Polityczna pogoń za rentą: peryferyjna czy strukturalna patologia polskiej transformacji?

• Autorzy: Andrzej Zybertowicz , Bartosz Pilitowski

Warianty tytułu

Political Rent-Seeking: Peripheral or Structural Pathology of Polish Transformation?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Analiza prowadzona jest za pomocą narzędzi używanych w ramach dwóch obszarów teorii wyboru publicznego: teorii pogoni za rentą oraz ekonomicznej teorii grup interesów. Celem tekstu jest uzasadnienie następującej hipotezy: Państwo polskie nie jest w stanie prowadzić konsekwentnie pro wzrostowej, służącej rozwojowi zrównoważonemu polityki gospodarczej, bez podjęcia otwartej konfrontacji z grupami interesów, które polityczną pogoń za rentą realizują korzystając m.in. z zasobów specyficznych dla dwóch ważnych instytucji państwa: służb specjalnych oraz sądownictwa. Przezwyciężenie istotnych ograniczeń polskiego potencjału rozwojowego nie jest możliwe zatem bez działań stricte politycznych polegających na odsłonięciu i przezwyciężeniu konfliktu w obrębie szeroko rozumianej maszynerii państwa. Ponieważ konflikt ten dotyczy rdzeniowych instytucji państwa, można mówić, że wchodzące w grę patologie mają charakter strukturalny, a nie jedynie peryferyjny dla dynamiki systemu. (abstrakt oryginalny)

EN

Analysis is conducted with tools used in two spheres of public choice theory: theory of rent-seeking and economic models of interest groups. The aim of this paper is to justify the following hypothesis: the Polish state is unable to enforce a consistent growth inducing, serving a balanced development economic policy without undertaking an outright confrontation with interest groups, which carry out their political rent-seeking activities through resources specific for two crucial state institutions: the intelligence services and the judiciary. Substantial reduction of political rent-seeking is impossible without strictly political actions aiming at uncovering and overcoming a conflict inside the broadly understood machinery of the state. Since this conflict involves the core institutions of the state, the pathologically high scope of political rent-seeking we observe in post-Communist Poland is rather of a structural than peripheral import for the dynamics of the state. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Teoria pogoni za rentą; Teoria grup; Grupa interesu; Sądownictwo; Służby specjalne; Teoria wyboru publicznego

EN

Rent-seeking theory; Groups theory; Interest group; Judicature; Secret service; Public choice theory

• Czasopismo: Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy
• Rocznik: 2009
• Numer: z. nr 14
• Strony: 110--132

Twórcy

autor

Andrzej Zybertowicz

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

autor

Bartosz Pilitowski

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Bibliografia

• Bliss C., Di Telia R., 1997, Does Competition Kill Corruption?, "The Journal of Political Economy", t. 105, nr 5, s. 1001-1023.
• Buchanan J.M., 2003, Public Choice: The Origins and Development of a Research Program, Fairfax, Va.: Center for Study of Public Choice, George Mason University, www.gmu.edu/centers/publicchoice/pdf%201inks/Booklet.pdf (stan na dzień: 10.08.2008).
• Butkiewicz T., Zalewska L., współpraca Zieliński R., 2008, Zagadkowa kariera szefa tajnych służb, "Dziennik", wydanie z dn. 24.03.2008, http://www.dziennik.pl/polityka/article178650/Zagadkowa_kariera_szefa_tajnych_sluzb.html (stan na dzień: 20.09.2008).
• Evetts J., 2002, New directions in state and international Professional occupations: disreditionary decision-making and acquired regulation, "Work, employment, society", tom 16, ss. 341-353.
• Fisher A., 2002a, Pacuk Baranowi wilkiem, "Nie", nr 40, s. 6.
• Fisher A., 2002b, Upadłościan, "Nie", nr 41, s. 5.
• Fisher A., 2003, Prezes wszystkich prawników, "Nie", nr 11, s. 4.
• Freidson E., 2001, Professionalism. The Third Logic, Chicago: Chicago University Press.
• Fukuyama F., 1997, Zaufanie. Kapitał społeczny a droga do dobrobytu, PWN, Warszawa.
• Hausner J., Marody M. (red.), 2000, Jakość rządzenia: Polska bliżej Unii Europejskiej? EU-monitoring IV, Kraków: Małopolska Szkoła Administracji Publicznej, AE.
• Hellman J.S., Jones G., Kaufmann D., 2000, Seize the State, Seize the Day: State Capture, Corruption and Influence in Transition, "World Bank Policy Research Working Paper", nr 2444, http://www.worldbank.org/wbi/governance/pdf/seize.pdf [stan na dzień: 28.08.2008].
• Hockuba Z., 1995, Droga do spontanicznego porządku: Transformacja ekonomiczna w świetle problemu regulacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Jacyszyn J., 2004, Wykonywanie wolnych zawodów w Polsce, Lexis Nexis, Warszawa.
• Jałoszewski M., 2004, Żądają bardziej surowej kary dla sędziego Dariusza Czajki, "Gazeta Wyborcza", wyd. z dn. 2004.11.19.
• Jarosz M., 2004, Władza, przywileje, korupcja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Jarosz, M. (red.), 2004, Pułapki prywatyzacji, ISP PAN, Warszawa.
• Jasiecki K., 2003, Korupcja w procesie transformacji [w:] Pułapki prywatyzacji, red. M. Jarosz, ISP PAN, Warszawa, s. 51-77.
• Kaufmann D., Hellman J.S., Jones G., Schankerman M.A., 2000, Measuring Governance, Corruption, and State Capture: How Firms and Bureaucrats Shape the Business Environment in Transition Economies, "World Bank Policy Research Working Paper", nr 2312, http://www.worldbank.org/wbi/governance/pdf/measure.pdf [stan na dzień: 28.08.2008].
• Kosiec K., Raczyński M., 1998, Rynki polityczne. Strategie firm państwowych w rywalizacji rynkowej, Kraków: Universitas.
• Kowalewski O., Kwaśnicki R. L., 2008, Tysiące ustawowych bankrutów, "Rzeczpospolita", wydanie z dn. 10.07.2008.
• Kozarzewski P., 2006, Prywatyzacja w krajach postkomunistycznych, ISP PAN, Warszawa.
• Lambsdorff J.G., 2002, Corruption and rent-seeking, "Public Choice", nr 113, s. 97-125.
• Larson M.S., 1977, The Rise of Professionalism: A Sociological Analysis, Berkeley: University of California Press.
• Lipko T., 2003, Dariusz Czajka od upadłości, "Gazeta Wyborcza", wyd. z dn. 4.07.2003.
• Lissowska M., 2004, Interest groups and institutional change in transition countries: the case of Poland, tekst wystąpienia wygłoszonego na corocznej konferencji ISNIE: "Institutions and Economic and Political Behavior", Tuscon, Arizona, 30 września -3 października, 2004, www.isnie.org/ISNIE04/Papers/lissowska.pdf (stan na dzień 20.08.2008).
• Łoś M., Zybertowicz A., 1997, Covert Action: The Missing Link in Explanations of the Rise and Demise of the Soviet Bloc, "Periphery", t. 3, nr 1/2, s. 16-20.
• Łoś M., Zybertowicz A., 2000, Privatizing the Police-State: The Case of Poland, London: Macmillan / New York: St, Martin's Press.
• Metelska-Szaniawska K., 2005, Ekonomiczna teoria władzy ustawodawczej i sądowniczej [w:] Wilkin J. (red.), Teoria wyboru publicznego: Wstęp do ekonomicznej analizy polityki i funkcjonowania sfery publicznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 111-142.
• Metelska-Szaniawska K., 2006, Niezależność sądownictwa a wzrost gospodarczy, "Ekonomista", nr 1, ss. 89-104.
• Mitchell W.C., Munger M.C., 1991, Economie Models of Interest Groups: An Introductory Survey, "American Journal of Political Science", t. 35, nr 2, s. 512-546.
• NIK, 2000, Zagrożenie korupcją w świetle badań kontrolnych Najwyższej Izby Kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa, http://bip.nik.gov.pl/pl/bip/wyniki_kontroli_wstep/inform2000/2000502/px_2000502.pdf [stan na dzień: 25.08.2008].
• NIK, 2007, Informacja o wynikach kontroli gospodarowania majątkiem przedsiębiorstw państwowych oraz spółek z udziałem Skarbu Państwa w toku postępowań upadłościowych, Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa, http://bip.nik.gov.pl/pl/bip/wyniki_kontroli_wstep/inform2007/2007132/px_2007132.pdf [stan na dzień: 14.08.2008].
• Olson M., 1965, The logic of collective action: Public goods and the theory of groups, Cambridge: Harvard University Press.
• Omachel R., 2002a, Ogłosił upadłość CLiF i trafił pod lupę sądu, "Puls Biznesu", nr 1204, s. 10.
• Omachel R., 2002b, Upadłości CLiF i Kasprzaka mogły mieć takie same źródła, "Puls Biznesu", nr 1212, s. 8.
• Omachel R., 2002c, Szef Eko-Mysiadła oskarża D, Czajkę, "Puls Biznesu", nr 1227, s. 7.
• Omachel R., 2003, "Wątpliwości w upadłości, "Puls Biznesu", nr 1292, s. 12-14.
• Omachel R., 2004, Sędzia pod dyscypliną, "Puls Biznesu", nr 1517, s. 22.
• Pilitowski В., 2005, A co na to profesjonaliści?, "Przegląd Socjologiczny", t. LIV/1-2, s. 312 i nast.
• Pilitowski В., 2008, Szara strefa przemocy w polskim biznesie na przykładzie historii grupy DGG [w:] Transformacja podszyta przemocą: O nieformalnych mechanizmach przemian instytucjonalnych, red. R. Sojak, A. Zybertowicz, Toruń: UMK, s. 267-312.
• Posner R.A., 1974, Theories of Economic Regulation, "The Bell Journal of Economics and Management Science", t. 5, nr 2, s. 335-358.
• Posner R.A., 1975, The Social Costs of Monopoly and Regulation, "The Journal of Political Economy", t. 83, nr 4, s. 807-828.
• Raczyński M., 1998, Pogoń za rentą a transformacja systemowa w Polsce, "Ekonomista", nr 2-3, s. 211-226.
• Raczyński M., Sztaba S., Walczykowska A., 1998, W pogoni za rentą, READ ME, Warszawa.
• Raport o działaniach żołnierzy i pracowników WSI oraz wojskowych jednostek organizacyjnych realizujących zadania w zakresie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego, 2007, dostępny na stronie internetowej Kancelarii Prezydenta RP: www.prezydent.pl-/x,node?id=1011848&eventld=8027838 (stan na dzień: 20.03.2007).
• Rozenek A., 2004, Syndykat sępów, "Nie", nr 37, s. 1.
• Sadowski H.A., 2004a, Upadek Mysiadła, "Życie Warszawy", wyd. z dn. 24.07.2004.
• Sadowski H.A., 2004b, Upadłość bez końca, "Życie Warszawy", wyd. z dn. 03.07.2004.
• Sojak R., Wincenty D., 2005, Zagubiona rzeczywistość. O społecznym konstruowaniu niewiedzy, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Staniszkis J., 2001, Postkomunizm, Gdańsk: słowo/obraz/terytoria.
• Staniszkis J., 2008, Rozmowa Bartłomieja Radziejewskiego, "Rzeczpospolita", wyd. z dn. 7.08.2008, s. A2.
• Stark D., Bruszt L., 1998, Postsocialist Pathways. Transforming Politics and Property in East Central Europe, Cambridge: Cambridge University Press.
• Sztaba S., 1998a, Wstęp [w:] M. Raczyński, S. Sztaba, A. Walczykowska, W pogoni za rentą, READ ME, Warszawa, s. 3-6.
• Sztaba S., 1998b, Ograniczona skuteczność przeciwdziałania pogoni za rentą [w:] M. Raczyński, S. Sztaba, A. Walczykowska, W pogoni za rentą, READ ME, Warszawa, s. 47-60.
• Sztaba S., 2002, Aktywne poszukiwanie renty. Teoria, Przykłady historyczne, Przejawy w polskiej gospodarce lat dziewięćdziesiątych, SGH, Warszawa.
• Tanzi V., 1998, Corruption Around the World. Causes, Consequences, Scope, and Cures, "International Monetary Fund Staff Papers", t. 45, nr 4, s. 559-594, http://imf.org/exteraal/Pubs/FT/staffp/1998/12-98/pdf/tanzi.pdf [stan na dzień: 27.08.2008].
• Tłaczka P., 2005, Podstawy ekonomicznej teorii biurokracji [w:] Teoria wyboru publicznego: Wstęp do ekonomicznej analizy polityki i funkcjonowania sfery publicznej, red. J. Wilkin, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 143-158.
• Tokarz D., 2005, Dariusz Czajka odchodzi w niesławie, "Puls Biznesu", nr 1789, s. 8.
• Tollison R.D., 1982, Rent seeking: a survey, "Kyklos", t. 35, s. 575-602.
• Tollison R.D., 1998, The Interest-Group Theory of Government, "The Locke Luminary", tom 1, nr 1, www.thelockeinstimte.org/joumals/luminary_vl_nl_p4.html (stan na dzień: 10.08.2008).
• Tusk D., 2008, Rozmowa Janiny Paradowskiej i Jerzego Baczyńskiego, "Polityka", wyd. z dn. 9.02.2008, ss. 14-17.
• Van Winden F., 1999, On the economic theory of interest groups: Toward a group frame of reference in political economics, "Public Choice", t. 100, s. 1-29.
• Wicenty D., 2006, Symboliczna moc wykluczania: dyskurs prasowy wokół prywatyzacji w Polsce w latach 1992-2003, rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem A. Zybertowicza na Wydziale Humanistycznym UMK.
• Wilkin J. (red.), 2005, Teoria wyboru publicznego: Wstęp do ekonomicznej analizy polityki i funkcjonowania sfery publicznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Wilkin J., 2005, Pogoń za rentą przy pomocy mechanizmów politycznych [w:] tenże (red.), Teoria wyboru publicznego : Wstęp do ekonomicznej analizy polityki i funkcjonowania sfery publicznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 204-219.
• Wojdyga Ł., 2007, Immunitet ma chronić niezawisłość sędziowską, nie zaś zabezpieczać - czasami - bezkarność, "Rzeczpospolita", wyd. z dn. 5.07.2007.
• Zielińska D., 2003, Różany zapach trupa, "Nie", nr 4, s. 10.
• Zimmerman P., 2007, Rola sędziego komisarza w postępowaniu upadłościowym, "Gazeta Prawna", wydanie z dn. 4.03.2007.
• Zybertowicz A., 1993, W uścisku tajnych służb: upadek komunizmu i układ postnomenklaturowy, Antyk, Komorów.
• Zybertowicz A., 1997, Niewidoczna władza: komunistyczne państwo policyjne w Polsce lat osiemdziesiątych [w:] Skryte oblicze systemu komunistycznego, red. R. Backer, P. Hübner, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 153-192, 244-247.
• Zybertowicz A., 2002, "Nomenklatura", hasło w: Europe Since 1945: An Encyclopedia, New York & London: Garland Publishing Inc., t. Il, s. 920-921.
• Zybertowicz A., 2003, W centrum czy na obrzeżach? Przemoc w III RP, "Przegląd Socjologiczny", t. LII/1, s. 35-64.
• Zybertowicz A., 2005, AntyRozwojowe Grupy Interesów [w:] Kręgi integracji i rodzaje tożsamości, red. W. Wesołowski, J. Włodarek, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 299-324.
• Zybertowicz A., 2008, Przemoc 'układu': O peerelowskich korzeniach sieci biznesowej Zygmunta Solorza [w:] Transformacja podszyta przemocą: O nieformalnych mechanizmach przemian instytucjonalnych, red. R. Sojak, A. Zybertowicz, UMK, Toruń, s. 187-266.