Prawo wyznaniowe w praktyce III RP (zagadnienia wybrane)

• Autorzy: Jarosław Szymanek

Warianty tytułu

Law on religious denominations in Poland after 1991

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Dzisiaj w najmniejszym nawet stopniu niekwestionowanym standardem jest określenie w ustawie zasadniczej minimalnych przynajmniej reguł i zasad dotyczących problematyki wyznaniowej. Przy czym problematyka ta - bez żadnych zastrzeżeń traktowana już jako materialnie konstytucyjna — obejmuje znacznie szerszy kompleks spraw, aniżeli jedynie prawne regulacje odnoszące się do stosunków państwowo-kościelnych, choć oczywiście to właśnie konstytucyjne przepisy określające relacje pomiędzy państwem a związkami wyznaniowymi stanowią trzon, a w każdym razie najważniejszy element przepisów wyznaniowych. Trzeba jednak pamiętać, że mówiąc o przepisach sensu stricto wyznaniowych, uwzględniać wypada dualny charakter tych przepisów. Przepisy te bowiem z jednej strony normują tzw. instytucjonalną sferę stosunków państwo-kościół (którą to sferę nader często sprowadza się do prawa wyznaniowego, a wręcz z nim identyfikuje), z drugiej zaś sferę indywidualną, obejmującą katalog wyznaniowych praw jednostki. W ten sposób konstytucyjna regulacja problematyki konfesyjnej uzyskuje charakter pełny, wyczerpujący. Dlatego m.in. konstytucyjna regulacja zagadnień wyznaniowych musi zawsze obejmować dwojakiego rodzaju normy, po pierwsze te, których destynatariuszem jest pojedynczy człowiek, po drugie te, których adresatem są kościoły oraz inne związki wyznaniowe. Wtedy dopiero prawna reglamentacja sytuacji wyznaniowej w państwie spełniać będzie wymogi skończoności, a zarazem wymogi, jakie stawia konstytucji nowoczesne, demokratyczne państwo.

EN

The paper focuses on the analysis of the legal regulations governing the relations between the state and the church in Poland. Today, the constitutional regulations regarding the widely understood denominational issues are regarded to be a constitutional matter. This means that each constitution must contain at least those fundamental laws that regulate the individual sphere (freedom of conscience and freedom of religion) and the institutional (collective) sphere, the subject of which are the provisions regulating the state-church relations. It is recognised that only when those two are combined the constitutional matter regarding the religious denominational sphere is exhausted. The denominational matter, apart from the fact of being an obligatory element of each modern, comprehensive constitution, is also that fragment of its provisions which is always a controversial issue, both during the legislative process, and subsequently, when the law is to be implemented or executed. The most controversial issues in Poland (either when it comes to their legal articulation or practical application) include the general rule of equal rights granted to every denomination; the principle of independence and autonomy of the state and church; and the consensular form of relations between the state and churches other than the Roman Catholic Church. The controversies which occur are the best indication how sensitive the issue of religious denominations still is in Poland. The example of the law on religious denominations in Poland shows best, at least at the constitutional law level, that the so called constitution in book is often very far from the constitution in action.

Słowa kluczowe

PL

Prawo; Kościół a polityka; Kościół katolicki; Religia

EN

Law; Church and politics; Roman Catholic Church; Religion

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2006
• Numer: nr 1
• Strony: 93--109

Twórcy

autor

Jarosław Szymanek

Bibliografia

• Banaszak B., Zasada równości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, w: Sześć lat Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Doświadczenia i inspiracje, red. L. Garlicki, A. Szmyt, Warszawa 2003
• Bożyk S., Konstytucyjna zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych, w: Zasada równości w prawie, red. H. Zięba-Załucka, M. Kijowski, Rzeszów 2004
• Brożyniak J., Konstytucyjne dylematy regulacji stosunków wyznaniowych we współczesnej Polsce, Warszawa 1996
• Czohara A., Stosunki państwo-kościół. Belgia, Francja, Hiszpania, Wiochy, Warszawa 1994
• Garlicki L., Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie konstytucyjnym: status wspólnot religijnych, w: Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie konstytucyjnym. XI Konferencja Europejskich Sadów Konstytucyjnych, Warszawa 16-20 maja 1999, "Biuletyn Trybunału Konstytucyjnego" 1999
• Garlicki L., Zasada równości i zakaz dyskryminacji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, w: Obywatel. Jego wolności i prawa, Warszawa 1998
• Góralski W., Pieńdyk A., Zasada niezależności i autonomii państwa i kościoła w konkordacie polskim z 1993 roku, Warszawa 2000
• Góralski W., Zasady wzajemnych relacji państwo-Kościól katolicki, w: Prawo wyznaniowe III Rzeczypospolitej, red. H. Misztal, Lublin-Sandomierz 1999
• Górowska B., Wolność sumienia i religii w realiach polskich, w: A. Czohara, B. Górowska, Nadolski M., Osuchowski J., Dylematy wolności sumienia i wyznania w państwach współczesnych, Warszawa 1996
• Konstytucja duszpasterska o kościele w świecie współczesnym, w: Sobór Watykański II. Konstytucje. Dekrety. Deklaracje, Poznań 2002
• Krakowski J., Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych, Lublin 2000
• Krukowski J., Konkordat polski. Znaczenie i realizacja, Lublin 1999
• Łopatka A., Prawo do wolności myśli, sumienia, religii, Warszawa 1995
• Łopatka A., Wolność sumienia i wyznania, w: Prawa człowieka. Model prawny, Wrocław 1991
• Łyko Z., Wolność sumienia i wyznania w relacji: człowiek - kościoły- państwo, w: Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997
• Małajny R. M., Państwo a Kościół w Konstytucji III RP (refleksje aksjologiczne), "Państwo i Prawo" 1995
• Małajny R. M., Regulacja kwestii konfesyjnych w Konstytucji IIIRP (refleksje krytyczne), w: Ze sztandarem prawa przez świat. Księga dedykowana Profesorowi Wieńczy stawowi Józefowi Wagnerowi von Igelgrund z okazji 85-lecia urodzin, red. R. Tokarczyk, K. Motyka, Kraków 2002
• Małajny R.M., Reguła równości wobec prawa w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, w: Sześć lat Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Doświadczenia i inspiracje, red. L. Garlicki, A. Szmyt, Warszawa 2003
• Mikulska A., Wolność sumienia i wyznania. Raport z monitoringu, Warszawa 2002
• Misztal H., Okres 1945-1989, w: Prawo wyznaniowe, red. H. Misztal, Lublin 2003
• Nowacki J., Sprawiedliwość a równość w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, w: W kręgu zagadnień konstytucyjnych. Profesorowi Eugeniuszowi Zwierzchowskiemu w darze, red. M. Kudej, Katowice 1999
• Oniszczuk J., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Kraków 2000
• Osuchowski J., Państwo a kościół w konstytucjonalizmie socjalistycznym, Warszawa 1983
• Osuchowski J., Religia i Konstytucja, w: Państwo. Demokracja. Samorząd. Księga pamiątkowa na sześćdziesięciopięciolecie Profesora Eugeniusza Zielińskiego, Warszawa 1999
• Osuchowski J., Stosunki wyznaniowe w Polsce na tle transformacji ustrojowej, Warszawa 1996
• Osuchowski J., Zagadnienie rozdziału kościoła od państwa w Polsce Ludowej. Teoria i rzeczywistość, w: Studia z dziejów polskiej myśli politycznej, red. K. Przybysz, Warszawa 1994
• Pietrzak M., Demokratyczne, świeckie państwo prawne, Warszawa 1999
• Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 1999
• Pietrzak M., Stosunki państwo-kościół w nowej konstytucji, "Państwo i Prawo" 1997
• Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Kraków 1998
• Sobański R., Prawo dla kościoła ewangelicko-augsburskiego, Tygodnik Powszechny, nr 45 z 10.11.2002
• Stanisz P., Źródła prawa wyznaniowego, w: Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego, red. A. Mezglewski, Lublin 2004
• Staszewski M. T., Państwo-Kościół w Europie Środkowo-Wschodniej. Aspekty instytucjonalno-prawne, Warszawa 1994
• Szymanek J., Bezstronność czy neutralność światopoglądowa państwa. (Uwagi na tle art. 25 ust. 2 Konstytucji RP), "Państwo i Prawo" 2004
• Szymanek J., Konstytucyjna regulacja stosunków państwo-kościół (ujęcie komparatystyczne), "Państwo i Prawo" 2000
• Szymanek J., Regulacja stosunków państwo-kościół w polskich aktach konstytucyjnych XX wieku, "Przegląd Sejmowy" 2002
• Szymanek J., Stosunki państwa ze związkami wyznaniowymi w świetle postanowień Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997
• Wieczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2000
• Winiarczyk-Kossakowska M., Państwowe prawo wyznaniowe w praktyce administracyjnej, Warszawa 1999
• Witkowski Z., Kilka uwag w sprawie zakresu kompetencji Rady Ministrów z art. 25 ust. 5 nowej Konstytucji RP, w: Konstytucja. Wybory. Parlament, red. L. Garlicki, Warszawa 2000
• Zieliński T. J., Regulacja stosunków między państwem a związkami wyznaniowymi w trybie art. 25 ust. 5 Konstytucji RP, "Państwo i Prawo" 2003