Funkcjonowanie spółek pracowniczych w regionie zachodniopomorskim

• Autorzy: Malwina Szczepkowska

Warianty tytułu

Workings of Worker-Owned Companies in the Zachodniopomorskie (West-Pomerania) Region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Podstawowym przedmiotem badań była analiza i ocena relacji między strukturą własności spółek pracowniczych a ich kondycją ekonomiczno-finansową. Strukturę własności spółek pracowniczych określono przez ustalenie procentowego udziału własności trzech grup uczestników spółki, czyli pracowników, zarządu i inwestorów zewnętrznych. Następnie spółki analizowano pod względem zmian w strukturze własności, co doprowadziło do porównania ich w czasie i przestrzeni. Pierwszy rozdział poświęcono akcjonariatowi pracowniczemu. Zjawisko uczestnictwa pracowników we własności przedsiębiorstw nie wystąpiło po raz pierwszy w Polsce, dlatego w tej części pracy przedstawiono również doświadczenia innych gospodarek w tym zakresie. Zaprezentowano również ścieżki prywatyzacji, co wynikało ze ścisłego związku prywatyzacji z akcjonariatem pracowniczym na gruncie transformacji polskiej gospodarki. W drugiej części rozdziału omówiono uwarunkowania rozwoju akcjonariatu pracowniczego, jego formalnoprawne aspekty oraz ekonomiczne i społeczne efekty leasingu pracowniczego w Polsce. W rozdziale drugim przedstawiono procedurę określania sytuacji ekonomicznej analizowanych spółek z wykorzystaniem metod taksonomicznych, a szczególnie specyficznej metody taksonomicznej - miary efektywności inwestycji (TMAI). Miernik TMAI pozwolił na opis kondycji finansowej badanych spółek w sposób syntetyczny, za pomocą jednej zagregowanej wielkości. Następnie dokonano klasyfikacji podmiotów pod względem wskaźnika rozwoju, co pozwoliło w sposób liniowy uporządkować badane spółki na przedsiębiorstwa o bardzo dobrej, dobrej, średniej i słabej sytuacji ekonomicznej. Treścią trzeciego rozdziału jest ocena efektów ekonomiczno-społecznych procesów prywatyzacyjnych w badanych podmiotach regionu zachodniopomorskiego. Omówiono w nim istotę własności i kontroli w spółkach pracowniczych - specyficznych podmiotach gospodarczych, gdzie własność i praca łączy się w ręku właścicieli-pracowników. Przedstawiono także strukturę własności i kapitału oraz jej zmiany w badanej zbiorowości. Ostatecznie zbadano wpływ zmian w strukturze własności na kondycję finansową spółek pracowniczych zarówno w horyzoncie pięcio- jak i dziesięcioletnim. Ostatnim elementem pracy była próba oceny kierunku rozwoju spółek pracowniczych regionu zachodniopomorskiego. (fragment tekstu)

EN

The paper concerns a unique privatization method, worker-owned companies using the State Treasury property against payment. Privatization by way of the workers' leasing, according to the original assumption of the legislative body, was supposed to be of marginal importance and constitute just a supplement to other privatization methods. However, Polish practice has shown that worker-owned companies became extremely popular and they were the entities most often founded after transformations of state owned companies. After quite a long existence of worker-owned companies in the economy, one can note significant changes as far as their operation is concerned. Among important issues, there is the ownership transformation process taking place in those entities, called the secondary privatization. At first, companies using the State Treasury property had the ownership rights distributed among the majority of employees and it was justified to call them worker-owned companies. Currently existing companies are more and more often called quasi-worker-owned companies, due to the majority share of managers or outside investors. In fact, the research over the course and effectiveness of the workers' leasing has been carried out since the beginning of ownership transformation. In most of those papers, researchers concentrated especially on economic results of worker-owned companies or on the effects concerning ownership changes taking place in those entities. However, no-one tried to determine the relation between those two factors. Demonstrating dependencies between the financial condition of worker-owned companies and their ownership structure was the basic objective of the research carried out for the needs of this paper. (short original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Spółki pracownicze; Leasing pracowniczy; Prywatyzacja przedsiębiorstw; Partycypacja pracowników w zarządzaniu; Akcjonariat pracowniczy

EN

Employee company; Employee leasing; Privatization of enterprises; Personnel participation in management; Employee share ownership

• Czasopismo: Rozprawy i Studia / Uniwersytet Szczeciński
• Rocznik: 2006
• Numer: nr 645
• Strony: 179

Twórcy

autor

Malwina Szczepkowska

Bibliografia

• Aluchna M., Słomka A.: Geneza rozwoju koncepcji nadzoru korporacyjnego. „Przegląd Organizacji" 2001, nr 9, 10.
• Baehr J.: Spółka z udziałem kapitałowym pracowników. Wyd. M.R. Bombickiego „Ławica", Warszawa-Poznań 1993.
• Bałtowski M.: Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych. Przebieg i ocena. PWN, Warszawa 1998.
• Błaszczyk B.: Pierwsze lata prywatyzacji w Polsce (1989—1991). Poltext, Warszawa 1993.
• Błaszczyk B.: Uczestnictwo pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwami w krajach Europy Zachodniej. PWE, Warszawa 1988.
• Błaszczyk B.: Własność pracownicza w prywatyzowanych przedsiębiorstwach. „Przegląd Organizacji" 1990, nr 2-3.
• Borkowska S.: Partycypacja pracownicza i jej perspektywy. „Polityka Społeczna" 1992, nr 7.
• Borkowska S.: Strategie wynagrodzeń. Dom Wydawniczy ABC, Kraków 2001.
• Brozi E.: Drogi i bariery prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1993.
• Bukowska-Piestrzyńska A.: Leasing mienia Skarbu Państwa w spółkach pracowniczych. „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstw" 1999, nr 1.
• Bukowska-Piestrzyńska A.: Leasing pracowniczy - przykłady liberalizacji przepisów. „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstw" 1999, nr 5.
• Chmiel J.: Problemy statystycznego pomiaru i analiza tendencji rozwojowych sektora prywatnego przedsiębiorstw w Polsce w latach 1990-1998. Raporty CASE nr 24. Warszawa 1999.
• Chróścicki A.: Ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1999.
• Daniecki W.: Podmiotowe uczestnictwo w zarządzaniu. Ursa Konsulting, Olsztyn 1998.
• Dąbrowski J.M., Szomburg J., Kamieński T.: Efekty prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Wyniki badań. „Przegląd Organizacji" 1995, nr 2.
• Dąbrowski M.: Ekonomiczne konsekwencje samorządności pracowniczej. PAN, Instytut Nauk Ekonomicznych, Wrocław 1986.
• Dobrzyński M.: Interakcja. W: Encyklopedia organizacji i zarządzania. P WE, Warszawa 1981.
• Dziesięć lat prywatyzacji bezpośredniej. Red. M. Jarosz. ISP PAN, Warszawa 2000. Ekonometria. Metody i analiza problemów ekonomicznych. Red. K. Jajuga. Wyd. Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 1999.
• Gawlik T.: Prywatyzacja z udziałem pracowników w świetle zmian prawa polskiego. Referat na Europejską Konferencję Akcjonariatu Pracowniczego, UMSC, Lublin 2001, maszynopis.
• Gierałtowska U., Łuniewska M.: Syntetyczny miernik rozwoju jako kryterium wyboru spółek do portfela. W: Taksonomia 9. Klasyfikacja i analiza danych - teoria i zastosowanie. Red. K. Jajuga, M. Walesiak. Wyd. Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2002.
• Gospodarowicz A.: Metody analizy i oceny pakietów programowych. Wyd. Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 1997.
• Goszka W.: Formalnoprawne uwarunkowania rozwoju spółek pracowniczych w Polsce. „Przegląd Organizacji" 1999, nr 7-8.
• Goszka W.: Ocena efektywności spółek pracowniczych. „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstw" 2002, nr 10.
• Górka K.: Samorząd pracowniczy w procesie prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. W: Kierunki przekształceń własnościowych w gospodarce. Red. R. Boro-wiecki. Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1991.
• Górska J., Jamka B., Juchnowicz M., Makowski K., Mandziej-Jeżyna M., Sajkiewicz A., Smyk E.: Zarządzanie pracownikami. W: Instrumenty polityki personalnej. Red. K. Makowski. Poltext, Warszawa 2001.
• Grabiński T.: Metody taksonometrii. Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1992.
• Grabiński T., Wydymus S., Zeliaś A.: Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk społeczno-gospodarczych. PWN, Warszawa 1989.
• Grabowski J.: Ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Komentarz. Wyd. Prawnicze, Warszawa 1998.
• Grzesiak S.: Metody ilościowe w badaniu efektywności ekonomicznej przedsiębiorstw. Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1997.
• Grzeszczyk T.: Mechanizmy prywatyzacji. Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 1997.
• Hellwig Z.: Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju i strukturę wykwalifikowanych kadr. „Przegląd Statyczny" 1968, nr 4.
• Jacukowicz Z.: System wynagrodzeń. Poltext, Warszawa 1999.
• Jacukowicz Z.: Udział pracowników w zyskach i majątku przedsiębiorstw w krajach wybranych. „Wiedza i Technika" 1984, nr 13.
• Jagas J., Syrek M.: Prywatyzacja stosunków własnościowych jako najważniejsza instytucjonalna przesłanka transformacji i zintegrowania gospodarki z Unią Europejską. W: Produktywność i wydajność w procesie transformacji. Red. J. Jagas. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu w Opolu t. XII. Opole 2001.
• Jajuga K.: Statystyczna analiza porównawcza. PWN, Warszawa 1993.
• Janik J.: Bezpłatne akcje pracownicze. „Gazeta Bankowa" 1997, nr 29.
• Janik J.: Komercjalizacja. „Gazeta Bankowa" 1997, nr 33.
• Janik J.: Nieodpłatne akcje. „Gazeta Bankowa" 1997, nr 36.
• Janik J.: Preferencje inwestorskie. „Gazeta Bankowa" 1997, nr 32.
• Janik J.: Prywatyzacja bezpośrednia. „Gazeta Bankowa" 1997, nr 35.
• Janik J.: Prywatyzować skuteczniej. „Gazeta Bankowa" 1997, nr 31.
• Jankiewicz-Siwek A.: Metody oceny zdolności kredytowej podmiotów gospodarczych -teoria i praktyka. W: Metody ilościowe w zarządzaniu finansami. Red. E. Nowak. Wyd. UMCS, Lublin 1998.
• Jarosz M.: Prywatyzacja bezpośrednia. Inwestorzy, menedżerowie, pracownicy. OSP PAN, Warszawa 1998.
• Jarosz M.: Samorządność pracownicza. Aspiracje i rzeczywistość. KiW, Warszawa 1988.
• Jarosz M.: Spółki pracownicze w procesie transformacji własności. W: Transformacja gospodarki. Spojrzenie retrospektywne. Red. W. Jakóbik. ISP PAN, Warszawa 1997.
• Jarosz M., Gardawski J.: Własność i zarządzanie w spółkach pracowniczych. W: Nadzór właścicielski w spółkach prawa handlowego. Red. S. Rudolf. PWN, Warszawa 1999.
• Jaskulski P.: Taksonomia numeryczna. „Biuletyn Antropologiczny" 1997, t. 1.
• Jermakowicz W.: Samorząd pracowniczy. Nadzieje i niespełnienia. MA W, Warszawa 1983.
• Jerzemowska M.: Nadzór korporacyjny. PWE, Warszawa 2002.
• Jeżak J.: Czynniki determinujące efektywność nadzoru właścicielskiego — doświadczenia zachodnie i krajowe. „Nasz Rynek Kapitałowy" 2002, nr 3.
• Jeżak J.: Kodeks dobrych praktyk w zakresie nadzoru korporacyjnego. W: Stan i perspektywy rozwoju teorii i praktyki zarządzania na progu XXI wieku. Red. R. Krupski, J. Lichtarski. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 940. Wrocław 2003.
• Jeżak J.: Nadzór korporacyjny - kodeks dobrych praktyk. „Przegląd Organizacji" 2002 nr 5.
• Jeżak J.: Nadzór korporacyjny w sytuacji kryzysowej przedsiębiorstwa - rola rady nadzorczej. „Nasz Rynek Kapitałowy" 2004, nr 6.
• Jeżak J.: Rada nadzorcza jako współautor sukcesu. W: Sukces w zarządzaniu. Uwarunkowania kadrowo-organizacyjne. Red. T. Listwan. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 969. Wrocław 2003.
• Jędrasik K.: Czynniki konstytuujące spółkę pracowniczą, www.kns.gower.pl.
• Jędrasik K.: Dlaczego akcjonariat pracowniczy, www.kns.gower.pl.
• Jędrasik K.: Przesłanki i uwarunkowania akcjonariatu. www.kns.gower.pl.
• Jędrasik K.: Typologia form partycypacji pracowniczej, zasoby, www.kns.gower.pl.
• Kabaj M.: Partycypacyjne systemy wynagrodzeń w perspektywie integracji z UE. W: Efektywne systemy wynagrodzeń. Red. S. Borkowska, M. Juchnowicz. IPiSS, Warszawa 1999.
• Kalinowski S.: Uregulowania prawne udziału pracowników w prywatyzacji polskiej gospodarki w latach 1990-1996. „Ekonomista" 1998, nr 1.
• Katner W.J.: Komercjalizacja i prywatyzacja. Komentarz. LexisNexis, Warszawa 2003.
• Kisilowska H.: Partycypacja pracownicza w polskim przedsiębiorstwie w aspekcie integracji europejskiej. Oficyna Wyd. Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1998.
• Klich J.: Prywatyzacja w Wielkiej Brytanii — lata 80. Wyd. Amp, Katowice 1993.
• Kokocińska K.: Zmiana pozycji załogi przedsiębiorstwa państwowego w procesie komercjalizacji i prywatyzacji. „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1998, nr 2.
• Koładkiewicz I.: Nadzór korporacyjny w NFI. Wyd. WSPiZ im. L. Koźmińskiego, Warszawa 2002.
• Komercjalizacja. „Gazeta Bankowa" 1997, nr 33.
• Kozarzewski P.: Kształtowanie się kontroli właścicielskiej. W: Prywatyzacja bezpośrednia. Inwestorzy, menedżerowie, pracownicy. Red. M. Jarosz. OSP PAN, Warszawa 1998.
• Kozarzewski P.: Nadzór właścicielski i wtórna prywatyzacja w Polsce: ramy prawne i zmiany w strukturze własnościowej. Studia i Analizy CASE. Warszawa 2004.
• Kozarzewski P.: Partycypacja pracownicza a kształtowanie się struktur władzy i kontroli w spółkach. W: Partycypacja pracownicza. Echa przeszłości czy perspektywy rozwoju? Red. S. Rudolf. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2001.
• Kozarzewski P., Woodward R.: Secondary Privatization in Poland. Part I. Evolution of Ownership Structure and Company Performance in Firms Privatized by Employee Buyouts. „CASE Reports" 2001, nr 47.
• Kozłowski M.: Partycypacja finansowa pracowników. W: Partycypacja pracownicza. Echa przeszłości czy perspektywy rozwoju? Red. S. Rudolf. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2001.
• Krajewski S.: Wpływ ścieżki prywatyzacji na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstw. „Gospodarka Narodowa" 2000, nr 9.
• Kraule A., Karwowska M. A.: Prywatyzacja pośrednia i bezpośrednia. „Rzeczpospolita" 1997, nr 7.
• Kubot Z.: Elastyczne formy zatrudniania pracowników. ARR SA, Zielona Góra, 1992.
• Kubot Z.: Spółki pracownicze i spółki menedżerskie. ARR SA, Zielona Góra 1993.
• Kulpińska J., Rudolf S.: Ustrój pracy i partycypacja pracownicza. Biała Księga. Polska-Unia Europejska. „Gospodarka" 1993, nr 31.
• Kumaniecki K.: Słownik polsko-łaciński. PWN, Warszawa 1981.
• Leksykon prywatyzacji. PWE, Warszawa 1996.
• Lipiński J.: Spółki pracownicze w badaniach Unii Własności Pracowniczej oraz Instytutu Studiów Politycznych. ISP PAN, Warszawa 1999.
• Maciejuk M., Zapart J.: Struktura funkcjonalna regionów Polski w sektorach własnościowych. W: Gospodarka lokalna w teorii i praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 979. Wrocław 2001.
• Nadzór właścicielski w spółkach prawa handlowego. Red. S. Rudolf. PWN, Warszawa 1999.
• Mączyński J.: Partycypacja w podejmowaniu decyzji. IFiS PAN, Warszawa 1996.
• Mendel T.: Zarządzanie partycypacyjne w teorii i praktyce. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 1986.
• Morawski M.: Zarządzanie w spółce pracowniczej. Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu, Wrocław 1994.
• Nadratowska A.: Wpływ poszczególnych form prywatyzacji na efektywność gospodarowania. W: Spółka akcyjna jako forma prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Red. T. Kiereczyński. SGH, Warszawa 1990. Nadzór właścicielski w spółkach prawa handlowego. Red. S. Rudolf. PWN, Warszawa 1999.
• Nowak E.: Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów społeczno-gospodarczych. P WE, Warszawa 1990.
• Olemczuk-Szlachta A.: Finansowa partycypacja pracowników. W: Jakość zarządzania przedsiębiorstwem. Red. A. Sajkiewicz. IFGN, AGH, Warszawa 1999.
• Owczarzak A., Piekut M.: Partycypacja pracownicza — idea w praktyce. W: Problemy teorii i polityki ekonomicznej okresu transformacji. Red. W. Jarmołowicz. Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Poznaniu nr 12. Poznań 2001.
• Penc J.: Motywowanie w zarządzaniu. Wyd. Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1996.
• Peredus W., Żuk K., Świderka J., Wrońska E.: Raport z badań sytuacji ekonomiczno--finansowej spółek pracowniczych korzystających z mienia Skarbu Państwa. Delegatury terenowe, MSP, Lublin 1998, maszynopis.
• Perspektywy kapitału ludzkiego jako czynnika wzrostu gospodarczego Polski. Red. S. Marciniak. Oficyna Wyd. Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2002.
• Piontek K.: Taksonomiczna metoda badania danych finansowych spółek a stopy zwrotu akcji. W: Taksonomia 7. Klasyfikacja i analiza danych. Teoria i zastosowania. Red. K. Jajuga, M. Walesiak. Wyd. Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2000.
• Piotrowski J.: Teoria pomiarów. PWE, Warszawa 1986.
• Pisz Z.: Partycypacja pracownicza na tle rozwiązań w krajach Wspólnoty Europejskiej. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 740. Wrocław 1996.
• Pluta W.: Wielowymiarowa analiza porównawcza w badaniach ekonomicznych. PWE, Warszawa 1977.
• Płociński A.: Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki, co zyskaj ą pracownicy. „Rzeczpospolita" 1998, nr 9.
• Pociecha J., Podolec B., Sokołowski A., Zając K.: Metody taksonomiczne w badaniach społeczno-gospodarczych. PWN, Warszawa 1988.
• Popowska B.: Prawne problemy prywatyzacji. „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1998, nr 2.
• Prawo spółek. Red. S. Władyka. PWN, Kraków 1991.
• Profil wrażliwości gospodarki regionalnej na integrację z Unią Europejską - Województwo Zachodniopomorskie. Red. P. Susmarski. IBnGR, Gdańsk 2003, http://www.rzeczpospolita.pl/tematy/raport_ibngr/pdf/zachodni.pdf.
• Prozorowicz M.: Ekonomiczne determinanty kształtowania jakości wyrobu w przedsiębiorstwie. Wyd. Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2001.
• Prywatyzacja bezpośrednia w praktyce. Doświadczenia z Programu Wspomagania Inicjatyw
• Prywatyzacyjnych. Doradca Consultants Ltd, Warszawa 2000.
• Prywatyzacja pośrednia. „Gazeta Bankowa" 1997, nr 35.
• Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych w 2003 r. GUS, Warszawa 2004.
• Przedsiębiorstwa sprywatyzowane w gospodarce polskiej. Red. M. Bałtowski. PWN, Warszawa 2002.
• Przesławska G.: Współzarządzanie pracownicze w przemianach systemowych w Polsce. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.
• Radzikowski W.: 200 lat gospodarki rynkowej. PWR, Warszawa 1999.
• Raport o przekształceniach własnościowych w 2003 roku. MSP, Warszawa 2004.
• Regionalna strategia innowacyjności w województwie zachodniopomorskim. ZARR SA, 2005, www.msp.neo.pl.
• Rosen C., Yung K.: Zarządzanie przedsiębiorstwem pracowniczym. Cz. 1-4. „Nasz Dziennik" 2000 nr 151, 157, 163, 169.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 października 1997 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania należności za korzystanie z przedsiębiorstwa, sposobu zabezpieczania niespłaconej części należności. DzU 1997, nr 130, poz. 855.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1981 roku w sprawie zawieszenia działalności samorządu załóg przedsiębiorstw państwowych na czas stanu wojennego. DzU 1981, nr 32, poz. 185.
• Rudolf S.: Demokracja przemysłowa w rozwiniętych krajach kapitalistycznych. PWN, Warszawa 1986.
• Rudolf S.: Nadzór korporacyjny w Polsce w świetle badań empirycznych. MBA 2000 nr 4.
• Rudolf S., Klupińska J.: Ustrój pracy i partycypacja pracownicza. Redl Press, Warszawa 1993.
• Siemińska E.: Finansowa kondycja firmy, metody pomiaru i oceny. Poltext, Warszawa 2003.
• Siemińska E.: Metody, pomiary i oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa. TNOiK, Toruń 2002.
• Sekuła Z.: Motywowanie ekonomiczne w przedsiębiorstwie w warunkach gospodarki rynkowej. Wyd. Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1991.
• Skoczylas W.: Zakres i sposób ustalania wskaźników do analizy finansowej przedsiębiorstw. „Rachunkowość - Audytor" 2004, nr l.
• Sojak S., Stawicki J.: Wykorzystanie metod taksonomicznych do oceny kondycji ekonomicznej przedsiębiorstw. Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości Stowarzyszenia Księgowych w Polsce nr 3. Warszawa 2001.
• Stworzyć partnera. „Tygodnik Solidarność" 1989, nr 20.
• Suchowicz W.: Przedstawicielstwa pracownicze w zakładzie pracy (studium porównawcze). Studia i Materiały IPiSS z. 1. Warszawa 1991.
• Suchowicz W.: Związki zawodowe a problem współzarządzania przedsiębiorstwem w wybranych krajach kapitalistycznych. Studia i Materiały IPiSS z. 16. Warszawa 1983.
• Suwalski A.: Problemy polskiej prywatyzacji. Ekonomiczno-społeczne uwarunkowania przekształceń własnościowych w latach 1990-1997. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 1998.
• Suwalski A., Januszek H.: Zagadnienia prywatyzacji pracowniczej w polskiej prywatyzacji. W: Przekształcenia społeczne w gospodarce polskiej. Red. A. Suwalski. Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Poznaniu nr 11. Poznań 2001.
• Szczepkowska M.: Leasing pracowniczy w polskiej prywatyzacji. W: Modele, kapitał i miary efektywności przedsiębiorstw. Red. W. Janasz. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 329. Szczecin 2002.
• Szczepkowska M.: Wybrane ekonomiczno-społeczne efekty prywatyzacji przedsiębiorstw poprzez leasing pracowniczy. W: Praktyczne aspekty pomiaru efektywności. Red. S. Wrzosek. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 1061. Wrocław 2005.
• Szomburg J.: Efekty prywatyzacji przedsiębiorstw drogą leasingu. „Transformacja Gospodarki" 1996, nr 68.
• Świątek-Barylska J.: Restrukturyzacja prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych. Oficyna Wyd. Proxima, Łódź 2000.
• Świderska J., Żuk K.: Efektywność pracowniczych spółek kapitałowych w świetle badań. Referat na Europejską Konferencję Akcjonariatu Pracowniczego, 26.10.2001, UMCS Lublin 2001, maszynopis.
• Taksonomiczna analiza przestrzennego zróżnicowania poziomu życia w Polsce w ujęciu dynamicznym. Red. A. Zeliaś. Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 2000.
• Tamowicz P., Dzierżanowski M.: Biała księga nadzoru korporacyjnego. IBnGR, Gdańsk 2002.
• Tarczyński W.: Fundamentalny portfel papierów wartościowych. PWE, Warszawa 2002.
• Tarczyński W.: Taksonomiczna miara atrakcyjności inwestycji w papiery wartościowe. „Przegląd Statystyczny" 1994, nr 3.
• Tarczyński W.: Wybrane elementy analizy technicznej na giełdzie papierów wartościowych. PTE, Szczecin 1994.
• Tereluk Z.: Leasing w prywatyzacji. CIM, Warszawa 1999.
• Ustawa o przedsiębiorstwie państwowym i ustawa o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego. DzU 1981, nr 24, poz. 122 i 123.
• Ustawa z 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. DzU 1991, nr 51, poz. 289.
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw. DzU nr 32, poz. 184; nr 98, poz. 603; nr 106, poz. 673; nr 21, poz. 770; nr 137, poz. 926; nr 141, poz. 945.
• Vroom V.H.: Some Personality Determinants of the Effects of Participation. „Journal of Abnormal and Social Psychology" 1992, nr 59.
• Walesiak M.: Metody analizy danych marketingowych. PWN, Warszawa 1996.
• Własność pracownicza w Polsce. Red. L. Gilejko. AGH, Warszawa 1998.
• Wnuk-Lipiński E.: Demokratyczna rekonstrukcja. Z socjologii radykalnej zmiany społecznej. PWN, Warszawa 1996.
• Wojciechowski B.: Ze świata pracy. „Wiedza i Życie" 1982, nr 2.
• Woodward R.: Akcjonariat pracowniczy w krajach wysoko rozwiniętych i postkomunistycznych. W: Spółki pracownicze '95. Red. M. Jarosz. ISP PAN, Warszawa 1996.
• Wratny J.: Partycypacja pracownicza. Studium zagadnienia w warunkach transformacji gospodarczej. IPiSS, Warszawa 2002.
• Wratny J.: Partycypacja pracownicza w prawie europejskim. Rozwój wśród przeciwieństw. Studia i Materiały IPiSS z. 1. Warszawa 1994.
• Zalęga K.: Akcjonariat pracowniczy. „Kontrola Państwowa" 1999 nr 4, NIK, Warszawa 1999.
• Zasady nadzoru korporacyjnego OECD. MSP, Warszawa 1999.
• Zarządzenie Ministra Finansów z dnia 10 listopada 1990 roku w sprawie zasad ustalania należności za korzystanie z mienia Skarbu Państwa. Monitor Polski 1990 nr 43, poz. 334, z późn. zm. z 1991 r.
• Zelek A.: Zewnętrzna analiza i ocena wyników badań grup roboczych I i III w ramach projektu RISP-WPR. Projekt regionalnej strategii innowacyjności w województwie zachodniopomorskim, www.msp.neo.pl.
• Zeliaś A.: Metody statystyczne. PWE, Warszawa 2000.
• Zimniewicz K.: Techniki zarządzania. PWE, Warszawa 1991. Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2003 r. GUS, Warszawa 2004.
• Zwierzchlewski S.: Czynniki wpływające na powstawanie spółek pracowniczych. „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1999, nr 2.
• Zwierzchlewski S.: Leasing pracowniczy jako sposób prywatyzacji. „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1998, nr 2.
• Żukowski T.: Krótka historia rad robotniczych. „Polityka" 1981, nr 19.