Skłonności poznawcze sędziego wpływające na wysokość wymierzonej kary

• Autorzy: Łukasz Markiewicz , Agnieszka Markiewicz-Żuchowska

Warianty tytułu

Cognitive Dispositions Influencing Judges' Sentencing Decisions

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł przedstawia wyniki przeglądu literatury dotyczącej procesu podejmowania decyzji prawniczych, ze szczególnym uwzględnieniem procesu ustalania wymiaru kary. Pierwsza część artykułu poświęcona jest dyrektywom wymiaru kary, czyli w języku teorii decyzji wagom nadawanym pewnym charakterystykom czynu i sprawcy. Autorzy zwracają uwagę, iż ustawodawca nie zdefi niował precyzyjnie hierarchii owych wag decyzyjnych, co sprzyja rozbieżnościom wyroków wydawanych przez różne sądy w przypadku oceny tych samych przestępstw. Co więcej, niejednokroć wagę niezerową otrzymują czynniki, które z natury nie powinny być brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o wymiarze kary. W pierwszej części autorzy wskazują również metody mogące posłużyć do identyfikacji rzeczywistych wartości wag decyzyjnych, stosowanych przez sędziów. W drugiej części artykułu autorzy dyskutują wpływ naturalnych skłonności poznawczych (wynikających z praw psychofizyki i heurystyk poznawczych) na ustalony sądowy wymiar kary. Szczególny nacisk został położony na wpływ heurystyki zakotwiczenia oraz prawa Webera na końcowy wymiar kary oraz na wpływ inklinacji wynikających z teorii perspektywy na skłonność do zawierania ugody jeszcze przed postępowaniem sądowym. (abstrakt oryginalny)

EN

The paper presents the literature review on judicial decision making process and focuses particularly on sentencing decisions. The first paragraph has been devoted to legal directives that should inform the judge decisions about the decision weight of particular perpetrator/offence features in sentencing. Whatsoever the system of sentencing is immensely complicated even for judges: the defi nitions of the above mentioned directives seem to be fundamentally contentious and it remains obscure how much weight is and should be given to each of them. This situation makes different judges give different sentences for the same offence. Furthermore, the judicial practice reveals some turns-out-to-be aggravating factors that should never be taken into consideration in sentencing. Thus, in the same paragraph, the authors present methods which may help to identify the true factors and their weight in sentencing process. In the second paragraph the authors discuss the infl uence of judges' cognitive dispositions (deeply rooted in psychophysics as well in heuristic reasoning) on sentencing decisions. The roles of Weber's law and anchoring heuristic have been highlighted. Finally a discussion follows on the influence of dispositions rooted in Prospect Theory on parties' propensity toward reaching a compromise even before the trial. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Podejmowanie decyzji; Sądownictwo; Racjonalność; Heurystyka zakotwiczenia

EN

Decision making; Judicature; Rationality; Anchoring heuristic

• Czasopismo: Decyzje
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 18
• Strony: 49--81

Twórcy

autor

Łukasz Markiewicz

• Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie

autor

Agnieszka Markiewicz-Żuchowska

• Radca prawny

Bibliografia

• Ajzen, I., & Fishbein, M. (1980). Understanding Attitudes and Predicting Social Behaviour, Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Babcock, L., Farber, H.S., Fobian, C., & Shafi r, E. 1995. Forming beliefs about adjudicated outcomes: Perceptions of risk and reservation values. "International Review of Law and Economics" 15(3): 289-303.
• Brocke, M., Goldenitz, C., Holling, H., & Bilsky, W. 2004. Attitudes Towards Severity of Punishment: A Conjoint Analytic Approach. "Psychology, Crime & Law" 10(2): 205-219.
• Chapman, G.B., & Bornstein, B.H. 1996. The more you ask for, the more you get: Anchoring in personal injury verdicts. "Applied Cognitive Psychology" 10(6): 519-540.
• Chojniak, Ł., & Wiśniewski, Ł. 2012. Przyczyny niesłusznych skazań w Polsce. Warszawa: Forum Obywatelskiego Rozwoju.
• Ciosek, M. 2001. Psychologia sądowa i penitencjarna. Warszawa: Wydawnictwa Prawnicze PWN.
• Czabański, J. 2006. Kara łączna pozbawienia wolności w praktyce. "Prokuratura i Prawo" 12: 36-56.
• Danziger, S., Levav, J., & Avnaim-Pesso, L. 2011. Extraneous factors in judicial decisions. "Proceedings of the National Academy of Sciences" 108(17): 6889-6892.
• Darby, B.W., & Jeffers, D. 1988. The Effects of Defendant and Juror Attractiveness on Simulated Courtroom Trial Decisions. "Social Behavior and Personality: an international journal" 16(1): 39-50.
• Dawes, R.M., Faust, D., & Meehl, P.E. 1989. Clinical versus actuarial judgment. "Science" 243(4899): 1668-1674.
• Devine, D.J., Buddenbaum, J., Houp, S., Studebaker, N., & Stolle, D. P. 2009. Strength of evidence, extraevidentiary infl uence, and the liberation hypothesis: data from the fi eld. "Law and Human Behavior; Law and Human Behavior" 33(2): 136.
• Dhami, M.K. 2005. From discretion to disagreement: explaining disparities in judges' pretrial decisions. "Behavioral Sciences & the Law" 23(3): 367-386.
• Dhami, M.K. 2010. Lay Magistrates' Interpretations of 'Substantial Grounds' for Denying Bail. "The Howard Journal of Criminal Justice" 49(4): 349-360.
• Edwards, W., & Von Winterfeldt, D. 1985. Cognitive Illusions and their Implications for the Law. "S.Cal. L. Rev." 59: 225.
• Englich, B., Mussweiler, T., & Strack, F. 2005. The last word in court - A hidden disadvantage for the defense. "Law and Human Behavior" 29(6): 705-722.
• Englich, B., Mussweiler, T., & Strack, F. 2006. Playing Dice With Criminal Sentences: The Infl uence of Irrelevant Anchors on Experts' Judicial Decision Making. "Personality and Social Psychology Bulletin" 32(2): 188-200.
• Enough, B., & Mussweiler, T. 2001. Sentencing Under Uncertainty: Anchoring Effects in the Courtroom. "Journal of Applied Social Psychology" 31(7): 1535-1551.
• Fazio, R.H., & Olson, M.A. 2003. Implicit measures in social cognition research: Their meaning and use. "Annual review of psychology" 54(1): 297-327.
• Fishbein, M., & Ajzen, I. (1975). Belief, Attitude, Intention and Behavior: An introduction to Theory and Research, Reading, MA: Addison-Wesley.
• Fitzmaurice, C., & Pease, K. 1986. The psychology of judicial sentencing: Manchester University Press Manchester.
• Gazetaprawna.pl. 2012. Opieszałość w uzasadnianiu wyroków to powszechna praktyka w polskim sądownictwie. Gazetaprawna.pl.
• Giezek, J., Kłączyńska, N., & Łabuda, G. 2012. Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. (wydanie II ed.). Warszawa: LEX.
• Gottfredson, S. D., Young, K.L., & Laufer, W.S. 1980. Additivity and interactions in offense seriousness scales. "Journal of Research in Crime and Delinquency" 17(1): 26-41.
• Goodwin, P., & Wright, G., (2011). Analiza decyzji. Warszawa: Ofi cyna a Wolters Kluwer business.
• Greenwald, A.G., & Banaji, M.R. 1995. Implicit social cognition: attitudes, self-esteem, and stereotypes. "Psychological Review" 102(1): 4.
• Gross, S.R., & Syverud, K.D. 1991. Getting to no: A study of settlement negotiations and the selection of cases for trial. "Mich. L. Rev." 90: 319.
• Gruza, E. 2009. Psychologia sądowa dla prawników. Warszawa: Ofi cyna a Wolters Kluwer business.
• Guthrie, C. (2000). Framing frivolous litigation: A psychological theory. The University of Chicago Law Review, Vol. 67, No. 1 (Winter, 2000).
• Guthrie, C., Rachlinski, J.J., & Wistrich, A.J. 2000. Inside the judicial mind. "Cornell L. Rev." 86: 777.
• Guthrie, C., Rachlinski, J.J., & Wistrich, A.J. 2002. Judging by Heuristic-Cognitive Illusions in Judicial Decision Making. "Judicature" 86: 44.
• Guthrie, C., Rachlinski, J.J., & Wistrich, A.J. 2007. Blinking on the bench: How judges decide cases. "Cornell L. Rev." 93: 1.
• Hastie, R., Schkade, D.A., & Payne, J.W. 1999. Juror judgments in civil cases: Effects of plaintiff's requests and plaintiff's identity on punitive damage awards. "Law and Human Behavior" 23(4): 445-470.
• Hofmański, P., & Zabłocki, S. 2006. Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych. Kraków: Wolters Kluwer - Zakamycze.
• Hołyst, B. 2006. Psychologia kryminalistyczna (wydanie 2 rozszerzone ed.). Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis.
• Kahneman, D. 2012. Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym. Poznań: Media Rodzina Sp. z o.o.
• Kahneman, D., Slovic, P., & Tversky, A. 1982. Judgment under uncertainty: Heuristics and biases. Cambridge: Cambridge Univesrity Press.
• Kahneman, D., & Tversky, A. 1979. Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk. "Econometrica" 47(2): 263-291.
• Kapardis, A. 2010. Psychology and Law: A Critical Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kram, A. 1977. Sądowy wymiar kary za przestępstwa zaboru mienia społecznego w świetle badań prawometrycznych. Warszawa: Wydaw.Prawnicze.
• Kramer, G., & Kerr, N. 1989. Laboratory simulation and bias in the study of juror behavior. "Law and Human Behavior" 13(1): 89-99.
• Landsman, S., & Rakos, R.F. 1994. A preliminary inquiry into the effect of potentially biasing information on judges and jurors in civil litigation. "Behavioral Sciences & the Law" 12(2): 113-126.
• Lovegrove, A. 1989. Judicial decision making, sentencing policy, and numerical guidance. New York: Springer-Verlag.
• Lovegrove, A. 1997. The Framework of judicial sentencing. A study in legal decision ma king. Melbourne: Cambridge University Press.
• Luce, R.D., & Tukey, J.W. 1964. Simultaneous conjoint measurement: A new type of fundamental measurement. "Journal of Mathematical Psychology" 1(1): 1-27.
• Malouff, J., & Schutte, N.S. 1989. Shaping Juror Attitudes: Effects of Requesting Different Damage Amounts in Personal Injury Trials. "The Journal of Social Psychology" 129(4): 491-497.
• Marek, A. 2010. Kodeks karny. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer Polska - LEX.
• Markiewicz, Ł. 2012. Wykorzystanie metody conjoint do identyfi kacji wag decyzyjnych w procesie ustalania wymiaru kary sądowej. Nieopublikowany manuskrypt. Akademia Leona Koźmińskiego.
• Marti, M.W., & Wissler, R.L. 2000. Be careful what you ask for: The effect of anchors on personal-injury damages awards. "Journal of Experimental Psychology: Applied" 6(2): 91.
• McFatter, R.M. 1986. Sentencing Disparity: Perforce or Perchance? "Journal of Applied Social Psychology" 16(2): 150-164.
• Orme, B.K. 2006. Getting started with conjoint analysis: Research Publishers, LLC.
• Oskamp, S. 1965. Overconfi dence in case-study judgments. "Journal of consulting psychology" 29(3): 261-265.
• Partridge, A., & Eldridge, W.B. 1974. The Second Circuit Sentencing Study: A Report to the Judges of the Second Circuit: Federal Judicial Center.
• Poundstone, W. 2010. Priceless: The Myth of Fair Value (and How to Take Advantage of It): Hill and Wang.
• Rachlinski, J.J. 1996. Gains, losses, and the psychology of litigation. "S. Cal. L. Rev." 70: 113.
• Rachlinski, J.J., Guthrie, C., & Wistrich, A.J. 2006. Inside the Bankruptcy Judge's Mind. "BUL Rev." 86: 1227.
• Robbennolt, J.K., & Studebaker, C.A. 1999. Anchoring in the courtroom: The effects of caps on punitive damages. "Law and Human Behavior" 23(3): 353-373.
• Schulte-Mecklenbeck, M., Kuehberger, A., & Ranyard, R. 2011. A handbook of process tracing methods for decision research: A critical review and user's guide. New York: Psychology Press.
• Szewczyk, M. 1981. Kara łączna w polskim prawie karnym. Rozważania na tle doktryny i orzecznictwa sądowego. Kraków.
• Taylor, T.S., & Hosch, H.M. 2004. An Examination of Jury Verdicts for Evidence of a Similarity-Leniency Effect, An Out-Group Punitiveness Effect or a Black Sheep Effect. "Law and Human Behavior" 28(5): 587-598.
• Tversky, A., & Kahneman, D. 1974. Judgment under uncertainty: Heuristics and biases. "Science" 185(4157): 1124-1131.
• Tversky, A., & Kahneman, D. 1992. Advances in prospect theory: Cumulative representation of uncertainty. "Journal of Risk and Uncertainty" 5(4): 297-323.
• Tyszka, T. 1986. Analiza Decyzyjna i Psychologia Decyzji. Warszawa: PWN.
• Tyszka, T., & Zielonka, P. 2002. Expert judgments: Financial analysts versus weather forecasters. "The Journal of Psychology and Financial Markets" 3(3): 152-160.
• Vidmar, N. 1989. Assessing the impact of statistical evidence, a social science perspective. W E.F. Fienberg (Ed.): The evolving role of statistical assessments as evidence in the courts (s. 279-321). New York: Springer-Verlag.
• Visher, C. 1987. Juror decision making. "Law and Human Behavior" 11(1): 1-17.
• Walesiak, M., & Bąk, A (2000). Conjoint analysis w badaniach Marketingowych. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu.
• Wistrich, A.J., Guthrie, C., & Rachlinski, J.J. 2005. Can Judges Ignore Inadmissible Information? The Diffi culty of Deliberately Disregarding. "University of Pennsylvania Law Review" 153(4): 1251-1345.
• Wyborcza.biz. 2012. Poszkodowani w wypadkach dostaną wyższe odszkodowania. "Gazeta Wyborcza" wyd. 30.08.2012, z http://wyborcza.biz/fi nanse/1,105725,10317653,Poszkodowani_w_wypadkach_dostana_wyzsze_odszkodowania.html
• Zoll, A., Bogdan, G., Ćwiąkalski, Z., Kardas, P., Majewski, J., & Raglewski, J., S.M., Wróbel, W. (Eds.). 2004. Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Tom I. Komentarz do art. 1-116 k.k. Lublin: Zakamycze.