Determinanty konkurencyjności regionów : ujęcie teoretyczne i empiryczne

• Autorzy: Edyta Szafranek

Warianty tytułu

The Determinants of Competitiveness of Regions : a Theoretical and Empirical Framework

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Podstawowym celem pracy jest zidentyfikowanie i ustalenie hierarchii determinant kształtujących pozycję konkurencyjną regionów w krajowym rankingu ich konkurencyjności. Zrealizowanie tegoż celu wymagało sprecyzowania teoretycznych koncepcji konkurencyjności regionów. Istotnym aspektem umożliwiającym realizację zamierzonego celu badawczego było określenie znaczenia konkurencyjności regionów dla polityki rozwoju regionalnego. Jako punkt wyjścia do hierarchizowania determinant konkurencyjności regionów przyjęto konieczność identyfikacji uwarunkowań, czynników i determinant konkurencyjności regionów i wyjaśnienia relacji znaczeniowej między tymi pojęciami. Jednym z warunków osiągnięcia przyjętego celu badawczego było zaproponowanie optymalnej metody badawczej umożliwiającej określenie pozycji konkurencyjnej regionów i dokonanie hierarchii determinant kształtujących pozycje konkurencyjną regionów na tle istniejących metod badania zjawiska. (fragment tekstu)

EN

The research presented in this monograph concerns the problem area of competitiveness of regions, which takes an important place in the theory and policy of regional development, and - at the same time - is characterized with a good number of dilemmas of the notional and analytical nature. The basic aim of the work was to identify and establish the hierarchy of determinants shaping the competitive position of regions in the national ranking list of these territorial units' competitiveness. In order to realize this goal there were two basic research tasks formulated. The first of them was the need to find answers to the following questions: What is competitiveness of regions? What significance does it hold within the regional policy? On what and to what extent does its level and competitive position depend? In what way can one measure it? The other, in turn, was the wish to verify the opinions and theses which exist in the literature of the subject and concern the competitiveness of Poland’s regions, with the inclusion of the lasting nature of spatial differentiation in the level of competitiveness, as well as to determine the features which decide about their competitiveness. In the same way, the determinants shaping the competitive positions of regions make the object of the research. Measures which are popularly used to quantify them were applied as values describing them. All the constructed measures are of index-like nature and of relative character. The space of Poland expressed in the system of regional units on NUTS 2 level, i.e. Voivodeships (provinces) and also NUTS 3, i.e. sub-regions, was accepted as the research area. The research was carried out separately for each of the groups of regions. The time space of the detailed problem analysis covers the years from 1994 to 2008. The period - with reference to which the research was conducted - was, for methodological reasons, divided into two stages: the first - lasting from 1994 to 1998, and the other, covering the subsequent years, that is from 1999 to 2008. In the empirical research aiming at identification of the determinants which shape the competitive position of regions within the dynamic system, the following three methods were made use of: the taxonomic distance from Z. Hellwig’s model, Perkal’s natural indexes, and H. Hotteling’s method of main components. The application of these methods in a determined combination finally led to selecting the determinants, on the basis of which one can explicitly evaluate the competitive positions of regions. The first of the methods made it possible to determine the competitive positions of the examined units and to provide the hierarchy of categories of competitiveness. Making use of one element of the second method, the hierarchy was made of the determinants which form individual categories of competitiveness. The last of the methods applied in the work makes it possible to indicate the determinants influencing the competitive position of a selected concrete region. In this monograph, the case study was Opole Province, for which the determinants of competitiveness were identified and whose hierarchy was determined. The structure of the work, beside the introduction and the conclusion, consists of six chapters which can be divided into two parts: theoretical and empirical. In the first of them (consisting of Chapters 2 through 4), questions relating to the theory of economic region, regional policy and competitiveness of regions and its determinants are discussed. It is pointed to the functioning of many ambiguous definitions referring to the notion of competitiveness of regions and their systematization is provided. It was accepted that competitiveness is a feature of the region, reflecting its capacity to adjust to the changing conditions of development and an ability to achieve a lasting growth and socioeconomic development. In this part, the problem area of measures and methods of measuring competitiveness and its determinants are discussed as well. The second part of the monograph includes a presentation of the research itself and of the conclusions resulting from it. The conducted research has proved that the competitive position of regions depends, at the given time and with reference to differing types of units, on a different set of determinants with respect to quantity and quality. The selection of features for an examination of competitiveness of regions should thus be pinned on the period of time for which the research procedures are carried out and also on the character of the unit. The hierarchy of determinants obtained as an effect of the conducted research procedure appears, to a certain extent, to confirm the opinions presented on this issue in the scientific literature of the subject. The results of the research have proved that the basic group of determinants which shape the competitive positions of regions belongs to the category of human and social capital. The category that characterizes the economic potential and structure is also important, while the influence of the determinants belonging to the category “research and development and investment activity” on forming the competitive positions of regions has turned out to be slightly weaker than the popular opinion would suggest. The categories defined as: attractiveness of the space, communication accessibility and inhabitants’ living conditions, have proved to have an unstable significance in the examined period. It has been found out, too, that a determinant of the competitive position of regions is the presence of agglomerations in the region. In the final part of the research, a detailed analysis of the competitive position and of the determinants which shape it in the case of Opole Province was made. The competitive position of Opole Region has undergone short-term changes, and the general trend of the changes has been of regressive character. The results of the research have proved that the competitive position of Opole Province has been higher among NUTS 3 type units (that is comparable as to the size, population and socioeconomic potential) than among those of NUTS 2 type. The weakening of the competitive position of Opole Region in the examined period was caused, primarily, by its decreasing resources of human and social capital, as well as by a small intensity of the research and development and innovation-related activities. The identification of disproportions in the development of particular determinants in Opole Province provided the basis of setting the directions for the policy relating to its development, with the view to improving its competitive position.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Konkurencyjność regionów; Polityka regionalna; Rozwój regionalny

EN

Regions competitiveness; Regional policy; Regional development

• Czasopismo: Studia i Monografie / Uniwersytet Opolski
• Rocznik: 2010
• Numer: nr 443
• Strony: 254

Twórcy

autor

Edyta Szafranek

• Uniwersytet Opolski

Bibliografia

• Rezolucja Sejmu RP w sprawie polityki regionalnej państwa z 29 marca 1996 r., MP 1996, nr 25.
• Ustawa o administracji rządowej w województwie z 5 czerwca 1998 r., DzU 1998, nr 91.
• Ustawa o Narodowym Planie Rozwoju z 20 kwietnia 2004 r., DzU 2004, nr 116, poz. 1206.
• Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003 r., DzU 2003, nr 80, poz. 717 z późn. zm.
• Ustawa o samorządzie województwa z 5 czerwca 1998 r., DzU 1998, nr 91.
• Ustawa o terenowych organach administracji rządowej z 22 marca 1990 r., DzU 1990, nr 21, poz. 123.
• Ustawa o wprowadzeniu zasadniczego podziału administracyjnego państwa z 24 lipca 1998 r., DzU 1998, nr 96, poz. 63 oraz nr 104, poz. 656.
• Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z 7 lipca 1994 r., DzU 1994, nr 89, poz. 415 z późn. zm.
• Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z 6 grudnia 2006 r., DzU 2006, nr 227, poz. 1658.
• Ustawa o zasadach wspierania rozwoju regionalnego z 12 maja 2000 r., DzU 2000, nr 48, poz. 549.
• Ustawa o zmianie ustawy o Narodowym Planie Rozwoju oraz niektórych ustaw z 13 lipca 2006 r., DzU 2006, nr 149, poz. 1074.
• Regionalny Program Operacyjny Dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013, Zarząd Województwa Dolnośląskiego, 21 sierpnia 2007.
• Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013, załącznik do uchwały nr 70/892/07 Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z 23 października 2007 r.
• Lubuski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013, Zarząd Województwa Lubuskiego, Zielona Góra, wrzesień 2007; załącznik nr 1 do uchwały nr 65/399/2007 Zarządu Województwa Lubuskiego, z dnia 16 października 2007 r.
• Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013, Zarząd Województwa Łódzkiego, Łódź, wrzesień 2007.
• Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013, CCI 2007PL161PO010, Zarząd Województwa Małopolskiego, Kraków, październik 2007.
• Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, Warszawa, wrzesień 2007.
• Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, Zarząd Województwa Podkarpackiego, 15 grudnia 2009.
• Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2007-2013.
• Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013, CCI 2007PL 161PO015, Zarząd Województwa Pomorskiego, 2 październik 2007.
• Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007-2013, Katowice, 28 sierpnia 2007.
• Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007-2013, Zarząd Województwa Świętokrzyskiego, Kielce, 2008.
• Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 2007-2013, Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego, 14 listopada 2007.
• Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013, Zarząd Województwa Wielkopolskiego, Poznań, sierpień 2007.
• Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013, Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, październik 2007.
• Bank Danych Regionalnych: http:// www.gus.stat.gov.pl.
• http:// www.mrr.gov.pl.
• http:// www.parr.pl/ slownik_rr/slownik_rr_body5.htm.
• Komunikaty o sytuacji gospodarczej województwa opolskiego, 2005, 2006, 2007, 2008, WUS, Opole.
• Roczniki statystyczne Rzeczypospolitej Polskiej, 1995, 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, GUS, Warszawa.
• Roczniki statystyczne województw 1995, 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, GUS, Warszawa.
• Województwa w lalach 1995-2004, 2005, GUS, Warszawa.
• Aglomeracja miejska i jej znaczenie dla konkurencyjności miast i regionów, 2002, red. K. Szołek, Wyd. AE, Wrocław.
• Armington P., 1969, The Geographic Pattern of Trade and the Effects of Price Changes, „Internationale Monetarny Fund Staff Papers” July, s. 179-199.
• Auray J. P. i in., 1994, Encyclopedie d’Economie Spatiale, Paris.
• Badania przestrzenne rynku i konsumpcji. Przewodnik metodyczny, 1982, red. S. Mynarski, PWN, Warszawa.
• Bański J., 1999, Obszary problemowe w rolnictwie Polski, „Prace Geograficzne” nr 172, PAN IGiGP Warszawa.
• Bednarz T., 1999, Turystyka jako obszar konkurowania regionów (na przykładzie regionów Pomorza Środkowego), [w:] Konkurencyjność miast i regionów Polski południowo-zachodniej, red. Z. Broszkiewicz, Wyd. AE, Wrocław, s. 145-164.
• Benchmarking the Competitiveness of European Industry, 1996, European Commission, COM (96) 463 final, Brussels.
• Berezowski S., 1964, Wstęp do regionalizacji gospodarczej, SGPiS, Warszawa.
• Bieńkowski W., 2001, Polityka ekonomiczna i jej wpływ na konkurencyjność gospodarki we współczesnym świecie. Wnioski dla Polski, [w:] Konkurencyjność gospodarki Polski w dobie integracji z Unią Europejską i globalizacji, red. J. Bossak, W. Bieńkowski, SGH, Warszawa, s. 55-70.
• Biniecki J., Frenkiel W., 2005, Konkurencyjność - przedsiębiorczość - rozwój: podstawowe dylematy pojęciowe i metodyczne, [w:] Przedsiębiorczy i konkurencyjny region w teorii i polityce rozwoju regionalnego, red. A. Klasik, PAN, Warszawa, s. 23-46. Biuletyn KPZK z. 218.
• Biniecki J., Klasik A., Kuźnik F., 1997, Konkurencyjność województw Górnego Śląska na tle kraju i regionów Polski Południowej, [w:] Zróżnicowanie poziomu konkurencyjności województw Polski południowej, red. A. Klasik, F. Kuźnik, Katowice, s. 103-150.
• Biniecki J., Szczupak B., 2001, Konkurencyjny rozwój regionów w Europie, [w:] Konkurencyjność miast i regionów, red. Z. Szymla, Kraków, s. 85-95.
• Boguski J., 2003, Zarządzanie regionem na przykładzie Polski, Ostrołęka.
• Borowiec J., 2000, Wspieranie konkurencyjności regionów poprzez politykę badawczo-rozwojową i innowacyjną wspólnoty i państw członkowskich Unii Europejskiej, [w:] Polityka budowy regionu konkurencyjnego. Strategie - modele - postęp technologiczny, red. M. Klamut, Wyd. AE, Wrocław, s. 60-87.
• Bossak J., 2001, Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki kraju i przedsiębiorstwa. Zagadnienia teoretyczne i metodologiczne, [w:] Konkurencyjność gospodarki Polski w dobie integracji z Unią Europejską i globalizacji, red. J. Bossak, W. Bieńkowski, SGH, Warszawa, s. 41-54.
• Bronsztejn S., 1995, Ekonomika regionalna, Wyd. UWrocł., Wrocław.
• Chojnicki Z., 1999, Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Chojnicki Z., Czyż T., 1971, Zastosowanie metody analizy czynnikowej do badania ekonomicznej struktury regionalnej Polski, Wrocław. Prace Geograficzne IG PAN 92.
• Chojnicki Z., Czyż T., 1972, Zmiany struktury regionalnej Polski w świetle przepływów towarowych w latach 1958-1966, PAN, Warszawa. Studia KPZK t. 40.
• Chojnicki Z., Czyż T., 1973, Metody taksonomii numerycznej w regionalizacji geograficznej, PWN, Warszawa.
• Chojnicki Z., Czyż T., 2004, Główne aspekty regionalnego rozwoju społeczno-gospodarczego, [w:] Rozwój regionalny i lokalny w Polsce w latach 1989-2002, red. J. J Parysek, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Churski P., 2004, Obszary problemowe w Polsce z perspektywy celów polityki regionalnej Unii Europejskiej, Włocławek.
• Churski P., 2008, Czynniki rozwoju regionalnego i polityka regionalna w Polsce w okresie integracji z Unią Europejską, Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
• Ciok S., 1991, Sudety. Obszar problemowy, „Acta Universitatis Wratislaviensis” nr 1236, Studia Geograficzne 51, Wrocław.
• Ciok S., 1994, Wybrane obszary problemowe Polski południowo-zachodniej, „Acta Universitatis Wratislaviensis” nr 1631, Studia Geograficzne 62, Wrocław.
• Ciok S., 1996, Teoretyczne i empiryczne koncepcje obszarów problemowych, „Acta Universitatis Wratislaviensis” nr 1796, Prace Instytutu Geograficznego Seria B, t. 13, Wrocław.
• Ciok S., 2003, Wykorzystanie środków programu pomocowego PHARE - CBC dla rozwoju pogranicza polsko-niemieckiego, [w:] Zarządzanie rozwojem lokalnym i regionalnym w kontekście integracji europejskiej, red. A. Klasik, PAN, Warszawa, s. 155-170. Biuletyn KPZK z. 208.
• Ciok S., Jakubowicz E., 2000, Konkurencyjność regionu Dolnego Śląska, „Studia nad Rozwojem Dolnego Śląska”, z. 5 (6), Urz. Marszałk. Woj. Dolnośl., Wrocław, s. 27-41.
• Competitiveness and Social Cohesion: Implications for Candidate Countries, 2001, European Commission, Group of Policy Advisers., Brussels, 28 November, PMS D (2001) - 700522.
• Conclusions of the Presidency, 2000, „Biulletion of the EU” nr 3, Lisbon European Council.
• Cybulski L., 1999, Edukacja a konkurencyjność regionów, [w:] Konkurencyjność regionów, red. M. Klamut, Wrocław, s. 135-179.
• Czerny M., 2008, Zróżnicowanie krajów Unii Europejskiej pod względem poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego, [w:] Geografia Unii Europejskiej, red. J. Makowski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, s. 75-126.
• Dołęgowski T., 2000, Konkurencyjność a procesy integracyjne w Europie, SGH Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
• Domański B., Guzik R., Gwosdz K, 2000, Konkurencyjność i ranga wielkich miast Polski w świetle inwestycji zagranicznych firm produkcyjnych, [w:] Nowe problemy rozwoju wielkich miast i regionów, red. R. Domański, PAN, Warszawa, s. 99-114. Biuletyn KPZK z. 192.
• Domański R., 2005, Geografia ekonomiczna. Ujęcie dynamiczne, PWN, Warszawa.
• Dziewoński K., 1967, Teoria regionu ekonomicznego, „Przegląd Geograficzny” z. 1.
• Ekonomiczne i środowiskowe aspekty zarządzania rozwojem miast i regionów, 2001, red. T. Markowski, D. Stawasz, Łódź.
• Ekspercki projekt koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 2033, 2008, Warszawa.
• Encyklopedia powszechna PWN, 1985, t. 3, wyd. 2, Warszawa.
• Fagerberg J., 1996, Technology and Competitiveness, „Oxford Review of Economic Policy” vol. 12, nr 3.
• Fajferek A., 1996, Region ekonomiczny i metody analizy regionalnej, PWE, Warszawa.
• Funkcje układu regionalnego, 1995, Friedrich Ebert Stiftung, Poznań.
• Gaczek W. M., 2002, Struktura innowacji przemysłu Poznania i Wielkopolski jako czynnik konkurencyjności regionu, [w:] Aglomeracja miejska i jej znaczenie dla konkurencyjności miast i regionów, red. K. Szołek, Wrocław, s. 15-32.
• Gaczek W. M., 2005, Potencjał innowacyjny w rozwoju największych miast Polski, [w:] Przedsiębiorczy i konkurencyjny region w teorii i polityce rozwoju regionalnego, red. A. Klasik, PAN, Warszawa, s. 32-44. Biuletyn KPZK z. 218.
• Gaczek W. M., 2009, Gospodarka oparta na wiedzy w regionach europejskich, PAN, Warszawa. Studia KPZK t. 118.
• Gardiner B., Martin R., Tyler P., 2004, Competitiveness, Productivity and Economie Growth across the European Regions, „Regional Studies, Journal of the Regional Studies Association” vol. 38, nr 9, s. 1045-1067.
• Gawlikowska-Hueckel K., 2002a, Konkurencyjność i atrakcyjność województwa opolskiego w świetle integracji Polski z Unią Europejską, [w:] Uwarunkowania rozwoju regionalnego województwa opolskiego ze szczególnym uwzględnieniem migracji zagranicznych, red. K. Heffner, Urz. Marszałk. Woj. Op., Politechnika Op., Opole, s. 67-79.
• Gawlikowska-Hueckel K., 2002b, Procesy rozwoju regionalnego w Unii Europejskiej. Konwergencja czy polaryzacja?, Wyd. UG, Gdańsk.
• Gawlikowska-Hueckel K., Umiński S., 2000, Konkurencyjność gospodarki województwa pomorskiego w kontekście integracji z Unią Europejską, [w:] Szanse rozwoju regionu gdańskiego w warunkach konkurencyjności, red. D. Rucińska, PTE, Gdańsk, s. 123-135.
• Geograficzne aspekty globalizacji i integracji europejskiej, 2003, red. J. Słodczyk, M. Śmigielska, Opole.
• Gorzelak G., 1981, Statystyczna analiza porównawcza - teoria i praktyka, „Wiadomości Statystyczne” nr 8.
• Gorzelak G., 2002, Dynamika polskich regionów, [w:] Uwarunkowania rozwoju regionalnego województwa opolskiego ze szczególnym uwzględnieniem migracji zagranicznych, red. K. Heffner, Urz. Marszałk. Woj. Op., Politechnika Op., Opole.
• Gorzelak G., 2003a, Bieda i zamożność regionów - założenia, hipotezy, przykłady, „Studia Regionalne i Lokalne” nr 1 (11), s. 37-58.
• Gorzelak G., 2003b, Bieda i zamożność regionów, [w:] Wymiar i współczesne interpretacje regionu, red. I. Sagan, M. Czepczyński, Gdańsk-Poznań, s. 57-78.
• Gospodarka przestrzenna, t. 3: Ekonomika regionu, 1999, red. L. Kupiec, Wyd. U w Białymstoku, Białystok.
• Gospodarka Śląska Opolskiego w okresie transformacji 1990-2000, 2001, red. Z. Mikołajewicz, „Opolskie Roczniki Ekonomiczne” t. 16, PTE, Opole.
• Grabiński T., Wydymus S., Zeliaś A., 1992, Metody doboru zmiennych w modelach ekonometrycznych, PWN, Warszawa.
• Granice konkurencji, 1996, Grupa Lizbońska, Warszawa.
• Gruchman B., 1996, Funkcje oraz instytucjonalizacja układu regionalnego, [w:] Strategiczne wyzwania dla polityki rozwoju regionalnego Polski, Friedrich Ebert Stiftung, Poznań.
• Harańczyk A., 2002, Determinanty rozwoju i konkurencyjności miast Polski, [w:] Aglomeracja miejska i jej znaczenie dla konkurencyjności miast i regionów, red. K. Szołek, Wrocław, s. 33-46.
• Heffner K., Żurawska J., 2002, Województwo opolskie w strukturze regionalnej kraju. Region i jego struktura, [w:] Uwarunkowania rozwoju regionalnego województwa opolskiego ze szczególnym uwzględnieniem migracji zagranicznych, red. K. Heffner, Urz. Marszałk. Woj. Op., Opole, s. 12-29.
• Hellwig Z., 1968, Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr, „Przegląd Statystyczny” R. 15, z. 4, GUS, s. 307-327.
• Holik G., Nowak Z., 2001, Metodologiczne aspekty badania konkurencyjności powiatów na przykładzie województwa małopolskiego, [w:] Konkurencyjność miast i regionów, red. Z. Szymla, AE, Kraków, s. 229-246.
• Ilnicki D., 2008, O geograficznej istocie wskaźników przyrodniczych Perkala. Propozycja geograficznego ujęcia metody i analizy wyników, [w:] Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych „Europa bez granic - nowe jakości przestrzeni”, red. S. Dołzbłasz, A. Raczyk, Wrocław, s. 251-258. Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego 4.
• Ilnicki D., 2009, Przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju usług w Polsce. Teoretyczne i praktyczne uwarunkowania badań, Wrocław. Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego 11.
• Ilnicki D., Raczyk A., 2002, Szanse i możliwości rozwoju Regionu Południowo-Zachodniego w porównaniu z wybranymi regionami Unii Europejskiej, Min. Gospodarki, Wrocław.
• Industrial Competitiveness, 1996, OECD, Paris.
• Industry and Technology - Scoreboard of Indicators, 1995, OECD, Paris.
• Jaka Europa? Regionalizacja a integracja, 1998, red. P. Buczkowski, K. Bondyra, P. Śliwa, Wyd. WSH, Poznań.
• Jakubowicz E., 2004, Edukacja a kapitał ludzki, [w:] Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych, red. S. Ciok, D. Ilnicki, Wrocław, s. 359-366.
• Jałowiecki B., 1996, Przestrzeń historyczna, regionalizm, regionalizacja, [w:] Oblicza polskich regionów, red. B. Jałowiecki, UWarsz., Warszawa. Studia Regionalne i Lokalne nr 17.
• Jałowiecki B., 2002, Metropolie jako bieguny rozwoju, [w:] Problemy transformacji struktur regionalnych i konkurencyjność regionów w procesie integracji europejskiej, red. A. Klasik, Z. Zioło, Rzeszów, s. 45-58.
• James P. E., 1959, American geography at mid - century, [w:] New viewpointsin geography, National Council for the Social Studies, Washington.
• Janc K., 2009, Zróżnicowanie przestrzenne kapitału ludzkiego i społecznego w Polsce, Wrocław. Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego 8.
• Jędrzejczyk I., 2002, Wykorzystanie inwestycji do budowy przewagi konkurencyjnej regionu w procesie integracji europejskiej, [w:] Problemy transformacji struktur regionalnych i konkurencyjność regionów w procesie integracji europejskiej, red. A. Klasik, Z. Zioło, Rzeszów, s. 97-110.
• Jewtuchowicz A., 2000, Innowacje i organizacja transferu technologii jako elementy konkurencyjności regionów, [w:] Polityka regionalna i jej rola w podnoszeniu konkurencyjności regionów, red. M. Klamut, L. Cybulski, Wyd. AE, Wrocław, s. 119-127.
• Jończy R., 2003, Migracje zarobkowe ludności autochtonicznej z województwa opolskiego. Studium ekonomicznych determinant i konsekwencji, Opole.
• Kitson M., Martin R., Tyler P., 2004, Regional Competitiveness: An Elusive yet Key Concept?, „Regional Studies, Journal of the Regional Studies Association”, vol. 38, nr 9, s. 991-999.
• Klamut M., 2008, Konkurencyjność gospodarki regionalnej i lokalnej, [w:] Gospodarka regionalna i lokalna, red. Z. Strzelecki, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Klamut M., Passella E., 1999, Podnoszenie poziomu konkurencyjności regionów, [w:] Konkurencyjność regionów, red. M. Klamut, Wyd. AE, Wrocław, s. 57-83.
• Klasik A., 1974, Optymalna struktura przestrzenna a rozwój regionalny, PWE, Warszawa.
• Klasik A., 1997, Duże województwo samorządowe: gra o rozwój regionalny, [w:] Związki polityki gospodarczej z polityką regionalną, red. R. Broszkiewicz, Wyd. AE, Wrocław, s. 132.
• Klasik A., 2001a, Proaktywna rola metropolii w rozwoju regionów jako wyzwanie strategiczne, [w:] Rola aglomeracji miejskiej w rozwoju regionów, red. K. Szołek, Wyd. AE, Wrocław, s. 49-74.
• Klasik A., 2001b, Strategia konkurencyjna regionu, [w:] Zarządzanie strategiczne rozwojem lokalnym i regionalnym, red. A. Klasik, F. Kuźnik, Katowice, s. 51-55.
• Klasik A., 2002, Strategia konkurencyjności regionu, [w:] Problemy transformacji struktur regionalnych i konkurencyjność regionów w procesie integracji europejskiej, red. A. Klasik, Z. Zioło, Rzeszów, s. 25-44.
• Klasik A., 2003, Strategie konkurencyjne polskich regionów, [w:] Nowe kierunki badawcze w regionalistyce. Nowe doświadczenia polityki regionalnej, red. R. Domański, PAN, Warszawa, s. 63-81. Biuletyn KPZK z. 204.
• Klasik A., 2005, Przedsiębiorczość i konkurencyjność a rozwój regionalny. Kluczowe pojęcia i metodologia, [w:] Przedsiębiorczy i konkurencyjny region w teorii i polityce rozwoju regionalnego, red. A. Klasik, PAN, Warszawa, s. 7-22. Biuletyn KPZK z. 218.
• Klasik A., Kuźnik F., 2001, Konkurencyjny rozwój regionów w Europie, [w:] Konkurencyjność miast i regionów, red. Z. Szymla, Kraków.
• Kołodziejski J., 1999, Przesłanki i uwarunkowania rozwoju metropolizacji Trójmiasta, [w:] Transformacja polskiej przestrzeni w perspektywie integracji europejskiej, red. J Kołodziejski, PAN, Warszawa. Biuletyn KPZK.
• Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju „Polska 2000 Plus”, Hipoteza, t. 1, 1995, CUP, Warszawa.
• Konecka-Szydłowska B., 2003, Zmiany społeczno-gospodarcze w małych miastach województwa wielkopolskiego, [w:] Geograficzne aspekty globalizacji i integracji europejskiej, red. M. Śmigielska, J. Słodczyk, PTG, UO, Opole, s. 325-331.
• Konkurencyjność gospodarcza regionu w warunkach nowego ustroju terytorialno-administracyjnego, 2000, red. W. Kosiedowski, Toruń.
• Konkurencyjność i potencjał rozwoju polskich metropolii, 2004, red. S. Korenik, K. Szołek, PAN, Warszawa. Biuletyn KPZK z. 214.
• Konkurencyjność miast i regionów, 2001, red. Z. Szymla, Kraków.
• Konkurencyjność miast i regionów Polski południowo-zachodniej, 1999, red. Z. Broszkiewicz, Wyd. AE, Wrocław.
• Konkurencyjność regionów, 1999, red. M. Klamut, Wyd. AE, Wrocław.
• Konkurencyjność regionów w okresie przechodzenia do gospodarki rynkowej. Międzynarodowa analiza porównawcza: Białoruś, Litwa, Łotwa i Polska, 2004, red. W. Kosiedowski, Toruń.
• Korenik S., 1999a, Rozwój regionu ekonomicznego na przykładzie Dolnego Śląska, Wyd. AE, Wrocław. Prace Naukowe nr 818.
• Korenik S., 1999b, Wybrane teorie rozwoju regionu ekonomicznego, [w:] Przekroje regionalne w polityce ekonomicznej, red. S. Korenik, Wyd. AE, Wrocław.
• Kosiedowski W., 2004, Analiza porównawcza konkurencyjności regionów białoruskich, litewskich, łotewskich i polskich w świetle badań ankietowych, [w:] Konkurencyjność regionów w okresie przechodzenia do gospodarki rynkowej. Międzynarodowa analiza porównawcza: Białoruś, Litwa, Łotwa i Polska, red. W. Kosiedowski, Toruń.
• Kosiedowski W., Ignasia-Szulc A., Piotrowska-Trybull M, 2005, Rola przedsiębiorstw w kreowaniu konkurencyjności regionu, [w:] Uwarunkowania rozwoju i konkurencyjności regionów, red. Z. Zioło, Kra-ków-Rzeszów, s. 211-232.
• Kostrubiec B., 1965, Klasyfikacja dynamiczna i wielocechowa województw Polski, „Biuletyn KPZK PAN” z. 35, s. 28-49.
• Kożuch B., 2000, Region jako system społeczno-gospodarczy, [w:] Zarządzanie rozwojem regionalnym i lokalnym, red. E. Bojar, B. Plawgo, Nauka - Edukacja, Warszawa.
• Krugman P., 1994, Competitiveness: A Dangerous Obsession, „Foreign Affairs” vol. 73, 2.
• Krugman P., 1996, Making sense of the competitiveness debate, „Oxford Review of Economic Policy” vol. 12, s. 17-25.
• Kuciński K, 1994, Geografia ekonomiczna. Zarys teoretyczny, SGH, Warszawa.
• Kuciński K., 2003, Ewolucja relacji państwo - region, [w:] Nowe kierunki badawcze w regionalistyce. Nowe doświadczenia polityki regionalnej, PAN, Warszawa, s. 39-52. Biuletyn KPZK z. 204.
• Kukliński A., 1995, Europejski kontekst przekształceń polskiej przestrzeni, [w:] Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju „ Polska 2000 Plus”, Hipoteza t. 1, CUP, Warszawa.
• Kukliński A., 1998, Rola regionów w Federalnej Europie w XXI wieku, [w:] Jaka Europa? Regionalizacja a integracja, red. P. Buczkowski, K. Bondyra, P. Śliwa, Wyd. WSH, Poznań.
• Kupiec L., Truskolaski T., 2005, Regionalna Strategia Innowacji jako potencjalny czynnik konkurencyjności regionów, [w:] Uwarunkowania rozwoju i konkurencyjności regionów, red. Z. Zioło, Kraków-Rzeszów, s. 233-244.
• Kuźnik F., 2001, Wpływ restrukturyzowanych sektorów na konkurencyjność regionu (na przykładzie sektora węglowego), [w:] Województwo śląskie: integracja, konkurencyjność, nowe inicjatywy, red. A. Klasik, AE, GWSP, Katowice-Chorzów.
• Kuźnik F., 2003, Decentralizacja jako podstawa partnerstwa w regionie, [w:] Zarządzanie rozwojem lokalnym i regionalnym w kontekście integracji europejskiej, red. A. Klasik, PAN, Warszawa, s. 59-66. Biuletyn KPZK z. 208.
• Lisocka-Jaegermann B., 2008, Unia Europejska - przestrzeń, kultura, tożsamość, [w:] Geografia Unii Europejskiej, red. J. Makowski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, s. 170-195.
• Łobocki J., 2003, Znaczenie kapitału społecznego w kształtowaniu konkurencyjności regionu, [w:] Zarządzanie rozwojem regionalnym w kontekście integracji europejskiej, red. A. Klasik, PAN, Warszawa, s. 31 - 44. Biuletyn KPZK z. 208.
• Malarski S., 2000, Prawne i administracyjne zagadnienia organizacji regionów oraz współpracy międzyregionalnej i transgranicznej, Opole.
• Mały słownik języka polskiego, 1969, red. S. Skorupka, H. Auderska, Z. Łempicka, PWN, Warszawa.
• Markowska-Przybyła U., Przybyła Z., 2005, Poziom konkurencyjności a zdolność konkurencyjna regionów Polski - analiza porównawcza, [w:] Przedsiębiorczy i konkurencyjny region w teorii i polityce rozwoju regionalnego, red. A. Klasik, PAN, Warszawa, s. 142-156. Biuletyn KPZK z. 218.
• Markowski T., 1996, Wspieranie wzrostu konkurencyjności w polityce rozwoju regionalnego, [w:] Strategiczne wyzwania dla polityki rozwoju regionalnego Polski, Friedrich Ebert Stiftung, Poznań, s. 99-133.
• Markowski T., Kudłacz T., 2002, Zintegrowany rozwój aglomeracji jako podstawa budowania konkurencyjności polskiej przestrzeni społeczno-gospodarczej, „Studia Regionalne i Lokalne” nr 2-3, s. 15-36.
• Metody oceny rozwoju regionalnego, 2006, red. D. Strahl, Wyd. AE, Wrocław.
• Metody taksonomiczne w badaniach społeczno-ekonomicznych, 1988, oprac. J. Pociecha, B. Podolec, A. Sokołowski, K. Zając, PWN, Warszawa.
• Mikołajewicz Z., 1999, Czynniki konkurencyjności rozwoju regionów, [w:] Konkurencyjność miast i regionów Polski południowo-zachodniej, red. R. Broszkiewicz, Wyd. AE, Wrocław, s. 41-51.
• Możliwości i ograniczenia zastosowań metod badawczych w geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarce przestrzennej, 2002, red. H. Rogacki, Poznań.
• Namyślak B., 2003, Określenie poziomu konkurencyjności regionów w Polsce do analizy cech społeczno-ekonomicznych, [w:] Geograficzne aspekty globalizacji i integracji europejskiej, red. J. Słodczyk, M. Śmigielska, Wyd. UO, Opole, s. 317-324.
• Namyślak B., 2007, Zastosowanie metody wskaźników przyrodniczych Perkala do badania poziomu konkurencyjności regionów w Polsce, „Wiadomości Statystyczne” nr 9, GUS, Warszawa, s. 58-70.
• Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego (NSRR) na lata 2001-2006, 2000, MRRiB, Warszawa.
• Nowe problemy rozwoju wielkich miast i regionów, 2000, red. R. Domański, PAN, Warszawa. Biuletyn KPZK z. 192.
• Nowe województwa, fakty, opinie, nastroje, 2001, oprac. W. Dziemianowicz, K. A. Komorowska, H. Kosarczyn, J. Żebrowska, PARR, Warszawa, s. 63-69.
• Oblicza polskich regionów, 1996, red. B. Jałowiecki, UWarsz., Warszawa. Studia Regionalne i Lokalne nr 17.
• Odrobina A., 2005, Znaczenie wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw dla konkurencyjności regionalnej (na przykładzie działań Wspólnoty Europejskiej), [w:] Przedsiębiorczy i konkurencyjny region w teorii i polityce rozwoju regionalnego, red. A. Klasik, PAN, Warszawa, s. 193-207. Biuletyn KPZK z. 218.
• Opałło M., 1972, Mierniki rozwoju regionów, PWE, Warszawa.
• Parteka T., 2000, Strategia rozwoju Pomorza wyzwaniem spójności, konkurencyjności i innowacyjności, [w:] Szanse rozwoju regionu gdańskiego w warunkach konkurencyjności, red. D. Rucińska, PTE, Gdańsk, s. 9-20.
• Parysek J. J., 1982, Modele klasyfikacji w geografii, „Zeszyty Naukowe AE w Poznaniu”, Geografia nr 31, Poznań.
• Parysek J. J., 1995, Zakres funkcjonalny układu regionalnego, [w:] Funkcje układu regionalnego, Friedrich Ebert Stiftung, Poznań.
• Parysek J. J., 2001, Podstawy gospodarki lokalnej, Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
• Parysek J. J., Ratajczak W., 2002, Analiza składowych głównych - jej korzyści i ograniczenia z punktu widzenia badań geograficznych, [w:] Możliwości i ograniczenia zastosowań metod badawczych w geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarce przestrzennej, red. H. Rogacki, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Pasella E., 2000, Podnoszenie konkurencyjności regionów w Polsce poprzez wdrażanie innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach, [w:] Polityka budowy regionu konkurencyjnego. Strategie - modele - postęp, red. M. Klamut, Wyd. AE, Wrocław, s. 118-138.
• Pasella E., 2001, Ośrodki wdrażania innowacji jako czynniki rozwoju miast i regionów, [w:] Konkurencyjność miast i regionów, red. Z. Szymla, Kraków, s. 127-140.
• Pasella E., 2004, System innowacyjny w kraju i regionie, [w:] Konkurencyjność i potencjał rozwoju polskich metropolii, red. S. Korenik, K. Szołek, PAN, Warszawa, s. 331-339. Biuletyn KPZK z. 214.
• Perkal J., 1953, O wskaźnikach antropologicznych, „Przegląd Antropologiczny” z. 19, s. 209-221.
• Pietrzyk I., 2000, Konkurencyjność regionów w ujęciu Komisji Europejskiej, [w:] Polityka regionalna i jej rola w podnoszeniu konkurencyjności regionów, red. M. Klamut, L. Cybulski, Wyd. AE, Wrocław.
• Pietrzyk I., 2003, Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich, PWN, Warszawa.
• Piotrkowska-Trybull M., 2004, Analiza konkurencyjności polskich województw za pomocą metod taksonomicznych, [w:] Konkurencyjność regionów w okresie przechodzenia do gospodarki rynkowej. Międzynarodowa analiza porównawcza: Białoruś, Litwa, Łotwa i Polska, red. W. Kosiedowski, Toruń.
• Planowanie regionalne. Bibliografia piśmiennictwa polskiego 1971-1980, cz. 1 i 2, 1985, red. S. Wrzosek, S. M. Zawadzki, PAN, Warszawa. Biuletyn KPZK z. 127.
• Podstawowe problemy polityki rozwoju regionalnego i lokalnego, 1997, red. Z. Mikołajewicz, Opole.
• Polityka budowy regionu konkurencyjnego. Strategie - modele - postęp technologiczny, 2000, red. M. Klamut, Wyd. AE, Wrocław.
• Polityka regionalna i jej rola w podnoszeniu konkurencyjności regionów, 2000, red. M. Klamut, L. Cybulski, Wyd. AE, Wrocław.
• Porter M. E., 1999, Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów, PWE, Warszawa.
• Porter M. E., 2001, Porter o konkurencji, PWE, Warszawa.
• Porter M. E., 2006, Przewaga konkurencyjna. Osiąganie i utrzymywanie lepszych wyników, Wyd. Helios, Gliwice.
• Potencjał konkurencyjny polskiego przemysłu w warunkach integracji europejskiej, 2003, red. A. Zielińska-Głębocka, Wyd. UG, Gdańsk.
• Problemy transformacji struktur regionalnych i konkurencyjność regionów w procesie integracji europejskiej, 2002, red. A. Klasik, Z. Zioło, Rzeszów.
• Prusek A., 1997, Analiza zróżnicowania poziomu rozwoju i konkurencyjności województw ziemi krakowskiej, [w:] Zróżnicowanie poziomu rozwoju województw Polski południowej, red. A. Klasik, F. Kuźnik, Wyd. AE, Katowice.
• Prusek A., 2000, Analiza konkurencyjności firm w SSE Euro-Park Mielec, [w:] Polityka regionalna i jej rola w podnoszeniu konkurencyjności regionów, red. M. Klamut, L. Cybulski, Wyd. AE, Wrocław, s. 151-162.
• Prusek A., Holik G., Nowak Z., 1999, Konkurencyjność Małopolski w krajowym rankingu regionów, [w:] Konkurencyjność miast i regionów Polski południowo-zachodniej, red. R. Broszkiewicz, Wyd. AE, Wrocław, s. 52-87.
• Przedsiębiorczy i konkurencyjny region w teorii i polityce rozwoju regionalnego, 2005, red. A. Klasik, PAN, Warszawa. Biuletyn KPZK z. 218.
• Przekroje regionalne w polityce ekonomicznej, 1999, red. S. Korenik, Wyd. AE, Wrocław.
• Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych, 2004, red. S. Ciok, D. Ilnicki, Wrocław.
• Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych. Regionalny wymiar integracji europejskiej, 2004, red. E. Jakubowicz, A. Raczyk, UWr., Wrocław.
• Pyszkowski A., 2003, Planowanie strategiczne jako instrument zarządzania rozwojem regionalnym, [w:] Zarządzanie rozwojem lokalnym i regionalnym w kontekście integracji europejskiej, red. A. Klasik, PAN, Warszawa, s. 95-106. Biuletyn KPZK z. 208.
• Raport o polityce regionalnej, 2004, Dep. Polityki Reg., Warszawa, s. 32-55.
• Rauziński R., 1999, Współczesne migracje zagraniczne na Śląsku Opolskim. Aspekty demograficzne i społeczne, Opole.
• Rauziński R., 2001, Obraz demograficzny Śląska Opolskiego w latach 1990-2002, [w:] Gospodarka Śląska Opolskiego w okresie transformacji 1990-2000, red. Z. Mikołajewicz, „Opolskie Roczniki Ekonomiczne” t. 16, PTE, Opole.
• Rauziński R., Słodczyk J., 2002, Obraz demograficzny Śląska Opolskiego w świetle procesów migracyjnych, „Biuletyn Geograficzny” nr 1, s. 95-110.
• Rola aglomeracji miejskiej w rozwoju regionów, 2001, red. K. Szołek, Wyd. AE, Wrocław.
• Rozwój lokalny i regionalny. Uwarunkowania, finanse, procedury, 2005, oprac. B. Filipiak, M. Kogut, A. Szewczuk, M. Zioło, Szczecin.
• Rozwój regionalny i lokalny w Polsce w latach 1989-2002, 2004, red. J. J. Parysek, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Runge J., 2006, Metody badań w geografii społeczno-ekonomicznej - elementy metodologii, wybrane narzędzia badawcze, Wyd. US, Katowice.
• Rykiel Z., 2001, Krytyka teorii regionu społeczno-ekonomicznego, WSFiZ, Białystok.
• Secomski K., 1956, Wstęp do teorii rozmieszczenia sił wytwórczych, Warszawa.
• Secomski K., 1965, O niektórych problemach teorii rozmieszczenia sił wytwórczych, [w:] Teoretyczne problemy rozmieszczenia sił wytwórczych, PWE, Warszawa, s. 30-37.
• Secomski K., 1982, Ekonomika regionalna, PWE, Warszawa.
• Secomski K., 1987, Teoria regionalnego rozwoju i planowania, PWE, Warszawa.
• Silski Z., 1997, Elementy ekonomiki regionalnej, Politechnika Koszal., Koszalin.
• Sixth Periodic Report on the Social and Economic Situation and Development of the Regions of the European Union, 1999, European Commission, Brussels.
• Słodczyk J., 2003, Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego regionu jako czynnik określający pozycję konkurencyjną regionu opolskiego, [w:] Śląsk Opolski w warunkach integracji europejskiej, red. J. Słodczyk, M. Śmigielska, Opole.
• Stankiewicz. J., 2005, Konkurencyjność przedsiębiorstwa. Budowanie konkurencyjności przedsiębiorstwa w warunkach globalizacji, wyd. 2, Toruń.
• Stawasz D., 2000, Współczesne uwarunkowania rozwoju polskich regionów, Wyd. UŁ, Łódź.
• Stec M., Wierzbińska M. 1999, Badanie konkurencyjności województw Małopolski Wschodniej, [w:] Konkurencyjność miast i regionów Polski południowo-zachodniej, red. R. Broszkiewicz, Wyd. AE, Wrocław, s. 88-112.
• Strahl D., 2001, Porównanie regionów o różnym poziomie konkurencyjności, [w:] Konkurencyjność miast i regionów, red. Z. Szymla, Wyd. AE, Kraków, s. 211-218.
• Strahl D., Markowska M., 2004, Polskie metropolie w strukturalnej przestrzeni subregionów, [w:] Konkurencyjność i potencjał rozwoju polskich metropolii - szanse i bariery, red. S. Korenik, K. Szołek, Warszawa, s. 96-103. Biuletyn KPZK PAN, z. 214.
• Strahl D., Sobczak E., 1999, Konkurencyjność Dolnego Śląska, [w:] Konkurencyjność miast i regionów Polski południowo-zachodniej, red. R. Broszkiewicz, Wyd. AE, Wrocław.
• Strategia rozwoju województwa opolskiego na lata 2000-2015, 2005, Urz. Marszałk. Woj. Op., Opole.
• Strategiczne wyzwania dla polityki rozwoju regionalnego Polski, 1996, Friedrich Ebert Stiftung, Poznań.
• Surażska W., 2002, Potencjał rozwojowy województwa opolskiego (analiza metodą „benchmarking”), [w:] Uwarunkowania rozwoju regionalnego województwa opolskiego ze szczególnym uwzględnieniem migracji zagranicznych, red. K. Heffner, Urz. Marszałk. Woj. Op., Politechnika Op., Opole, s. 50-66.
• Szafranek E., 2002, Konkurencyjność regionów w ujęciu teoretycznym. Próba oceny konkurencyjności regionu opolskiego, [w:] Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych. Współczesne procesy transformacji w układach lokalnych i regionalnych w Polsce, red. B. Namyślak, R. Kozieł, t. 7, UWr., Wrocław, s. 209-227.
• Szafranek E., 2003a, Czynnik ludzki jako determinanta konkurencyjności regionów, [w:] Śląsk Opolski w warunkach integracji europejskiej, red. J. Słodczyk, M. Śmigielska, Wyd. UO, Opole, s. 61-68.
• Szafranek E., 2003b, Społeczeństwo Opolszczyzny jako czynnik konkurencyjności regionu, [w:] Wymiar i współczesne interpretacje regionu, red. I. Sagan, M. Czepczyński, Gdańsk-Poznań, s. 303-314.
• Szafranek E., 2004a, Uwarunkowania rozwoju konkurencyjnego regionu opolskiego, [w:] Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych. Regionalny wymiar integracji europejskiej, red. E. Jakubowicz, A. Raczyk, UWr., Wrocław, s. 211-220.
• Szafranek E., 2004b, Wpływ metropolii na pozycję konkurencyjną regionu, [w:] Konkurencyjność i potencjał rozwoju polskich metropolii - szanse i bariery, red. S. Korenik, K. Szołek, PAN, Warszawa, s. 232-240. Biuletyn KPZK z. 214.
• Szafranek E., 2005, Zdolność konkurencyjna regionu opolskiego, [w:] Uwarunkowania rozwoju i konkurencyjności regionów, Kraków-Rzeszów, s. 279-292.
• Szanse rozwoju regionu gdańskiego w warunkach konkurencyjności, 2000, red. D. Rucińska, PTE, Gdańsk.
• Szlachta J., 1996, Główne problemy polityki rozwoju regionalnego Polski na przełomie XX i XXI wieku, [w:] Strategiczne wyzwania dla polityki rozwoju regionalnego Polski, Friedrich Ebert Stiftung, Poznań, s. 16-27.
• Szlachta J., 1997, Identyfikacja strategicznych wyzwań dla polityki rozwoju regionalnego, [w:] Podstawowe problemy polityki rozwoju regionalnego i lokalnego, red. Z. Mikołajewicz, Opole, s. 11-27.
• Sztando A., 2001, Konkurencyjność gospodarcza a kreowanie dochodów w gminnej polityce budżetowej, [w:] Konkurencyjność miast i regionów, red. Z. Szymla, Kraków, s. 149-163.
• Szul R., 1991, Przestrzeń, gospodarka, państwo, Warszawa.
• Śląsk Opolski w warunkach integracji europejskiej, 2003, red. J. Słodczyk, M. Śmigielska, Opole.
• Taksonomia struktur w badaniach regionalnych, 1998, red. D. Strahl, Wyd. AE, Wrocław.
• The Competitiveness of Places and Spacer, 2004, oprac, de M. Vet, P. Baker, R. Pollock, Healy, Ecorys, Rotterdam-Leeds-Birmingham-Brussels.
• The Global Competitiveness Report 2008-2009.
• Transformacja polskiej przestrzeni w perspektywie integracji europejskiej, 1999, red. J. Kołodziejski, PAN, Warszawa. Biuletyn KPZK.
• Trendy rozwojowe regionów, 2009, oprac. W. Dziemianowicz, J. Łukomska, A. Górska, M. Pawluczuk, Warszawa.
• Uwarunkowania i strategie rozwoju regionalnego w procesach integracji europejskiej, 2000, red. Z. Mikołajewicz, Opole.
• Uwarunkowania rozwoju regionalnego województwa opolskiego ze szczególnym uwzględnieniem migracji zagranicznych, 2002, red. K. Heffner, Urz. Marszałk. Woj. Op., Opole.
• Walkowiak J, 1998, Misja firmy a etyka biznesu, CIM, Warszawa.
• Wielki słownik wyrazów obcych, 2003, red. M. Bańka, PWN, Warszawa.
• Winiarski B., 1976, Polityka regionalna, PWE, Warszawa.
• Winiarski B., 1999, Konkurencyjność: kryterium wyboru czy kierunek strategii i cel pośredni polityki regionalnej?, [w:] Konkurencyjność regionów, red. M. Klamut, Wyd. AE, Wrocław.
• Winiarski B., 2002, Konkurencyjność regionów - polityka regionalna - uwarunkowania makroekonomiczne, [w:] Problemy transformacji struktur regionalnych i konkurencyjność regionów w procesie integracji europejskiej, red. A. Klasik, Z. Zioło, Rzeszów, s. 13-24.
• Województwo śląskie: integracja, konkurencyjność, nowe inicjatywy, 2001, red. A. Klasik, AE, GWSP, Katowice-Chorzów.
• Wymiar i współczesne interpretacje regionu, 2003, red. I. Sagan, M. Czepczyński, Gdańsk-Poznań.
• Wysocka E., 2000a, Podnoszenie efektywności funkcjonowania struktur terytorialnych, [w:] Polityka regionalna i jej rola w podnoszeniu konkurencyjności regionów, red. M. Klamut, L. Cybulski, Wyd. AE, Wrocław, s. 67-73.
• Wysocka E., 2000b, Przestrzenny wymiar konkurencyjności, [w:] Konkurencyjność gospodarcza regionu w warunkach nowego ustroju terytorialno-administracyjnego, red. W. Kosiedowski, Toruń, s. 15-21.
• Wysocka E. i in., 2001, Teoretyczne podstawy konkurencyjności w planowaniu przestrzennym, IGPiK, Warszawa.
• Wziątek-Kubiak A., 2003, Konkurencyjność polskiego przemysłu, INE PAN, Warszawa.
• Zagożdżon A., 1988, Kilka uwag o obszarach problemowych, [w:] Gospodarka przestrzenna, region, lokalność, red. B. Jałowiecki, PAN, Warszawa. Biuletyn KPZK PAN z. 138.
• Zaktualizowana koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju, 2006, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Wyd. Nauk. „Scholar”, Warszawa 2006. Studia Regionalne i Lokalne t. 2.
• Założenia metodyczne i organizacyjne planowania regionalnego, 1998, IGPiK Oddział w Krakowie, Kraków.
• Zarządzanie rozwojem regionalnym i lokalnym, 2000, red. E. Bojar, B. Plawgo, Warszawa.
• Zarządzanie rozwojem regionalnym w kontekście integracji europejskiej, 2003, red. A. Klasik, PAN, Warszawa. Biuletyn KPZK z. 208.
• Zarządzanie strategiczne rozwojem lokalnym i regionalnym, 2001, red. A. Klasik, F. Kuźnik, Katowice.
• Zawadzka B., 1993, Województwo i region. Wnioski z doświadczeń francuskich, PAN INP, Warszawa.
• Uwarunkowania rozwoju i konkurencyjności regionów, 2005, red. Z. Zioło, Kraków-Rzeszów.
• Zróżnicowanie poziomu konkurencyjności województw Polski Południowej, 1997, red. A. Klasik, F. Kuźnik, Katowice.
• Żukrowska K., 2001, Konkurencyjność systemowa w procesie transformacji. Przykład Polski, [w:] Konkurencyjność gospodarki Polski w dobie integracji z Unią Europejską i globalizacji, red. J. Bossak, W. Bieńkowski, SGH, Warszawa, s. 81-102.