Idea wiecznego powrotu światów w perspektywie kosmologiczno-antropologicznej

• Autorzy: Leszek Kusak

Warianty tytułu

The Idea of the Eternal Return of Worlds from a Cosmological-Anthropological Perspective

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule przedstawiono kosmologiczny sens idei wiecznego powrotu światów. Część wstępna poświęcona jest poglądom prekursorów tej idei (Anaksymander, Heraklit, pitagorejczycy). W części głównej pracy analizowane są kolejno trzy najbardziej reprezentatywne koncepcje: panteistyczna (stoicy), teistyczna (Orygenes) i ateistyczna (Fryderyk Nietzsche). W każdym z tych wypadków podejmowana jest próba odpowiedzi na pytanie: czy przyjęcie idei wiecznego powrotu światów ma wpływ na kształt i charakter rozwijanej przez tych myślicieli koncepcji człowieka. Część końcowa zawiera krótkie podsumowanie wniosków, które pojawiły się w toku prowadzonych rozważań.

EN

The paper presents an outline of the history of the idea of the eternal return of worlds. The initial part covers the concept's precursors (Anaximander, Heraclitus, Pythagoreans), followed by the three most representative concepts of the eternal recurrence of worlds: the pantheistic (the Stoics), theistic (Origen) and atheistic (Friedrich Nietzsche). For each case an attempt is made to answer the question of whether adopting the idea of the eternal return of worlds affected (and if so, how) the shape and character of the conception of man developed by these thinkers. It turns out that there are three models of the relationship between the idea of eternal return of worlds and a corresponding conception of man: 1) the assumption of the eternal return of worlds determines the shape of the concept of man (particularly the possibility of freedom and individual moral self-improvement), 2) both of these concepts exist somewhat in parallel, but the important links and dependencies that would connect them remain unseen, 3) the incorporated conception of man (the assumption of unlimited freedom and possibility for individual moral self-improvement) determines the conception of the world that to some extent demands the idea of the eternal return of worlds. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Filozofia; Poglądy filozoficzne; Systemy filozoficzne

EN

Philosophy; Philosophical thought; Philosophical systems

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
• Rocznik: 2010
• Numer: nr 846
• Strony: 87--101

Twórcy

autor

Leszek Kusak

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Bibliografia

• Biblia Tysiąclecia, Wydawnictwo Pallotinum, Poznań-Warszawa 1980, wyd. 11 zmienione.
• Ewald O., Nietzsches Lehre in seinen Grundbegriffen. Die ewige Wiederkunft des Gleichen und der Sinn des Übermenschen, Hofmann, Berlin 1903.
• Gilson E., Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich., tłum. S. Zalewski, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1987.
• Heller M., Idea wiecznych powrotów: od Zawirskiego do dziś, „Filozofia Nauki" 2003, nr 43-44.
• Heller M., Ostateczne wyjaśnienia wszechświata, Universitas, Kraków 2008.
• Heraklit, Zdania, tłum. A. Czerniawski, „Pismo Literacko-Artystyczne" 1989, nr 1.
• Kuderowicz Z., Nietzsche, WP, Warszawa 1990 (wyd. III rozszerzone).
• Leszczyński R.M., Starożytna koncepcja Logosu i jej wpływ na myśl wczesnego chrześcijaństwa, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2003.
• Lorenz K., Einführung in die philosophische Anthropologie, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1990.
• Nietzsche F., Wola mocy, przeł. S. Frycz i K. Drzewiecki, Warszawa 1910-1911.
• Orygenes, O zasadach, III, 5, 3, przeł. S. Kalinkowski, WAM, Kraków 1996.
• Reale G., Historia filozofii starożytnej, tłum. E.I. Zieliński, RW KUL, 1.1, Lublin 1994 oraz t. III, Lublin 1999.
• Szczerba W., Koncepcja wiecznego powrotu w myśli wczesnochrześcijańskiej, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, Wrocław 2001.
• Świeżawski S., Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, PWN, Warszawa-Wrocław 2000.
• Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t.1, PWN, Warszawa 1981.
• Thomson G., Pierwsi filozofowie, tłum. A. Dębnicki, Warszawa 1966.
• Zawirski Z., Wieczne powroty światów - badania historyczno-krytyczne nad doktryną „wiecznego powrotu", „Kwartalnik Filozoficzny" 1927, nr 5, 1927 (ciąg dalszy), nr 5; 1928 (dokończenie), nr 6.