Późnovistuliański i Holoceński rozwój dolin dorzecza Małoszówki

• Autorzy: Hanna Hajdukiewicz

Warianty tytułu

Evolution of Valleys in the Małoszówka Stream Catchment During the Late Vistulian and Holocene

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule przestawiono holoceński rozwój dolin denudacyjnych dorzecza Małoszówki, położonego na zaliczanych do wyżyn lessowych Płaskowyżu Proszowickim i Wyżyny Miechowskiej. Został on odtworzony na podstawie analizy wykształcenia form i badań osadów wypełniających dna wybranych dolin oraz literatury dotyczącej badań w sąsiednich obszarach. Na etapy rozwoju dolin miały wpływ zmieniające się warunki klimatyczne i działalność człowieka. W pracy przedstawiono również charakterystykę współczesnych procesów morfogenetycznych modelujących analizowane formy dolinne oraz podkreślono rolę zdarzeń ekstremalnych w dzisiejszym rozwoju rzeźby. (abstrakt oryginalny)

EN

The article presents the evolution of valleys in the Małoszówka Stream catchment during the Holocene. The study area is located on the Proszowice Plateau which is a sub-unit of the Nida Basin and was among the Polish regions most early settled by the prehistoric man. Most of this area is mantled by a loess cover which was deposited after the formation of hills and main valleys. The density of valley network is relatively high, reflecting high erodibility of loess and the history of human impact. The evolution of valleys is explained on the basis of morphological analysis, sedimentological analysis of valley fills and the evolution of such forms in the neighbouring areas, documented in scientific literature. The following valley types were recognised in the Małoszówka Stream catchment: dells, flat-bottomed valleys and gullies (all of them representing denudational valleys) as well as river valleys. Of the 596 investigated valley, 298 were classified as dells formed during the Holocene and such forms constitute 24.4% of the total length of the mapped valleys. After the accumulation of loess deposits had finished, the loess cover in the area was subject to intensive erosion which resulted in the exhumation of older flat-bottomed valleys and the exposure of pre-Quaternary substratum. (short original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Geologia; Geografia krajobrazu

EN

Geology; Landscape geography

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2010
• Numer: z. 123
• Strony: 63--81

Twórcy

autor

Hanna Hajdukiewicz

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• Czyżowska E., 1997, Przebieg erozji i rekonstrukcja spływu [w:] L. Starkel (red.), Rola gwałtownych ulew w ewolucji rzeźby Wyżyny Miechowskiej (na przykładzie ulewy w dniu 15 września 1995 roku), Dokument. Geogr., 8, 54-62.
• Gedl M., 1961, Uwagi o gospodarce i strukturze społecznej ludności kultury łużyckiej w południowej Polsce, Rozpr. i Studia UJ, 32.
• Gilewska S., 1958, Rozwój geomorfologiczny wschodniej części Wyżyny Miechowskiej, Prace Geogr. IG PAN, 13, 1-71.
• Jersak J., Snieszko Z., 1987, Zmiany środowiska geograficznego w późnym vistulianie i holocenie na obszarach lessowych Wyżyny Miechowskiej i Opatowsko-Sandomierskiej, [w:] Wybrane zagadnienia paleogeografii czwartorzedu-holocen, Prace Nauk. UŚ, 712,4-24.
• Kempisty A., 1978, Schyłek neolitu i początek epoki brązu na Wyżynie Małopolskiej w świetle badań nad kopcami. Rozprawy UW - Dissertationes Universitatis Varsov., 121.
• Kondracki J., 1978, Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa.
• Kościelniak A., 2001, Ewolucja rzeźby wybranych obszarów lessowych na przykładziezlewni Korycianki i Litzelbach, praca magisterska IGiGP UJ.
• Kozłowski J.K., Kozłowski S.K., 1983, Człowiek i środowisko w pradziejach, PWN.
• Kruk J., 1973, Studia nad neolitem wyżyn lessowych, Ossolineum, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk.
• Kruk J., 1987, Wczesne rolnictwo i jego wpływ na kształtowanie środowiska naturalnego wyżyn lessowych dorzecza górnej Wisły, [w:] Wybrane zagadnienia paleogeografii czwartorzędu - holocen, Prace Nauk. UŚ, 712, 83-94.
• KrukJ., Milisauskas S., Alexandrowicz S. W., Śnieszko Z., 1996, Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego wyżyn lessowych, Inst. Arch. i Etnol. PAN, Kraków.
• Makowski D., 1998, Czwartorzędowa morfogeneza zlewni Małoszówki, praca magisterska IGiGP UJ.
• Michno A., 1998, Wykształcenie pokryw stokowych w rejonie stanowiska archeologicznego w Słonowicach, [w:] Mat. III Seminarium: Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych, Poznań, 77-79.
• Michno A., 2004, Transformacja doliny dolnej Nidzicy w holocenie, IGiGP UJ, Kraków.
• Michno A., Lasek A., Gębica P., 1997, Charakterystyka lessów i osadów holocenu doliny Małoszówki w rejonie Kazimierzy Wielkiej (miechowski płat lessowy), [w:] Seminarium terenowe: Glacjal i peryglacjał Kotliny Sandomierskiej i Przedgórza Karpat w okolicy Przemyśla, Wyd. UMCS, Lublin, 23-26.
• Poleski J., 1992, Podstawy i metody datowania okresu wczesnośredniowiecznego w Małopolsce, Zeszyty Naukowe UJ, 1031, Prace Archeol., 52, 225-230.
• Rydzewski J., 1973, Badania poszukiwawcze i weryfikacyjne w dorzeczu Małoszówki, Sprawozdanie Archeologiczne, 25, 243-260.
• Starkel L.,1960, Rozwój rzeźby Karpat fliszowych w holocenie, Prace Geogr. IG PAN, 22, 1-239.
• Starkel L., 1977, Paleogeografía holocenu, PWN, Warszawa.
• Starkel L.,1980, Stratigraphy and chronology of vistulian in the Polisch Carpatians and in the subcarpatians basins, Quater. Stud. Poland, 2, 121-135.
• Starkel L. (red.), 1997, Rola gwałtownych ulew w ewolucji rzeźby wyżyny Miechowskiej (na przykładzie ulewy w dniu 15 września 1995 roku), Dokument. Geogr. PAN, 8, 1-108.
• Sinkiewicz M., 1989,Z.miany rzeźby terenu Pojezierza Kujawskiego pod wpływem procesów stokowych, Stud. Soc. Sci. Toruń., sec. C, 9 (6), 1-95.
• Snieszko Z., 1985, Paleogeografía holocenu w dolinie Sancygniówki, Acta Geogr. Lodz., 51, 1-106.
• Śnieszko Z., 1996, Stratygrafia i facjalne zróżnicowanie osadów holoceńskich w dorzeczu środkowej Nidzicy, [w:] J. Kruk, S. W. Alexandrowicz, S. Milisauskas, Z. Snieszko (red.), Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego wyżyn lessowych. Studium archeologiczne i paleogeograficzne nad neolitem w dorzeczu Nidzicy, Inst. Archeol. i Etnol. PAN, Kraków, 55-72.
• Snieszko Z., Grygierczyk S., 1991, Osady kopalnej bruzdy w Bronocicach i ich związek z działalnością człowieka w neolicie, [w:] J. Jersak (red.), Less i osady do/inne, Prace Nauk. US, 1107, 129-146.
• Tunia K., (red.), 1997, Z archeologii Małopolski. Historia i stan badań zachodniomałopolskiej wyżyny lessowe], Inst. Archeol. i Etnol. PAN, Kraków.
• Twardy J., 2000, Etapy holoceńskiej ewolucji suchych dolin denudacyjnych na Wyżynie Łódzkiej, [w:] Streszcz. ref. kom. i post., V Zjazd Geomorfologów Polskich, Acta Univ. Nic. Copern., 109, 127-137.
• Walczowski A., 1983, Procesy rzeźbotwórcze w okolicy Kazimierzy Wielkiej, Kwart. Geol., 2, 347-364.
• Zalavskij M.N., 1978, Erozja pom, Mysi, Moskwa.
• Zgłobicki W., 2002, Dynamika współczesnych procesów denudacyjnych w północno-zachodniej części Wyżyny Lubelskiej, Wyd. UMCS, Lublin.