Być czy mieć? Pochwała posiadania i własności

• Autorzy: Katarzyna Guczalska

Warianty tytułu

To Be or to Have? An Apology of Ownership and Property

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule zakwestionowano zasadność rozróżnienia Ericha Fromma: "mieć czy być?". W praktyce zwrot ten stosowany jest w różnych dyskusjach i kontekstach (często nie jest kojarzony z myślą samego autora). Swoją popularność hasło to zawdzięcza temu, że udało się w nim ująć wielowiekowy dorobek religii i filozofii, który można określić jako aksjologię piętnującą przywiązanie do rzeczy materialnych. Aksjologia ta zazwyczaj przyjmowana jest jako coś bezdyskusyjnego, z czym nie wypada polemizować. W istocie jednak jest ona wysoce problematyczna. W tekście autorka odnosi się do artykułu Bronisława Łagowskiego pt. Palę Fromma, analizuje przyczyny negacji własności dokonanej przez Platona oraz jej krytykę podjętą przez Arystotelesa. Omawia również najmocniejszą w kulturze zachodnioeuropejskiej afirmację własności prywatnej, podjętą w liberalizmie oraz libertarianizmie. Autorkę interesuje przede wszystkim przełożenie przyjętych założeń metafizycznych na praktykę życia społecznego. Uważa, że należy tak rozwijać i kształcić umysł, aby uwolnić się od przywiązania do rzeczy. Nie można jednak tego dokonać przez walkę i negację fenomenów koniecznych do przeżycia. Rzeczy nie są negatywne same w sobie. W pragnieniu i dążeniu do posiadania rzeczy materialnych można widzieć zjawisko wartościowe - i to zarówno z ekonomicznego, jak i z moralnego punktu widzenia. Wspólnota potrzebuje ludzi odpowiedzialnych, zaradnych i zamożnych, tzn. ludzi, którzy mają coś do stracenia. (abstrakt autora)

EN

In the text, I attempt to question the justifiability of Erich Fromm's distinction: "to have or to be?". In practice, the phrase is used in various contexts and discussions and is not associated with the ideas of its author. The catchphrase's popularity comes from the fact that it managed to express the attainments of many centuries of religion and philosophy, which may be defined as axiology branding devotion to material things. The axiology is usually adopted as unquestionable. My thesis is that axiology is, in fact, a debatable evaluation. I present my own views and those of Bronisław Łagowski, which he presented in his paper Palę Fromma (I burn Fromm). I also cite real cases of negation and affirmation of private property. I discuss the negation of property made by Plato and its critique undertaken by Aristotle. I analyse the affirmations of private property which are the strongest in West European culture - liberal thought and libertarianism. I think that one should develop and form one's mind so as to relieve oneself from the devotion to things. It does not, however, have to be achieved through the fight with and negation of the phenomena required for subsistence. Things are not negative in themselves. The desire and drive to possess material things may be perceived as a valuable phenomenon - both from an economic and a moral point of view. The community needs people who are responsible, resourceful and well-off, which means people who have something to lose. In this text, I am mostly interested in the "transposition" of the adopted metaphysical assumptions in the practice of social life. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Metafizyka wartości; System wartości; Wartości i normy etyczne; Wartości niematerialne; Libertarianizm

EN

Metaphysics of values; Value system; Value and ethical norms; Intangible asset; Libertarianism

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 887
• Strony: 37--56

Twórcy

autor

Katarzyna Guczalska

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Bibliografia

• Arystoteles [1964], Polityka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Arystoteles [2001], Dzieła wszystkie, t. 6. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Boaz D. [2005], Libertarianizm, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
• Cole B. OP, Conner P. OP [1997], Pełnia chrześcijaństwa. Teologia życia konsekrowanego, W drodze, Poznań.
• Dzięgiel T. [2005], Prawo do własności prywatnej, "Diametros", nr 4.
• Fromm E. [1996], Zdrowe społeczeństwo, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Fromm E. [2007], Mieć czy być?, Rebis, Poznań.
• Guczalska K. [2010], Etyka kapitalizmu i kryzys [w:] Moralny wymiar kryzysu ekonomicznego, red. J. Filek, Fundacja Biblioteki Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
• Guczalska K. [2012], Koncepcja własności absolutnej Murraya Rothbarda w kontekście pomocy i ubóstwa, "Prakseologia", nr 153.
• Hoppe H.-H. [2007], O błędach klasycznego liberalizmu i o perspektywach wolności, http://mises.pl/wp-content/uploads/2007/12/laissez_faire_czerwiec_2007.pdf.
• Juruś D. [2005], Czy Robert Nozick był libertarianinem?, "Principia", t. XLI-XLII.
• Kwaśnicki W. [2000], Historia myśl liberalnej, PWE, Warszawa.
• Locke J. [1992], Dwa traktaty o rządzie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Łagowski B. [2008], Palę Fromma [w:] Pochwała politycznej bierności, Sprawy Polityczne, Elbląg.
• Pipes R. [2000], Własność a wolność, Muza SA, Warszawa.
• Platon [2003], Państwo, Wydawnictwo Antyk, Kęty.
• Rothbard M. [2010], Etyka wolności, Fijorr Publishing, Warszawa.
• Sepczyńska D. [2008], Katolicyzm a liberalizm. Szkic z filozofii społecznej, Nomos, Kraków.
• Szacki J. [1980], Spotkania z utopią, Iskry, Warszawa.
• Szlezák T.A. [1997], Czytanie Platona, IFiS PAN, Warszawa.
• Walzer M. [2007], Sfery sprawiedliwości. Obrona pluralizmu i równości, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Workowski A. [2009], Ontologiczne podstawy posiadania, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, Wrocław.