Oddziaływanie antropogeniczne na środowisko przyrodnicze krakowskiej Bonarki

• Autorzy: Marek Ciechowski

Warianty tytułu

The Anthropogenic Impact on the Environmental in Cracow's Bonarka

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Od lat 80. XIX w. nastąpił gwałtowny rozwój przemysłu i transportu w Bonarce. Oddziaływanie antropogeniczne doprowadziło do całkowitego przekształcenia środowiska i jego skażenia metalami ciężkimi oraz fluorem. Po częściowej rekultywacji terenów poprzemysłowych największym zagrożeniem dla środowiska stał się rozwój infrastruktury drogowej oraz zanieczyszczenia i hałas komunikacyjny. (abstrakt oryginalny)

EN

The paper presents the impact of industry and transport on the environment in Bonarka. This part of the city is located in the right-bank Cracow, on the border of three administrative districts (Podgórze Duchackie, Łagiewniki-Borek Fałęcki, Podgórze). Since the eighties of the nineteenth century there has been a growth of industry in this area. In Bonarka existed a cement factory and a chemical plant producing phosphate fertilizers. Nowadays only a brickyard still works. In 2009 in the former industrial areas a shopping centre called the Bonarka City Center was opened. The study has shown, that the environment has been completely transformed by the anthropogenic impact. In the twentieth century, this place was contaminated by heavy metals and fluorine. In the period 2006-2009 this post-industrial area was remediated. Currently the biggest threats to the environment are transport pollution and noise. (short original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Środowisko przyrodnicze; Zanieczyszczenie środowiska

EN

Natural environment; Environmental pollution

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2010
• Numer: z. 123
• Strony: 111--127

Twórcy

autor

Marek Ciechowski

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• Adamczewski J., 1996, Mata Encyklopedia Krakowa, Wyd. Wanda, Kraków.
• Anioła J., Małecki Z., 1967, Tezy dotyczące zmniejszenia zapylenia atmosfery w granicach miasta Krakowa, Zeszyty Naukowe Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, 155, zeszyt specjalny, 12, 319-330.
• Chmielowska A., 1978, Wpływ przemysłu na środowisko geograficzne na przykładzie Krakowskich Zakładów Sodowych, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, 92, 123-141.
• Dworak T. Z., Jonak Z., 1986, Odpady i zanieczyszczenia atmosfery krakowskiej, Zeszyty Naukowe Akademii Górniczo-Hutniczej im. S. Staszica, Sozologia i Sozotechnika, 22, 39-64.
• Dynowski J., 1988, Mapa hydrograficzna 1:50 000, [w:] K. Trafas (red.), Atlas miasta Krakowa, 10, PPWK, Warszawa, Wrocław.
• Exner S., 1967, Efekty ekonomiczne redukcji emisji pyłów przemysłowych w procesie produkcji supertomasyny, Zeszyty Naukowe Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, 155, zeszyt specjalny, 12, 149-170.
• Fedorowska Z., Librowska B., Wojtowicz Z., 1978, Badanie zawartości fluoru w roślinnych produktach spożywczych uprawianych w zasięgu emisji związków fluoru przez Zakłady Przemysłu Nieorganicznego "Bonarka" w Krakowie, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XI, 3, 253-257.
• Firlet E. M., 1998, Wola Duchacka pod Krakowem - historia krajobraz, Krzysztofory, Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, 20, 58-75.
• Gdula-Argasińska J., Dąbrowski Z., Witkowska-Pelc E., Sawicka-Kapusta K., 2005, Heavy metal content and histopathology of the yellow-necked mice (Apodemus flavicollis) and bank voles (Cleth-rionomys glareolus) as an exposure indicator of environmental pollution in Małopolska province, Chemia i Inżynieria Ekologiczna, 12, 11, 1213-1220.
• Gollinger M., Kowalski Z., 1999, Environmental and Economic Assessment of Feed Phosphate Technology Modernization, Polish Journal of Environmental Studies, 8, 2, 67-72.
• Gollinger M., Kowalski Z., Wzorek Z., 1993, Wykorzystanie odpadowego fluorku wapniowego jako dodatku do materiałów budowlanych, Archiwum Ochrony Środowiska, 3-4, 279-286.
• Golinger-Tarajko M., 2002, Metody oceny ekologicznej i ekonomicznej modernizacji procesów technologicznych na przykładzie wytwarzania związków chromu i fosforu, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Seria Specjalna: Monografie, 153.
• Górka A., Gajda J., 1983, Przemysł a ochrona środowiska i zagospodarowanie zabytkowego Krakowa, [w:] J. Bieniarzówna (red.), Problemy rozwoju gospodarczego miasta Krakowa, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, 173, 173-189.
• Grodzińska K., Godzik B., Braniewski S., Szarek G., Chrzanowska E., Pawłowska B., Budziakowska B., 1994, Skażenie warzyw i gleb ogródków działkowych krakowskiego zespołu miejskiego metalami ciężkimi, Sprawozdanie z badań z 1993 roku, WTOŚ, Kraków (niepubl.).
• Grodzińska K., Godzik B., Braniewski S., Szarek G., Chrzanowska E., Pawłowska B., Budziakowska B., 1996, Skażenie warzyw i gleb ogródków działkowych krakowskiego zespołu miejskiego metalami ciężkimi, Sprawozdanie z badań z 1995 roku, WIOŚ, Kraków (niepubl.).
• Grodzińska K, Godzik B., Szarek-Lukaszewska G., Braniewski S., Chrzanowska E., Pawłowska B., 1999, Skażenie wybranych warzyw z ogródków działkowych Krakowa metalami ciężkimi, WIOŚ, Kraków (niepubl.).
• Guzik J., Pacyna A., 2005, Flora roślin naczyniowych Krzemionek Podgórskich, [w:] M. Szczepańska, E. Pilecka (red.), Geologiczno-przyrodnicze rozpoznanie terenów pogórniczych Krzemionek Podgórskich dla potrzeb ochrony ich wartości naukowo-dydaktycznych i ekologicznych, Wyd. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków, 87-100.
• Harańczyk A., 1983, Zmiany w strukturze społecznej i gospodarczej w mieście Krakowie w latach 1950-1980, [w:] J. Bieniarzówna (red.), Problemy rozwoju gospodarczego miasta Krakowa, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, 173, 45-74.
• Hess M., 1974, Klimat Krakowa, [w:] M. Klimaszewski (red.), Kraków - środowisko geograficzne, Folia Geographica, Series Geographica Physica, 8, 45-102.
• Kłossowski W., Soczek Z., Słowik K., Łaźniewska I., 1962, Wyniki badań nad wpływem na drzewa owocowe pyłów emitowanych przez Fabrykę Supertomasyny "Bonarka" w Krakowie, Prace Instytutu Sadownictwa w Skierniewicach, VI, 135-170.
• Kondracki J., 2002, Geografia regionalna Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Kornaś J., Medwecka-Kornaś A., 1974, Szata roślinna miasta Krakowa, [w:] M. Klimaszewski (red.), Kraków - środowisko geograficzne. Folia Geographica, Series Geographica Physica, 8, 153-169.
• Kowalski Z., 1997, Methods of Utilisation of Waste Calcium Fluoride Slurry, Fizykochemiczne Problemy Mineralurgii, 31, 157-164.
• Kowalski Z., Musioł M., Furlepa P., 1997, Modernizacja produkcji fosforanu paszowego przy zastosowaniu metodyki redukcji odpadów u źródła ich powstawania. Archiwum Ochrony Środowiska, 23, 3-4, 215-227.
• Krawczyk M., 2003, Wpływ aglomeracji krakowskiej na tempo dekompozycji ściółki leśnej, Zeszyty Naukowe Politechniki Opolskiej, Seria Mechanika, 77, 49-56.
• Kudlek J., Pepkowska A., Walasz K., Weiner J., 2005, Koncepcja ochrony różnorodności biotycznej miasta Krakowa, Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Lewińska J., 1988, Klimat Ul 1:100 000, [w:] K. Trafas (red.), Atlas miasta Krakowa, 13, PPWK, Warszawa, Wrocław.
• Natanek W., 1995, Badania właściwości fizykochemicznych odpadowego fluorku wapniowego z Zakładów "Bonarka" w Krakowie, [w:] A. Barański (red.), Wybrane prace z zakresu chemii i technologii chemicznej, Wydanie Jubileuszowe, 2, Politechnika Krakowska im. T. Kościuszki, Kraków, 129-133.
• Panek E., 2005, Stan zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego Krzemionek Podgórskich, [w:] M. Szczepańska, E. Pilecka (red.), Geologiczno-przyrodnicze rozpoznanie terenów pogórniczych Krzemionek Podgórskich dla potrzeb ochrony ich wartości naukowo-dydaktycznych i ekologicznych, Wyd. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków, 131-145.
• Paszek A., Kowalski Z., 2002, Utylizacja odpadowego szlamu zawierającego fluorek wapnia, Chemik, 4, 105-108.
• Pleti Z., 1996, Krakowskie Zakłady Przemysłu Nieorganicznego "Bonarka", [w:] F. Kruszka, A. Wartalski, Historia polskiego przemysłu nieorganicznego, Seria: Karty polskiego przemysłu chemicznego, 4, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, Warszawa, 160-181.
• Prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru "Bonarka", 2005, Biuro Rozwoju Krakowa S.A., Kraków - www. bip.krakow.pl/zalacznik.php?zal_id=1646 (2008-05-20).
• Przegon W., 1999, Osadnictwo wiejskie u stóp wzgórza Lasoty, Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie, Seria Geodezja, 18, 129-139.
• Przegon W., 2004, Zmiany użytkowania ziemi w procesie urbanizacji krajobrazu na przykładzie miasta Podgórze 1784-1915, Towarzystwo Wydawnicze "Historia Iagellonica", Kraków.
• Richling A., Solon J., 1998, Ekologia krajobrazu, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, 2008, Dziennik Ustaw, 162, 1008.
• Rutkowski J., 1993, Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Kraków, 973, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Sawicka-Kapusta K., Zakrzewska M., Bajorek K., Gdula-Argasińska J., 2003, Input of heavy metals to the forest floor as a result of Cracow urban pollution, Environment International, 28, 691-698.
• Siedlecka A., 2008, Bonarka City Center - wielofunkcyjne centrum miejskie, Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne, 5, 56-57.
• Skiba S., Drewnik M., Szymański W., Żyła M., 2008, Mapa gleb Krakowa, [w:] Charakterystyka pokrywy glebowej na obszarze miasta Krakowa, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Zakład Gleboznawstwa i Geografii Gleb, Kraków - http:// planowanie.um.krakow.pl/bppzoom/index.php?ID=95 (2010-01-28).
• Szczepańska M., 2005a, Charakterystyka środowiska geograficznego Krzemionek Podgórskich, [w:] M. Szczepańska, E. Pilecka (red.), Geologiczno-przyrodnicze rozpoznanie terenów pogórniczych Krzemionek Podgórskich dla potrzeb ochrony ich wartości naukowo-dydaktycznych i ekologicznych, Wyd. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków, 9-11.
• Szczepańska M., 2005b, Przegląd wyrobisk górniczych Krzemionek Podgórskich, [w:] M. Szczepańska, E. Pilecka (red.), Geologiczno-przyrodnicze rozpoznanie terenów pogórniczych Krzemionek Podgórskich dla potrzeb ochrony ich wartości naukowo-dydaktycznych i ekologicznych, Wyd. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków, 43-59.
• Świeboda M., 1970, Wpływ przemysłowych zanieczyszczeń powietrza na roślinność w otoczeniu Fabryki Supertomasyny "Bonarka" w Krakowie, Ochrona Przyrody, 35, 161-217.
• Torowska J., 2001, Parki Krakowa, 1, Wyd. Sponta, Kraków.
• Tyczyńska M., 19/'4, Rzeźba terytorium Krakowa, [w:] M. Klimaszewski (red.), Kraków - środowisko geograficzne, Folia Geographica, Series Geographica Physica, 8, 19-43.
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, 2001, Dziennik Ustaw, 62, 627.
• Walasz K., 2005, Awifauna lęgowa Krzemionek Podgórskich [w:] M. Szczepańska, E. Pilecka (red.), Geologiczno-przyrodnicze rozpoznanie terenów pogórniczych Krzemionek Podgórskich dla potrzeb ochrony ich wartości naukowo-dydaktycznych i ekologicznych, Wyd. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków, 117-121.
• Walczewski J., Jonak Z., Dworak T. Z., Łukaszewski J., Marchewczyk W., 1986, Warunki pracy i życia w Krakowie, Zeszyty Naukowe Akademii Górniczo-Hutniczej im. S. Staszica, Sozologia i Sozotechnika, 22, 11-37.
• Zachuta L., 2001, Historia Fabryki Portland-Cementu Bernarda Libana, Cement Wapno Beton, 2, 71-75.
• Zakrzewska H., 1995, Fluor i jego związki w środowisku naturalnym i żywności, Bromatologia i Chemia Toksylogiczna, XXVIII, 4, 393-399.
• Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 27 lipca 1961 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody, 1961, Monitor Polski, 73, 310.
• Zysk B., 2005, Herpetofauna okolic rezerwatu Bonarka i kamieniołomu Liban, [w:] M. Szczepańska, E. Pilecka (red.), Geologiczno-przyrodnicze rozpoznanie terenów pogórniczych Krzemionek Podgórskich dla potrzeb ochrony ich wartości naukowo-dydaktycznych i ekologicznych, Wyd. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków, 117.
• Żólciak J., 2005, Walory kulturowe Krzemionek Podgórskich, [w:] M. Szczepańska, E. Pilecka (red.), Geologiczno-przyrodnicze rozpoznanie terenów pogórniczych Krzemionek Podgórskich dla potrzeb ochrony ich wartości naukowo-dydaktycznych i ekologicznych, Wyd. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków, 13-31.