Spis ludności i prawda

• Autorzy: Elżbieta Gołata

Warianty tytułu

Population Census and Truth

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule podjęto dyskusję i ocenę jakości informacji pozyskiwanych w spisach ludności. Ocena jakości spisów ludności dotyczy warunków polskich. Celem artykułu jest przedstawienie metod oceny jakości spisów, rekomendacji organizacji międzynarodowych i rozwiązań stosowanych w innych państwach oraz odniesienie ich do warunków polskich. Sformułowano hipotezę, że zastosowanie odpowiedniej metodologii oraz szersze wykorzystanie i eksploracja rezultatów sprzyja poprawie jakości spisów powszechnych w Polsce. W pierwszej kolejności podjęto próbę identyfikacji spisywanej populacji w świetle standardów międzynarodowych: ludności rezydującej, stale i faktycznie zamieszkałej oraz wynikających z tego tytułu konsekwencji. Następnie, rozważając źródła błędów w spisach ludności, przedstawiono sposoby ich identyfikacji oraz eliminacji. Wśród metod zalecanych w rekomendacjach międzynarodowych podstawowe znaczenie ma spis kontrolny. Szczególną uwagę zwrócono na błędy pokrycia, które zilustrowano przede wszystkim przykładami z polskich spisów. Na podstawie zgromadzonego materiału sformułowano wnioski mogące być podstawą budowy zintegrowanego podejścia dla zapewnienia jakości danych spisowych w Polsce. Uwzględniono doświadczenia i praktyki stosowane w innych krajach oraz mieszane metody przeprowadzania spisów bazujące na wykorzystaniu wielu źródeł.

EN

The article discusses the quality of population census data - information obtained in the oldest, largest and most famous statistical surveys. In particular, the quality assessment of census data refers to the Polish experience. The article aims to propose an integrated approach to censuses, based on administrative records and sample surveys. Despite a long tradition, as well as a well-developed research methodology, censuses do not provide 'perfect' results. First of all, the census as a comprehensive study may be burdened with non-random errors. Taking into account all the different methods for conducting censuses, including the traditional method, using data from administrative records with sample surveys and the mixed method, different sources of error are analyzed. The study also attempts to define the census population in the light of international standards concerning usual residents, permanent residents and actual residents, with the resulting consequences. Sources of errors, methods of their identification and elimination are discussed. Particular attention is paid to coverage errors, which are illustrated by examples from Polish censuses. The results of previous studies assessing the quality of administrative records, which were conducted in preparation for 2011 Population Census, are taken into account. Evaluation of population censuses is traditionally carried out based on the results of post-census surveys. In the UK, the results of the Census Coverage Survey are the basis for estimating the degree of under enumeration in 2001 Census. Polish experiences in this field are rather limited. The discussion also includes harmonization problems, particularly the danger of divergent results and estimates, in terms of several data sources. In this regard, the British One Number Census project is presented. The idea of the project was to reduce the population underestimate and provide outputs which would be consistent in cross-section of territorial units in the regional and at a national level. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Spis ludności; Ewidencja ludności; Analiza danych statystycznych; Interpretacja danych

EN

Census; Population records; Statistical data analysis; Data interpretation

• Czasopismo: Studia Demograficzne
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 1(161)
• Strony: 23--55

Twórcy

autor

Elżbieta Gołata

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Bibliografia

• Alho J., Spencer B.D., 2005, Statistical Demography and Forecasting, Springer, New York.
• Baldrige M., Brown C.J., Jones S., Keane J.G., 1985, Evaluating Censuses of Population and Housing, Department of Commerce, United States of America / US Bureau of the Census.
• Bentley M., Hill J.M., Reiser C., Stokes S., Meier A., 2012, 2010 Census Quality Survey, Decennial Statistical Studies Division, U.S. Census Bureau
• Bijak J., Kicinger A., Kupiszewski M., 2006. Studium metodologiczne oszacowania rzeczywistej liczby ludności Warszawy, Raport przygotowany na zlecenie Biura Naczelnego Architekta Miasta Urzędu m.st. Warszawy, Środkowoeuropejskie Forum Badań Migracyjnych, Warszawa.
• Brown J.J., Diamond I.D., Chambers R.L., Bucker L.J., Teague A.D., 1999, A methodological strategy for one-number census in the UK, "Journal of the Royal Statistical Association, Series A", no. 162(2): 247-267.
• Conference for European Statisticians Recommendations for the 2010 Censuses of Population and Housing, Geneva 2006, http://www.unece.org/stats/publ.htm.
• Courgeau D., 2012, Probability and Social Science: Methodological Relationships between the two Approaches, Springer, Dordrecht, Heidelberg, London, New York.
• CSR , 2008, Wielowymiarowa analiza błędów systematycznych w NSP 2002 oraz statystyczna analiza zmiennych wspomagających z NSP 2002 pod wykorzystanie dla małych obszarów. Sformułowanie wymagań funkcjonalnych bazy mikrodanych spisowych pod względem potrzeb estymacji dla małych obszarów, 2008, J. Paradysz (red.), Raport podgrupy roboczej ds. metod statystyczno-matematycznych na rzecz spisów: PSR 2010 i NSP 2011, Centrum Statystyki Regionalnej, Poznań-Warszawa, Listopad 2008.
• CSR , 2009a, Opracowanie dla wybranych metod integracji danych reguł, procedur integracji danych z różnych źródeł: łączenie danych z różnych systemów informacyjnych; łączenie danych z różnych systemów informacyjnych z danymi z badań statystycznych, 2009, J. Paradysz (red.), Raport podgrupy roboczej ds. metod statystyczno-matematycznych na rzecz spisów: PSR 2010 i NSP 2011, Centrum Statystyki Regionalnej, Poznań-Warszawa, lipiec 2009.
• CSR , 2009b, Opracowanie modelu estymacji danych dla małych obszarów na potrzeby PSR 2010 i NSP 2011 z wykorzystaniem danych systemów administracyjnych i badań statystycznych, 2009, J. Paradysz (red.), Raport podgrupy roboczej ds. metod statystyczno-matematycznych na rzecz spisów: PSR 2010 i NSP 2011, Centrum Statystyki Regionalnej, Poznań-Warszawa, grudzień 2009.
• Datta A.R., Yan T, Evans D., Pedlow S., Spencer B., Bautista R., 2012, 2010 Census Integrated Communications Program Evaluation (CICPE), NORC at the University of Chicago, U.S. Census Bureau, USA .
• Deklaracja Jakości Europejskiego Systemu Statystycznego, 2001: Aneks 1 do Raportu końcowego Grupy wiodących ekspertów ds. jakości (LEG) przyjętego na 42 spotkaniu Komitetu ds. Programu Statystycznego, Luksemburg, 19-20 września 2001 r.
• GUS, 2002, Stan i struktura ludności Polski. Narodowy Spis Ludności i Mieszkań 2002, GUS, Warszawa.
• GUS, 2003, Ludność i gospodarstwa domowe. Stan i struktura społeczno-ekonomiczna, NSP 2002, GUS, Warszawa.
• GUS, 2006, Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym, 31.12.2005 GUS, Warszawa (dostęp internetowy 18 sierpnia 2012, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_655_PLK_HTML.htm )
• GUS, 2011, Wyniki wstępne Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011, GUS, Warszawa.
• GUS, 2012a, Raport z wyników, Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011, GUS, Warszawa.
• GUS, 2012b, Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011. Podstawowe informacje o sytuacji demograficzno-społecznej ludności Polski oraz zasobach mieszkaniowych, GUS, Warszawa.
• GUS, 2012c, Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym, stan w dniu 31.12.2010 GUS, Warszawa (dostęp internetowy 18 sierpnia 2012,http://www.stat.gov.pl/ gus/5840_655_PLK_HTML.htm ).
• Jończy R., 2010, Migracje zagraniczne z obszarów wiejskich województwa opolskiego po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Wybrane aspekty ekonomiczne i demograficzne, Wydawnictwo Instytut Śląski, Opole-Wrocław.
• Józefowski T., Rynarzewska-Pietrzak B., 2010, Ocena możliwości wykorzystania rejestru PESEL w spisie ludności, [w:] E. Gołata (red.), Pomiar i informacja w gospodarce, Zeszyt Naukowy WIGE, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań.
• Keilman N., Kučera. T., 1991, The impact of methodology on accuracy of population forecasts. Evidence from the Netherlands and Czechoslovakia, "Journal of Forecasting", no. 10: 371-398.
• Kędelski M., 1990, Fikcja demograficzna w Polsce i RFN (Ze studiów nad migracjami zagranicznymi), "Studia Demograficzne", 99(1): 21-55.
• Kędelski M., Paradysz J., 2006, Demografia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
• Kordos J., 1987, Dokładność danych w badaniach społecznych, "Biblioteka Wiadomości Statystycznych", GUS, Warszawa.
• Kordos J., 1988, Jakość danych statystycznych, PWE, Warszawa.
• Kordos J., 2007, Some Aspects of Post-Enumeration Surveys in Poland, "Statistics in Transition - new series", vol. 8(3): 563-576.
• Kordos J., 2008, Metody badania jakości spisów ludności - dotychczasowa praktyka w Polsce oraz sugestie w związku z przygotowaniem NSP2011, wystąpienie na Posiedzeniu Plenarnym Komitetu Nauk Demograficznych PAN, 28 maja 2008 r. (tekst dostępny na stronie internetowej: http://www.knd.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=49 dostęp w dniu 20 lutego 2012 r.).
• Kruk K., 2012, Matka Polka rodzi na wyspach, Magazyn "Emigrant" (tekst dostępny na stronie internetowej: http://www.mojawyspa.co.uk/artykuly/28882/Matka-Polka-rodzi-na-Wyspach.1) 18 lipca 2012.
• Kurkiewicz J. (red.), 2010, Procesy demograficzne i metody ich analizy, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
• Manual on Census Evaluation, Post Enumeration Survey, 2010, Demographic and Social Statistics Branch, United Nations Statistics Division, United Nations.
• ONS, 2005, One Number Census: Evaluation Report, Census 2001 Review and Evaluation, wrzesień 2005 (dostęp internetowy 14.08.2012 http://www.ons.gov.uk/ons/guide-method/census/census-2001/design-and-conduct/review-and-evaluation/evaluation-reports/one-number-census/index.html).
• ONS, 2011, Polish People in the UK. Half a milion Polish Residents. Polish-born people resident in the UK 2001-2010, http://www.ons.gov.uk/ons/index.html.
• ONS, 2012, Births in England and Wales by Parents' Country of Birth, 2011, Statistical Bulletin, Office for National Statistics, 30 August 2012, http://www.ons.gov.uk/ons/dcp171778_276702.pdf
• Paradysz J., 2002a, Badanie małżeńskości i dzietności kobiet w narodowych spisach powszechnych, [w:] Z. Strzelecki, T. Toczyński (red.), Spisy ludności Rzeczypospolitej Polskiej 1921-2002. Wybór pism demografów, Polskie Towarzystwo Demograficzne, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa: 726-735.
• Paradysz J., 2002b, O błędach nielosowych w badaniu dzietności kobiet w ramach Narodowego Spisu Powszechnego, [w:] Z. Strzelecki, T. Toczyński (red.), Spisy ludności Rzeczypospolitej Polskiej 1921-2002. Wybór pism demografów, Polskie Towarzystwo Demograficzne, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa: 479-482.
• Paradysz J., 2007, Recenzja opracowania "Studium metodologiczne oszacowania rzeczywistej liczby ludności Warszawy", przygotowanego w Środkowoeuropejskim Forum Badań Migracyjnych przez zespół w składzie: Jakub Bijak, Anna Kicinger, Marek Kupiszewski, Raport przygotowany na zlecenie Biura Naczelnego Architekta Miasta Urzędu m.st. Warszawy (umowa nr AM /001/1.1/ B/275/06/2162), maszynopis.
• Paradysz J., 2009, Ocena dobroci estymacji dla małych obszarów, [w:] E. Gołata (red.), Metody i źródła pozyskiwania informacji w statystyce publicznej, Zeszyt Naukowy WIGE, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań.
• Paradysz J., 2010, Konieczność estymacji pośredniej na użytek spisów powszechnych, [w:] Pomiar i informacja w gospodarce, Zeszyt Naukowy WIGE. E. Gołata (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań
• Rao C.R., 1994, Statystyka i prawda, PWN, Warszawa.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 763/2008 z 9 lipca 2008 r. w sprawie spisów powszechnych ludności i mieszkań, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, OJ L 218/14, 13.8.2008.
• Sakson B., 2002, Wpływ "niewidzialnych" migracji zagranicznych lat osiemdziesiątych na struktury demograficzne Polski, seria Monografie i O pracowania nr 481, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa.
• Statistics Finland, 2004, Use of Registers and Administrative Data Sources for Statistical Purposes. Best Practices of Statistics Finland, Tilastokeskus, Statistikcentralen, Statistics Finland, Helsinki.
• Szacki W., 2011, Polacy spisani. Wyprowadzają się z miasta, "Gazeta Wyborcza" z 23 grudnia 2011 r.
• Śleszyński P., 2004a, Regionalne różnice pomiędzy liczbą ludności według narodowego spisu powszechnego w 2002 r. i rejestrowaną na podstawie ewidencji bieżącej, "Studia Demograficzne", 145(1): 93-103.
• Śleszyński P., 2004b, Różnice liczby ludności wykazane w NSP 2002 - Suplement, "Studia Demograficzne", 146 (2): 104-109.
• Śleszyński P., 2005, Różnice w spisie ludności ujawnione w Narodowym Spisie Powszechnym 2002, "Przegląd Geograficzny", 77 (2): 193-212.
• Tonder J. K., 2008, The register-based statistical system - preconditions and processes, IAOS Conference, Shanghai.
• UN, 2007, United Nations Principles and Recommendations for Population and Housing Censuses, http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/docs/P&R2_February%2012%202007.pdf.
• UN, 2010, Post Enumeration Surveys. Operational guidelines. Technical Report, United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Statistics Division, New York.
• Virgile M., 2012, 2010 Census Evaluation of Small Multi-Unit Structures Report, Decennial Statistical Studies Division, U.S. Census Bureau, USA .
• Wagstaff H., Rogers S., 2007, Optimising the 2011 UK Census Editing Strategy, not reinventing the wheel, Office for National Statistics, U.K, publikacja dostępna 10.08.2012 r. w Internecie na stronie Uniwersytetu w Southampton: http://www.s3ri.soton.ac.uk/isi2007/papers/Paper14.pdf.
• Zasępa R., 1988, Wybrane problemy metodologiczne spisów ludności, "Wiadomości Statystyczne", 2(320).
• Zasępa R., 1988a, Dokładność reprezentacyjnego badania migracji w czasie NSP 1978, "Wiadomości Statystyczne", 11(330).
• Zasępa R., 1972, Metoda reprezentacyjna, PWE, Warszawa.
• Zasępa, R. 1993, Use of Sampling Methods in Population Censuses in Poland, "Statistics in Transition", vol. 1, Number 1, June 1993, s. 69-78
• Zhang L.-C ., 2011, A Unit-Error Theory for Register-Based Household Statistics, "Journal of Official Statistics", 27(3): 415-432.