Zmienność czasowa najwyższych miesięcznych sum opadów atmosferycznych w polskich Karpatach Zachodnich (1951-2005)

• Autorzy: Marta Cebulska , Robert Twardosz

Warianty tytułu

Temporal Variability of Maximum Monthly Precipitation Totals in the Polish Western Carpathian Mts during the Period 1951-2005

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule zbadano wieloletni i roczny przebieg najwyższych miesięcznych sum opadów atmosferycznych w polskich Karpatach Zachodnich na podstawie danych z 6 stacji: Nowy Sącz, Sanok, Bielsko-Biała, Maków Podhalański, Krynica i Zakopane z lat 1951-2005 oraz wyznaczono ich wartości prawdopodobne. Wykazano, że najwyższe miesięczne sumy opadów mogą występować w ciągu całego roku, z największą częstością w miesiącach letnich. Nie stwierdzono istotnych statystycznie trendów zmian wieloletnich, a jedynie krótkookresowe fluktuacje. (abstrakt oryginalny)

EN

The authors have investigated long-term and annual patterns in maximum monthly precipitation totals in the Western Carpathian Mts. in Poland. Data from six stations (Nowy Sącz, Sanok, Bielsko-Biała, Maków Podhalański, Krynica and Zakopane) spanning the period 1951-2005 were used both in their raw form and as derived probabilities. The study showed that the highest monthly precipitation totals were likely to occur throughout the year, but most frequent were in the summer months. No long-term statistically significant trends were identified, just shorter-term fluctuations. All of the stations recorded high precipitation totals in last years of the 20Ih c. and in 2001 too, while lower totals were recorded in the mid-1990s. During the first five years of the 21st c, the trend to a decrease was found at most of the stations. At some of them peak monthly totals exceeded the monthly average figures by more than 350%. For precipitation totals with a 1% probability of exceedance, the highest totals were obtained from Gumbel distribution and the lowest from the normal distribution at all of the stations. In high probability ranges (e.g. p = 20%) the highest precipitation was derived from Weibull distribution. The highest maximum monthly totals recorded during the period 1995-2005 corresponded approximately to a 1% probability of exceedance. The only exception was the station at Maków Podhalański, where the highest monthly precipitation of 521.1 mm was at 88.1 mm higher than the figure derived from the theoretical distribution with p = 1%. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Geografia; Rozkład prawdopodobieństwa; Opad atmosferyczny

EN

Geography; Probability distributions; Precipitation

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2012
• Numer: z. 128
• Strony: 123--134

Twórcy

autor

Marta Cebulska

• Politechnika Krakowska

autor

Robert Twardosz

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• Cebulak E., 1998, Przegląd opadów ekstremalnych, które wywołały powodzie w XX wieku w dorzeczu górnej Wisły [w:] Powódź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997 roku, Wyd. Oddziału PAN w Krakowie, 21-37.
• Cebulska M., Twardosz R., Cichocki J., 2007, Zmiany rocznych sum opadów atmosferycznych w dorzeczu górnej Wisły w latach 1881-2030 [w:] K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.), Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków, 383-390.
• Domański C, 1990, Testy statystyczne, PWE, Warszawa.
• IPCC (2007) Climate Change 2007. The Physical Science Basis. Contribution of Working Group 1 to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Solomon, S., SD. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, K.B. Averyt, M.Tignor and H.L. Miller (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.
• Kaczmarek Z., 1970, Metody statystyczne w hydrologii i meteorologii, Wyd. Komunikacji i Łączności, Warszawa.
• Kożuchowski K. (red.), 2004, Skala, uwarunkowania i perspektywy współczesnych zmian klimatycznych w Polsce, Zakład Dynamiki Środowiska i Bioklimatologii UŁ, Łódź.
• Mitosek H. T, 1993, Informacyjne kryterium Akaike i jego wykorzystanie w hydrologii (1). Dobór typu rozkładu prawdopodobieństwa, Przegląd Geofizyczny, 1, 19-23.
• Niedźwiedź T, Czekierda D., 1998, Cyrkulacyjne uwarunkowania katastrofalnej powodzi w lipcu 1997 roku [w:] Powódź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997 roku, Wyd. Oddziału PAN w Krakowie, 53-65.
• NiedźwiedźT, Obrębska-Starklowa B., 1991, Klimat [w:] I. Dynowska, M. Maciejowski (red.), Dorzecze górnej Wisły, Wydawnictwo PWN, 68-84.
• Niedźwiedź T, Twardosz R., 2004, Long-term variability of precipitation at selected stations in Central Europe, Global Change IGBP, 11, 73-100.
• Niedźwiedź T, Twardosz R, Walanus A, 2009, Long-term variability of precipitation series in east central Europe in relation to circulation patterns, Theoretical and Applied Climatology, 98, 3-4, 337-350.
• Pruchnicki J., 1987, Metody opracowań klimatologicznych, PWN, Warszawa.
• Schonwiese C.-D., 2000, Praktische Statistik für Meteorologen und Geowissenschaftler, Gebrüder Borntraeger: Berlin-Stuttgart.
• Schönwiese C.-D., Grieser J., Trömel S., 2003, Secular change of extreme monthly precipitation in Europe, Theoretical and Applied Climatology, 75, 245-250.
• Trömel S., Schönwiese C.-D., 2007, Probability change of extreme precipitation observedfrom 1901 to 2000 in Germany, Theoretical and Applied Climatology, 87, 29-39.
• Twardosz R., 2005, Dobowy przebieg opadów atmosferycznych w ujęciu synoptycznym i probabilistycznym na przykładzie Krakowa (1886-2002), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków.
• Twardosz R., 2009, Probabilistic model of maximum precipitation depths for Kraków (southern Poland, 1886-2002), Theoretical and Applied Climatology, 98, 1-2, 37-45.
• Ustrnul Z., Kowanetz L., Matuszko D., Twardosz R., Piotrowicz K., Wypych A., 2009, Klimatyczne uwarunkowania rozwoju rolnictwa w dorzeczu górnej Wisły na przełomie XX i XXI wieku [w:] Z. Górka, A. Zborowski (red.), Człowiek i rolnictwo, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 135-147.
• Węglarczyk S., 1993, Metody statystyczne, Wyd. Politechnika Krakowska, Kraków.