Funkcje metropolitalne w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym

• Autorzy: Elżbieta Zuzańska-Żyśko

Warianty tytułu

Metropolitan Functions of the Upper-Silesian Metropolitan Area

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł zawiera analizę procesów metropolitalnych w aspekcie funkcjonalnym w jednym z najbardziej zaludnionych obszarów w Polsce. Jego celem jest zbadanie funkcji metropolitalnych oraz struktury wewnętrznej Górnośląskiego Obszaru Metropolitalnego. Badany obszar to policentryczny układ osadniczy o genezie konurbacji przemysłowej. Analiza bazuje na wybranych cechach jakościowych o randze międzynarodowej i krajowej, wykorzystuje wskaźnik bonitacji punktowej. Wydzielony funkcjonalny obszar metropolitalny tworzy 15 gmin, w tym 13 miast na prawach powiatu, a zamieszkuje 1,9 min osób. Funkcje są rozproszone w różnych miastach i wykazują cechy polaryzacji. Najważniejszym ośrodkiem metropolitalnym są Katowice, które mają dobrze wykształcone funkcje metropolitalne. Pomocniczymi ośrodkami pierwszego rzędu są Gliwice i Chorzów. Pozostałe miasta to ośrodki o kształtujących się funkcjach metropolitalnych. (abstrakt oryginalny)

EN

The paper analyzes the functional aspect of metropolitan processes in one of the most densely populated areas in Poland. The purpose of the article is to study metropolitan functions, as well as to analyze the intrinsic structure of the Upper-Silesian Metropolitan Area, which used to be an industrial conurbation that evolved into a polycentric settlement arrangement. The analysis is based on selected qualitative features of international and domestic standings, and uses the centrality indicator. The selected functional metropolitan area is formed by 15 municipalities, including 13 towns with county rights, and is inhabited by 1.9 million people. The functions are dispersed in different towns and seem polarized. The metropolitan centre of utmost importance and holding well-developed metropolitan functions is the city of Katowice, whereas Gliwice and Chorzow are first-class auxiliary centres. The remaining towns are centres of developing metropolitan functions. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Obszar metropolitalny; Rozwój regionalny; Funkcje metropolitalne

EN

Metropolitan area; Regional development; Metropolitan Functions

• Czasopismo: Studia Regionalne i Lokalne
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 2
• Strony: 39--61

Twórcy

autor

Elżbieta Zuzańska-Żyśko

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Aglomeracje miejskie w Polsce. Pojęcia i terminologia, 1973, Biuletyn KPZK PAN, z. 79.
• Atlas ESPON. Struktura terytorium Europy, 2006, Warszawa: European Spatial Planning Observation Network, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
• Chmielewska M., Szajnowska-Wysocka A., 2010, "Metropolia "Silesia" - aspiracje konurbacji górnośląskiej", Acta Geographica Silesiana, nr 7, Sosnowiec: WNoZ US, s. 5-10.
• Czyż T., 2009, "Koncepcja aglomeracji miejskiej i obszaru metropolitalnego w Polsce", Przegląd Geograficzny, z. 4, s. 445-459.
• Domański B., 2001, Kapitał zagraniczny w przemyśle Polski. Prawidłowości rozmieszczenia, uwarunkowania i skutki, Kraków: IGiGP UJ.
• Domański B., Noworól A. (red.), 2010, Badanie funkcji, potencjału oraz trendów rozwojowych miast w województwie małopolskim, Kraków: IGiGP UJ, ISP.
• Gawryszewki A., Korcelli P, Nowosielska E., 1998, Funkcje metropolitalne Warszawy, Zeszyty IGiPZ PAN, nr 53, Warszawa.
• Gontarski Z., 1973, Obszary metropolitalne w Polsce, Biuletyn KPZK PAN, z. 109.
• Gorzelak G., Smętkowski M., 2005, Metropolia i jej region w gospodarce informacyjnej, CESRiL Uniwersytet Warszawski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Hibszer A., Petryszyn J., Runge J., 2008, "Położenie, obszar i zadania Górnośląskiego Związku Metropolitalnego", w: R. Dulias, A. Hibszer (red.), Górnośląski Związek Metropolitalny. Zarys geograficzny, Sosnowiec: PTG Oddział Katowicki.
• Ilnicki D., 2003, "Miasta polskie jako potencjalne metropolie o znaczeniu kontynentalnym (próba identyfikacji)", w: I. Jażdżewska (red.), Funkcje metropolitalne i ich rola w organizacji przestrzeni, XVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
• Ilnicki D., 2009, Przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju usług w Polsce. Teoretyczne i praktyczne uwarunkowania badań, Rozprawy Naukowe IGiRR Uniwersytetu Wrocławskiego, nr 11, Wrocław.
• Jałowiecki B., 1999, Metropolie, Białystok: Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania.
• Jałowiecki B., 2000, Społeczna przestrzeń metropolii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jałowiecki B., Szczepański M., 2002, 2006, Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Kamiński Z., 1971, "Próba opracowania miernika statystycznego do badań nad hierarchią funkcjonalną sieci osadnictwa wiejskiego", Miasto, nr 6, s. 18-23.
• Klasik A. (red.), 2008, Aktywność przedsiębiorcza i konkurencyjność ekonomiczna miast w procesie restrukturyzacji aglomeracji miejskich, Katowice: Akademia Ekonomiczna w Katowicach.
• Komornicki T., Siłka P. (red.), 2011, Functional Linkages between Polish Metropolises, Warsaw: Polish Academy of Sciences, Committee for Spatial Economy and Regional Planning.
• Komorowski W., 2000, "Czynniki potencjału międzynarodowego miast polskich w latach 1992-1997", Przegląd Geograficzny, z. 4, s. 429-444.
• Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Projekt, 2010, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
• Korcelli P., 1976, "Aglomeracje miejskie w systemach osadniczych", Przegląd Geograficzny, z. 4, s. 589-599.
• Korcelli P, 2009, "Koncepcja nie tylko polityki", w: W poszukiwaniu dobrych kierunków. Materiały do dyskusji nad Projektem Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008-2033, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
• Korcelli P, 2011, "Obszary metropolitalne a funkcjonalne obszary miejskie", w: S. Kaczmarek (red.), Miasto. Księga jubileuszowa w 70. rocznicę urodzin Profesora Stanisława Liszewskiego, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kukliński A., Kołodziejski J., Markowski T., Dziemianowicz W. (red.), 2000, Globalizacja polskich metropolii, Warszawa: Euroreg.
• Lendzion J., 2004, Znaczenie obszarów metropolitalnych i ich otoczenia oraz współczesnych procesów metropolizacyjnych w kształtowaniu polityki regionalnej Państwa, Ekspertyza Departamentu Polityki Regionalnej Ministerstwa Gospodarki i Pracy, Bałtycki Instytut Spraw Europejskich i Regionalnych, Gdynia.
• Liszewski S., 2008, "Formy i struktury przestrzenne wielkich skupisk miejskich", w: S. Liszewski (red.), Geografia urbanistyczna, Łódź: Uniwersytet Łódzki.
• Maik W., 2003, "Pojęcie metropolii a problem badania funkcji metropolitalnych", w: I. Jażdżewska (red.), Funkcje metropolitalne i ich rola w organizacji przestrzeni, XVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
• Markowski T., 2005, Planowanie i zarządzanie w obszarach metropolitalnych, Biuletyn KPZKPAN, z. 221.
• Markowski T., Marszał T., 2006, Metropolie. Obszary metropolitalne. Metropolizacja. Problemy i pojęcia podstawowe, Warszawa: KPZK PAN.
• Markowski T., Marszał T., 2007, "Metropolie i procesy metropolizacji w Polsce", w: Z. Makieła, R. Fedan (red.), Procesy metropolizacji w regionie podkarpackim Rzeszów-Lwów, Biuletyn KPZK PAN, z. 230.
• MCG (Masłowska Consulting Group), 2007, Kompleksowe informacje dla inwestorów. Raport. Katowice.
• Pankau F., 2005, "Obszar metropolitalny Zatoki Gdańskiej - problemy rozwoju, delimitacji, planowania zagospodarowania przestrzennego", w: T. Markowski (red.), Planowanie i zarządzanie w obszarach metropolitalnych, Biuletyn KPZK PAN, z.0221, s. 132-146.
• Parysek J.J., 2003, "Metropolie: metropolitalne funkcje i struktury przestrzenne", w: I. Jażdżewska, Funkcje metropolitalne i ich rola w organizacji przestrzeni, XVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
• Petryszyn J., 2011, "Główne centra metropolii "Silesia"", Acta Geographica Silesiana, nr 10, Sosnowiec: WNoZ UŚ, s. 36-44.
• Petryszyn J., Zuzańska-Żyśko E., 2008, "Osadnictwo miejskie Górnośląskiego Związku Metropolitalnego", w: R. Dulias, A. Hibszer (red.), Górnośląski Związek Metropolitalny. Zarys geograficzny, Sosnowiec: PTG Oddział Katowicki.
• Procesy i struktury demograficzno-społeczne na obszarze województwa śląskiego w latach 1988-2008, Katowice: Urząd Statystyczny, s. 111-157.
• Riley R., Tkocz M., 1998, "Coal mining in Upper Silesia under communism and capitalism", European Urban and Regional Studies, t. 5, nr 3, s. 217-235.
• Rubenstein J.M., 2003, An Introduction to Human Geography, New Jersey: Prentice Hall.
• Słodczyk J., 2004, "Identyfikacja i kształtowanie się funkcji metropolitalnych", w: S. Korenik, K. Szołek (red.), Konkurencyjność i potencjał rozwoju polskich metropolii - szanse i bariery, Biuletyn KPZK PAN, z. 214, s. 45-53.
• Smętkowski M., 2001, "Nowe relacje między metropolią i regionem w gospodarce informacyjnej", Studia Regionalne i Lokalne, nr 4, s. 83-101.
• Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G., 2009, "Obszary metropolitalne w Polsce - diagnoza i rekomendacje", Studia Regionalne i Lokalne, nr 1, s. 52-73.
• Sobala-Gwosdz A. (red.), 2010, Badanie trendów rozwojowych w województwie śląskim poprzez wyznaczenie ośrodków wzrostu i obszarów stagnacji. Projekt zlecony przez WUS Katowice, Bielsko-Biała.
• Soczówka A., 2008, "Transport", w: M. Tkocz (red.), Województwo śląskie. Zarys geograficzno-ekonomiczny, Sosnowiec: Wydział Nauk o Ziemi US.
• Soldatos P., 1987, La nouvelle génération des villes internationales, Montréal: Université de Montréal.
• Strategia Rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii "Silesia" do 2025 r., 2010, Katowice: Górnośląski Związek Metropolitalny.
• Stryjakiewicz T., 1999, Adaptacja przestrzenna przemysłu w Polsce w warunkach transformacji, Poznań: UAM.
• Szajnowska-Wysocka A., 2009, "Technopolia w konurbacji górnośląskiej (Technopark Gliwice)", Kształtowanie Środowiska Geograficznego i Ochrona Przyrody na Obszarach Uprzemysłowionych i Zurbanizowanych, nr 40, s. 180-187.
• Szajnowska-Wysocka A., 2011, "Od konurbacji górnośląskiej do metropolii "Silesia"", w: Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych. Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Szymańska D., 2007, Urbanizacja na świecie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Śleszyński P., 2003, "Funkcje metropolitalne Warszawy - zarys problematyki", w: I. Jażdżewska (red.), Funkcje metropolitalne i ich rola w organizacji przestrzeni, XVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
• Śleszyński P., 2008, Duże przedsiębiorstwa w strukturze przestrzennej największych polskich miast, Warszawa: IGiPZ PAN.
• Tarkowski M., 2005, "Dzienny system miejski jako metropolitalny obszar statystyczny - propozycja delimitacji", w: T. Markowski (red.), Planowanie i zarządzanie w obszarach metropolitalnych, Biuletyn KPZK PAN, z. 221, s. 95-104.
• Territory Matters for Competitiveness and Cohesion, 2006, ESPON Synthesis Report III.
• Tkocz M., 2001, Restrukturyzacja przemysłu tradycyjnego, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Tkocz M., Zuzańska-Żyśko E., Pytel S., 2009, "Wisła - jeden z ośrodków turystycznych w zapleczu Katowickiego Obszaru Metropolitalnego", w: T. Marszał (red.), Funkcja usługowa małych miast, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003 r.
• Węcławowicz G., 2009, "W sprawie nowej koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju", w: W poszukiwaniu dobrych kierunków. Materiały do dyskusji nad Projektem Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008-2033, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
• Węcławowicz G., Bański J., Degórski M., Komornicki T., Olszewski R, 2006, "System osadniczo-administracyjny i powiązania funkcjonalne", w: Przestrzenne zagospodarowanie Polski na początku XXI wieku, Monografie, nr 6, Warszawa: IGiPZ PAN.
• Zborowski A., 2005, Przemiany struktury społeczno-przestrzennej regionu miejskiego w okresie realnego socjalizmu i transformacji ustrojowej (na przykładzie Krakowa), Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Zuzańska-Żyśko E., 2007, "Małe miasta w strefie oddziaływania ośrodków regionalnych", w: K. Heffner, T. Marszał (red.), Małe miasta w obszarach metropolitalnych, Biuletyn KPZK PAN, z. 232, s. 62-78.
• Zuzańska-Żyśko E., 2011, "Aire Métropolitaine de la Haute-Silésie - essai de délimitation en approche structurelle", w: R. Pyka (red.), Entre la coopération et la concurrence. La gouvernance et le développement équilibré des espaces métropolitains français - conclusions pour la Pologne, Katowice: RSS MSNP US, GZM - "Metropolia Silesia", s. 185-205.
• Źródła online:
• www.dealerzy.maxiauto.pl
• www.gddkia.gov.pl
• www.katowice-airport.com
• www.stat.gov.pl