Metody ELECTRE w deterministycznych i stochastycznych problemach decyzyjnych

• Autorzy: Maciej Nowak
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Relacja preferencji indywidualnej pozostaje jednym z głównych zagadnień podejmowanych w naukach społecznych od ponad pięćdziesięciu lat. Intensywne badania prowadzone są zarówno przez ekonomistów, jak i psychologów zajmujących się wyborami społecznymi, ocenianiem i wartościowaniem. Prace takich badaczy jak Arrow (1951), Simon (1982) czy Kahneman i Tversky (1979) wywarły silny wpływ na badaczy pracujących nad zagadnieniami z zakresu podejmowania decyzji i doprowadziły do sformułowania nowego paradygmatu, w którym punkt ciężkości rozważań przesuwa się z prób odpowiedzi na pytanie o to, jaką decyzję należy podjąć, na zagadnienia związane z lepszym rozumieniem problemu decyzyjnego. W tym ujęciu analizę decyzji zastępuje wspomaganie decyzji, w którym istotną rolę odgrywa analityk wspierający decydenta w formułowaniu wariantów decyzyjnych, konstruowaniu kryteriów oceny wariantów oraz wyborze formy agregacji ocen dokonywanych względem poszczególnych kryteriów. W nowym podejściu podkreśla się wielokryterialny charakter problemu decyzyjnego. Zwraca się uwagę na fakt, że decyzje zwykle mają prowadzić do zaspokojenia całego zbioru potrzeb decydenta, a co za tym idzie nie jest ani uzasadnionym, ani praktycznym sprowadzanie porównania wariantów do porównania ich ocen względem pojedynczego kryterium. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

PL

Podejmowanie decyzji; Modele podejmowania decyzji; Teoria wspomagania decyzji

EN

Decision making; Decision-making models; Theory of decision support

• Czasopismo: Decyzje
• Rocznik: 2004
• Numer: nr 2
• Strony: 35--65

Twórcy

autor

Maciej Nowak

• Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Katowicach

Bibliografia

• Arrow K., 1951. Social Choice and Individual Values. Wiley, New York.
• Bana e Costa C.A., Vansnick J.C., 1994. MACBETH - An interactive path towards the construction of cardinal value functions. "International Transactions in Operational Research" 1, 489-500.
• Brans J.P., Vincke Ph., Mareschal B., 1986. How to select and how to rank projects: The PROMETHEE method. "European Journal of Operational Research" 24, 228-238.
• Ciupek B., 2000. Optymalny dobór składek ubezpieczeniowych w ubezpieczeniach majątkowych z wykorzystaniem dominacji stochastycznych, w: Modelowanie preferencji a ryzyko '00. Praca zbiorowa pod red. T. Trzaskalika. Akademia Ekonomiczna, Katowice, 189-205.
• Dominiak C., 2000. Wielokryterialna procedura wspomagania wyboru wariantu inwestycyjnego w warunkach ryzyka, w: Modelowanie preferencji a ryzyko '00. Praca zbiorowa pod red. T. Trzaskalika. Akademia Ekonomiczna, Katowice, 207-217.
• Fichefet J., Leclercq J.P., Beyne Ph., Rousselet-Piette F.F., 1984. Microcomputer-assisted identification of bacteria and multicriteria decision models. "Computers & Operations Research" 11, 361-372.
• Georgopoulou E., Lalas D., Papagiannakis L., 1997. A multicriteria decision aid approach for energy planning problems: The case of renewable energy options. "European Journal of Operational Research" 103, 38-54.
• Georgopoulou E., Sarafidis Y., Mirasgedis S., Zaimi S., Lalas D.P., 2003. A multiple criteria decision-aid approach in defining national priorities for greenhouse gases emissions reduction in the energy sector. "European Journal of Operational Research" 146, 199-215.
• Goovaerts J., 1984. Insurance Premium. Elsevier Science Publishers.
• Hadar J., Russel W.R., 1969. Rules for ordering uncertain prospects. "The American Economic Review" 59, 25-34.
• Kahneman D., Tversky A., 1979. Prospect theory: an analysis of decisions under risk. "Econometrica" 47, 263-291.
• Karagiannidis A., Moussiopoulos N., 1997. Application of ELECTRE III for the integrated management of municipal solid wastes in the Great Athens Area. "European Journal of Operational Research" 97, 439-449.
• Keeney R.L., Raiffa H., 1976. Decisions with Multiple Objectives: Preferences and Value Tradeoffs. Wiley, New York.
• Konarzewska-Gubała E., 1991. Wspomaganie decyzji wielokryterialnych. System BIPOLAR. Akademia Ekonomiczna, Wrocław.
• Mavrotas G., Diakoulaki D., Capros P., 2003. Combined MCDA-IP approach for project selection in the electricity market. "Annals of Operations Research" 120, 159-170.
• Nowak M., 2004. Preference and veto thresholds in multicriteria analysis based on stochastic dominance. "European Journal of Operational Research" 158, 339-350.
• Nowak M., Trzaskalik T., Trzpiot G., Zaraś K., 2002. Inverse Stochastic Dominance and its Applications in Production Process Control, w: Multiple Objective and Goal Programming; Recent Developments. Praca zbiorowa pod red. T. Trzaskalika i J. Michnika. Springer, 362-376.
• Rogers M., Bruen M., 1998. Choosing realistic values of indifference, preference and veto thresholds for use with enviromental criteria within ELECTRE. "European Journal of Operational Research" 107, 542-551.
• Roy B., 1990. Wielokryterialne wspomaganie decyzji. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa.
• Roy B., Bouyssou D., 1993. Aide Multicritère à la Décision: Méthodes et Cas. Economica, Paris.
• Simon H.A., 1982. Podejmowanie decyzji kierowniczych. Nowe nurty. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Trzpiot G., 2000. Ryzyko na rynku kapitałowym, w: Modelowanie preferencji a ryzyko '00. Praca zbiorowa pod red. T. Trzaskalika. Akademia Ekonomiczna, Katowice, 243-266.
• Whitmore G.A., 1970. Third-degree stochastic dominance. "The American Economic Review" 60, 457-459.
• Zaraś K., 1989. Dominances stochastiques pour deu classes de fonctions d'utilite: Concaves et convees. RO/OR, "Recherche Operationnelle" 23, 57-65.
• Zaraś K., Martel J.M., 1994. Multiattribute analysis based on stochastic dominance. W: Munier B., Machina M.J. (Eds.), Models and Experiments in Risk and Rationality. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, 225-248.
• Zawisza M., 2000. Analiza sytuacji społeczno-ekonomicznej oparta na procedurach wielokryterialnego wspomagania decyzji. W: Metody i zastosowania badań operacyjnych 2000.
• Praca zbiorowa pod red. D. Kopańskiej Bródka, Akademia Ekonomiczna, Katowice, 263-275.
• Zopounidis C., 1999. Multicriteria decision aid in financial management. "European Journal of Operational Research" 119, 404-415.