Wyjaśnianie powstawania norm

• Autorzy: Miłowit Kuniński

Warianty tytułu

Explaining the Emergence of Norms

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Powstawanie norm ludzkiego postępowania (obyczajowych i moralnych) wyjaśniają różne modele oparte na założeniu ludzkiej racjonalności. W XX wieku w wyniku rozwoju teorii gier, model wyjaśniania zwany dylematem więźnia zyskał wielu zwolenników (Buchanan, Gauthier, Harsanyi, Nozick, Rawls, Ullmann-Margalit). Jednak pogłębione dociekania pokazują, że zastosowanie dylematu więźnia napotyka na ograniczenia (Ullmann-Margalit, de Jasay), ponieważ matryce dylematu więźnia są zdeterminowane przez normy powstałe w sposób odmienny. W artykule uzasadniane jest stanowisko, wedle którego normy determinujące ludzkie postępowanie mają charakter trójwarstwowy: normy pierwszego rzędu, czyli normy racjonalności, determinujące schematy racjonalnych wyborów w sytuacjach niepewności (dobór zachowań ze względu na cel), utrwalone w procesie ewolucyjnej selekcji grupowej, normy drugiego rzędu - moralne, powstałe w wyniku utrwalania schematów działań (wyborów) opartych na dylemacie więźnia, oraz normy trzeciego rzędu, bazujące na dwóch poprzednich, a utrwalone przez proces selekcji grupowej i krytyczną analizę ich treści i skutków. (abstrakt oryginalny)

EN

Since the second half of the 20th century, the game theory, and particularly the Prisoner's Dilemma, has been widely used to explain the emergence of norms (Buchanan, Gauthier, Harsanyi, Nozick, Rawls, Ullmann-Margalit). Nevertheless, in light of deeper analyses, it has been demonstrated that the Prisoner's Dilemma is not enough, since its matrix itself is determined by norms which could not be explained in its own terms (Ullmann-Margalit, de Jasay). Following E. Ullmann-Margalit, the author argues that the explanation of norms involves three normative levels: norms of rational decision making, solidified in the process of group selection; moral norms based on the action patterns determined by the rational decision making of the Prisoner's Dilemma structure; and finally norms designed and selected in the process of group selection and critical assessment of their meaning and consequences. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Teoria gier; Normalizacja

EN

Game theory; Normalization

• Czasopismo: Zarządzanie Publiczne / Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 1 (19), numer specjalny
• Strony: 173--184

Twórcy

autor

Miłowit Kuniński

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• Buchanan J.M. (1975). The Limits of Liberty: Between Anarchy and Leviathan. Chicago: The University of Chicago Press.
• Campbell R., Sowden L. (red.) (1985). Paradoxes of Rationality and Cooperation: Prisoner's Dilemma and Newcomb's Problem. Vancouver: University of British Columbia Press.
• Carnap R. (1962). "The aim of inductive logic", w: E. Nagel, P. Suppes, A. Tarski (red.), Logic, Methodology and Philosophy of Science. Proceedings of the 1960 International Congress, Stanford: Stanford University Press.
• De Jasay A. (1989). Social Contract, Free Ride. A Study of the Public Goods Problem. Indianapolis: Liberty Fund Indianapolis.
• De Jasay A. (2010). Political Philosophy Clearly. Essays on Freedom and Fairness, Property and Equalities. Indianapolis: Liberty Fund Indianapolis.
• Elster J. (1982). "The case for methodological individualism", Theory and Society, nr 11.
• Ferguson A. (1782). An Essay on the History of Civil Society (wyd. 5). London: Printed forT. Cadell, http:// files.libertyfund.org/files/1428/Ferguson_1229_ EBk_v6-0.pdf [dost?p: 17.11.2012].
• Gauthier D. (1986). Morals by Agreement. Oxford: Clarendon Press.
• Gray J. (1986). Hayek on Liberty (wyd. 2). Oxford: Basil Blackwell.
• Grygieńć J. (2011). 'Wolapowszechna w brytyjskiej myśli politycznej. Thomas Hill Green, Francis Herbert Bradley, Bernard Bosanquet. Praca doktorska. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
• Grygieńć J. (2012). Wola powszechna w filozofii politycznej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Hampton J. (1986). Hobbes and the Social Contract Tradition. Cambridge-London-New York: Cambridge University Press.
• Harsanyi J.C. (1976). Essays on Ethics, Social Behaviour, and Scientific Explanation. Dordrecht- Boston: D. Reidel Publishing Company.
• Hart H.L.A. (1998). Pojęcie prawa, tłum. J. Wo- leński. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Hayek F.A., von (1955). The Counter-Revolution of Science. New York: Free Press.
• Hayek F.A., von (1998). "Indywidualizm prawdziwy i fałszywy", w: Indywidualizm i porządek ekonomiczny, dum. G. Łuczkiewicz. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Hayek F.A., von (2002). Nadużycie rozumu, tłum. Z. Siembierowicz. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
• Hobbes T. (1954). Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, tłum. Cz. Znamierowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Hobbes T. (2005). Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego. Ze wstępem i przypisami J.C. A. Gaskina, tłum. Cz. Znamierowski. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Hume D. (1952). Traktat o naturze ludzkiej, tłum. Cz. Znamierowski. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
• Kuniński M. (1999). Wiedza, etyka i polityka w myśli F.A. von Hayeka. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Kuniński M. (2010). "Problem stanu natury i stanu politycznego w teorii umowy społecznej Thomasa Hobbesa", w: Z. Rau, M. Chmieliński (red.), Umowa społeczna i jej krytycy w myśli politycznej i prawnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Miklaszewska J. (1994). Libertariańskie koncepcje wolności i własności. Rozprawy habilitacyjne nr 280. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Mises L., von (1966 [1949]). Human Action. A Treatise on Economics (wyd. 3). Chicago: Contemporary Books, Inc.
• Nozick R. (1969) "Newcomb's problem and two principles of choice", w: N. Rescher (red.), Essays in Honor of Carl G. Hempel. Dordrecht: D. Reidel.
• Nozick R. (1974). Anarchy, State and Utopia. New York: Basic Books Inc.
• Polanyi M. (1980 [1951]). The Logic of Liberty. Refections and Rejoinders. Chicago: The Univesity of Chicago Press.
• Popper K.R. (1957). The Poverty of Historicism. Boston: Beacon Press.
• Popper K.R. (1999 [1989]). Nędza historycyzmu, pod red. S. Amsterdamskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Rawls J. (1999 [1971]). A Theory of Justice. Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press.
• Schumpeter J.A. (1908). Das Wesen und der Hauptinhalt der theoretischen Nationalökonomie. München-Leipzig: Duncker und Humblot.
• Schumpeter J.A. (1909). "On the concept of social value", Quarterly Journal of Economics, nr 23(2).
• Telser L.G. (1980). "A theory of self-enforcing agreements", Journal of Business, nr 53(1), za: R.L. Stump "A model of self-enforcing agreement use in business-to-business exchange relationships", http://www.impgroup.org/uploads/papers/262.pdf [dostęp: 17.11.2012].
• Ullmann-Margalit E. (1977). The Emergence of Norms. Oxford: Oxford University Press.
• Watkins J.W.N. (1952). "The principle of methodological individualism", The British Journal for the Philosophy of Science, nr 3(10).
• Weber M. (1951). Gesammelte Aufsätze zur Wissenschaftslehre Tubingen, za: M. Kuniński (2006). "Demokracja i demokratyczny człowiek", w: tegoż, O cnotach, demokracji i liberalizmie rozumnym. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
• Weber M. (2002). Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, tłum. D. Lachowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Wright E.O., Levine A., Sober E. (2003). "Marxism and methodological individualism", w: D. Matravers, J. Pike (red.), Debates in Contemporary Political Philosophy. An Anthology. London - New York: Roudedge.