J., Malesa P.: Vacatio legis w polskim ustawodawstwie (Dziennik Ustaw 1998), maszynopis, listopad 1999.
• Coase R. H.: The Problem of Social Cost, "Journal of Law & Economics" October 1960, vol. 3.
• Downs A.: Nonmarket Decision Making. A Theory of Bureaucracy. "American Economic Revue" 1965, 55-2.
• Ekelund R.B., Tollison R.D. Jr: Mercantilism as a rent seeking society. Economic Regulation in Historical Perspective. Texas A&M University Press 1981.
• "The Economist" - Świat w liczbach, Warszawa, Wydawnictwo Studio Emka 1997.
• Fornalczyk A.: Subsydiowanie przedsiębiorstw państwowych. Skala zjawiska i co dalej? Maszynopis powielony; Rada Strategii Społeczno- Gospodarczej 1996.
• Friedman M. i R.: Wolny wybór. Sosnowiec, Wydawnictwo Panta 1994.
• Gajewski J., Mazurek R.: Życzliwy poseł to skarb, "Życie" 10.03.1997.
• Galbraith J.K..: Istota masowego ubóstwa Warszawa, PWN 1987.
• Głowacki Ł.: Zawrotna kariera supermocnej przyprawy. "Życie" 30.06.1999, s. 5.
• Górniok O.: "Próba zdefiniowania pojęcia korupcji" zamieszczona w raporcie NIK: Zagrożenie korupcją w świetle badań kontrolnych Najwyższej Izby Kontroli Warszawa, marzec 2000 r.
• Hauser J.: Instytucjonalne uwarunkowania przetargu placowego w gospodarce socjalistycznej i postsocjalistycznej /na przykładzie Polski/. Warszawa, Instytut Nauk Ekonomicznych. Polska Akademia Nauk. "Materiały Seminaryjne" 1995, nr 2.
• Heckscher E. Mercantilism. London, E.F. Soderlund 1934.
• Hiks J. R. Teoria historii gospodarczej. Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, 1999.
• Hockuba Z.: Droga do spontanicznego porządku. Transformacja ekonomiczna w świetle problemu regulacji. Warszawa, PWN 1995.
• Informacja o wynikach kontroli gospodarowania środkami publicznymi wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Warszawa, NIK, lipiec 2000 r.
• Informacja o wynikach kontroli realizacji ustawy o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych. Warszawa, NIK, lipiec 1999.
• Kamerschen D., Mckenzie R. B., Nardinelli C.: Ekonomia. Gdańsk 1992.
• Kindleberger C. P.: Szaleństwo, panika, krach. Historia kryzysów finansowych. Warszawa, WIG Press, 1999.
• Komórki w Sejmie. Jak Plus GSM zjednywał polityków. (AMC, JEŻ.), "Życie" 7.11.1996.
• Kontrola nr 010/1995, informacja NIK z listopada 1995.
• Kontrola nr 063/1996, informacja NIK z października 1997.
• Kontrola nr 028/1996, informacja NIK z marca 1997.
• Kontrola nr 087/1997, informacja NIK z listopada 1998.
• Kontrola nr 023/1996, informacja NIK z października 1996.
• Kontrola nr 065/1997, informacja NIK z lipca 1998.
• Kontrola nr 207/1999, informacja NIK z września 1999.
• Kontrola nr 150/1998, informacja NIK z marca 1999.
• Kornai J.: Niedobór w gospodarce. Warszawa, PWE 1985.
• Korupcja w życiu publicznym. Komunikat z badań. Warszawa, Centrum Badania Opinii Społecznej, listopad 1999.
• Krueger A.: The Political Economy of the Rent-Seeking Society. "The American Economic Review" 1974, vol. 64, no 3, s. 291-303.
• Kosikowski C., Wolność gospodarcza w prawie polskim. Warszawa, PWE 1995.
• Kosikowski C.: Zezwolenia na działalność gospodarcza, w prawie polskim. Warszawa, PWE 1997.
• Koszyk M.: Mnożenie przez podział. "Rzeczpospolita" 13.03.1990.
• Krueger A.: The Political Economy of the Rent-Seeking Society. "The American Economic Review" 1974, vol. 64.
• Kuczyński W.: Po wielkim skoku. Zeszyty Towarzystwa kursów naukowych, Warszawa, Niezależna Oficyna Wydawnicza 1979.
• Kulesza D., Soczewka M.: Vacatio legis w ustawodawstwie polskim w 1997 roku, maszynopis, grudzień 1999.
• Laidler D., Estrin S.: Wstęp do mikroekonomii. Warszawa, Gebethner i Ska 1991.
• Leibenstein H.: Efektywność X versus efektywność alokacyjna. W: Ponad ekonomią. Warszawa, PIW 1985.
• Lem S.: Dialogi. Kraków-Wrocław, Wydawnictwo Literackie 1984.
• Lentowicz Z.: Prawo do piwa i zakąski. Kraj deputatów. "Rzeczpospolita" 26 31.01.1990.
• Libura U.: Konsumpcja a wykorzystanie możliwości produkcyjnych w gospodarce socjalistycznej. Warszawa, PWN 1979.
• The Lima Declaration of Guidelines on Auditing Precepts. Przekład w: Kontrola Państwowa Nr 2/1992.
• Lipowski A.: Przemiany strukturalne w Polsce w okresie zdrowego wzrostu gospodarczego. Pomoc państwa a dualizm transformacyjny. Warszawa, INĘ PAN, 1997.
• Lista 500 najlepszych firm. "Gazeta Bankowa - Magazyn" maj 1997.
• Łopuchowska K.: Fundusze, które przestały istnieć. "Rzeczpospolita" 3.01.1991.
• Mackay C.: Niezwykłe złudzenia i szaleństwa tłumów. Warszawa, WIG Press 1999.
• Maslow A. H.: Motywacja i osobowość. Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX 1990.
• McKenzie R. B., Tullock G.: Modern political economy. New York, McGraw-Hill Book Company 1978.
• Mazurek R., Zalewski L: UW szuka chętnych na wydatek 1500 zł za obiad z jej liderami. Unita do towarzystwa. "Życie" 2.07.1997.
• Myrdal G., Asian Drama: An Inquiry into the Poverty of Nations. New York, The Twentieth Century Fund 1968.
• Niskanen W. A.: Nonmarket Decision Making. The Peculiar Economics of Bureaucracy. "American Economic Review" 1968, 58-2.
• Noga A.: Teoretyczne podstawy przekształceń własnościowych. W: Przekształcenia własnościowe w Polsce (1990-1997). Warszawa, Edukacja i praca 1999.
• Olson M.: The Logic of Collective Action. Cambridge, Harvard University Press 1965.
• Oison M.: The Rise and Decline of Nations. New Haven and London, Yale University Press 1982.
• O nowy ład międzynarodowy (pod kierownictwem naukowym J Tinbergena.) Warszawa, PWE 1978.
• Oremus K.: Strefy możliwości. W: Raport Śląsk. Bezpłatny dodatek do "Businessman Magazine" kwiecień 1999, s. 16.
• Pajestka J.: Polskie frustracje i wyzwania. Polska Oficyna Wydawnicza 1991.
• Pałyska J.: Premia za wyduszanie. "Businessman Magazine" marzec 1999, s. 30.
• Pasłyka J.: Czarna pięćdziesiątka. "Businessman Magazine" maj 1999, s. 45.
• Pluta R.: Ogrzewanie przymusowe. "Najwyższy Czas" nr 3, 16.01.1999, s. VII.
• Podatki w świetle wyników kontroli NIK w latach 1992-98. Informacja dla Sejmu z lipca 1999.
• Podemski S.: Tajne nieróbstwo. Jak ukarać ministra za opieszałość. "Polityka" 1998, nr 33, s. 58.
• Podrzycki D.: Fałszywe intencje. Opinia Komisji Krajowej WZZ "Sierpień 80" w Katowicach. "Kurier Związkowy" 13.09.2000.
• Polski Komitet Normalizacyjny w liczbach. Lata 1994-1997. Biuletyn Statystyczny PKN 1998, s. 3.
• Polskie firmy są bez szans. "Życie" 2.09.1999, s. 9.
• Prebisch R.: Towards a Dynamic Development Policy for Latin America. New York, The United Nations 1963.
• Preventing and Detecting Fraud and Corruption. Montevideo - Uruguay, XVI INCOSAI 1998. Przekład: Alina Hussein. W: Zagrożenie korupcją w świetle badań kontrolnych Najwyższej Izby Kontroli. Warszawa, marzec 2000. s. 29.
• Raczyński M.: Monopol w teorii pogoni za rentą. W: M. Raczyński, S. Sztaba, A. Walczykowska: W pogoni za rentą. Warszawa, Read Me, 1998.
• Raczyński M.: Pogoń za rentą a transformacja systemowa w Polsce. "Ekonomista" 1998, nr 2-3.
• Raczyński M.: Próby empirycznego pomiaru zjawiska pogoni za rentą. "Gospodarka Narodowa" nr 4 1995, s. 33-37.
• Raczyński M.: Społeczne koszty monopolu w świetle teorii pogoni za rentą. "Ekonomista" 1994, nr 6, s. 791-803.
• Raczyński M., Sztaba S., Walczykowska A.: W pogoni za rentą. Warszawa, Read Me 1998, s. 7-13.
• Raport zawierający oceną stopnia dostosowania prawa polskiego do prawa wspólnotowego. Przygotowany w Urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa, maj 1998, maszynopis powielony.
• Renty specjalne.(I.C.) "Rzeczpospolita" 1990, nr 108.
• Rey J.: Znikające obiekty, "Rzeczpospolita" 1990, nr 45.
• Robinson J.: Economic Philosophy, Garden City, N.Y., Doubleday 1964.
• Rosenberg N., Birdzell L.E. Jr, Historia kapitalizmu. Kraków, Signum 1994.
• Rowley C. K.: Public Chaise and The Economic Analysis of Law. W: Law and Economics. Boston, Kluwer Academic Publishers 1989.
• Samuelson P., Nordhaus W.: Ekonomia, T.I, Warszawa, PWN 1996.
• Sartori G: Teoria demokracji. Warszawa, PWN 1994.
• Sejm zlikwidował RSW. Bastylia padła. "Rzeczpospolita" 1990, nr 70.
• Semplich Ż.: Przywileje stanowe, "Rzeczpospolita" 1990, nr 20.
• Setki milionów dotacji. "Życie" 9.07.1997.
• Shleifer A., Vishny R., Pervasive Shortages under Socialism. "Rand Journal of Economics" 1992.
• Skarga bankruta. "Polityka" 2000, nr 30, s. 50.
• Soto H. de: Inny szlak, Warszawa, Polskie Towarzystwo Współpracy z Klubem Rzymskim 1991.
• Sygut-Nowacka M.: Pacjent u prokuratora. "Wprost" 11.04.1999.
• Szcześniak K.: Znowu pąka monopol. Rozbiórka PKS; "Rzeczpospolita" 1990, nr 63.
• Szpak J.: Historia gospodarcza powszechna. Warszawa, PWE 1997.
• Szymański P.: Milimetry i miliony. "Życie" 2.09.1999, s. 9.
• Świat w liczbach, Warszawa, Wydawnictwo Studio Emka 1997.
• Trębacka K.: Zarabiać na nie swoim. "Życie" 26.02.1997.
• Tullock G.: 1967. Welfare Costs of Tariffs, Monopolies and Theft. "Western Economic Journal" 1967, nr 5, s. 224-232.
• Tullock G.: The Cost of Transfers. "Kyklos" 1971, nr 4.
• Tullock G.: Toward a Mathematics of Politics. Ann Arbor, University of Michigan Press 1972.
• Walczykowska A.: Koncentracja a aktywność polityczna korporacji. W: M. Raczyński, S. Sztaba, A. Walczykowska: W pogoni za rentą. Warszawa, Read Me 1999.
• W pogoni za zyskiem. "Życie gospodarcze" 1994, nr 47, s. 54-56.
• "Westa" kandydatom. "Rzeczpospolita" 5.11.1990.
• Widmaier H.P.: O ladzie społecznym. Demokratyczna polityka społeczna. Logika biurokracji. Warszawa, Fundacja Friedricha Eberta 1995.
• Zagrożenie korupcją w świetle badań kontrolnych Najwyższej Izby Kontroli. Warszawa, marzec 2000.
• Zawłocka A.: Składka obowiązkowa. "Wprost" 1996, nr 47.
• Zienkowski L.: Walka o podział dochodów. Warszawa, Zakład Badań Statystyczno-Ekonomicznych GUS i PAN 1986.
• Zirk-Sadowski M.: Prawny wymiar integracji europejskiej. W: Polska transformacja w perspektywie integracji europejskiej. Warszawa, Friedrich Ebert Stifung 1996.
• Zobowiązanie do podjęcia skutecznych działań przeciwko korupcji. IX Międzynarodowa Konferencja Antykorupcyjna, Durban 1999.