Postęp programu nuklearnego Iranu w ocenach Stanów Zjednoczonych, Izraela i Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej

• Autorzy: Marcin Andrzej Piotrowski

Warianty tytułu

Progress in Iran's Nuclear Programme as Seen by the U.S., Israel and the IAEA

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Irańskie ambicje dotyczące podwójnego zastosowania technologii nuklearnej sięgają jeszcze okresu sprzed rewolucji islamskiej w roku 1979. Około 1985 r. część z kluczowych decydentów teokratycznego reżimu przeforsowała decyzję o wznowieniu prac nad cywilnymi i wojskowymi programami nuklearnymi. W latach 1987-2002 władze Iranu systematycznie oraz w głębokiej tajemnicy pracowały nad pozyskaniem odpowiedniej wiedzy, kadr naukowych i infrastruktury dla opanowania pełnego cyklu nuklearnego. Wbrew obawom Zachodu w latach dziewięćdziesiątych głównym źródłem tej wiedzy stała się AQK Network, a nie kraje poradzieckie i Chiny. Z końcem lat dziewięćdziesiątych wywiady USA i Izraela weszły w posiadanie informacji o tajnych elementach wojskowego programu nuklearnego, w tym o pracach nad wzbogacaniem uranu, testach elementów niezbędnych do produkcji głowicy nuklearnej oraz studiach nad adaptacją do niej pocisku Szahab 3. Ujawnione w 2002 r. przez Narodową Radę Oporu Iranu tajne instalacje w ośrodkach w Natanzie i Araku pokazały dobitnie, iż Iran przez niemal dwie dekady nie wywiązywał się ze swoich zobowiązań wynikających z NPT. Rozpoczęte wówczas dochodzenie MAEA trwa równo dekadę i nadal jest dalekie od rozstrzygnięcia wszystkich wątpliwości wokół irańskich projektów nuklearnych. Agencja stała się jednak bardzo ważnym miejscem wymiany informacji między państwami członkowskimi oraz jej inspektorami, a także odbiorcą cennych informacji pochodzących ze źródeł wywiadu Niemiec i USA, zwłaszcza "laptopa śmierci" z 2004 r. oraz współpracowników zwerbowanych w Iranie w latach 2006-2007. W odpowiedzi na zmianę reżimu w Iraku władze Iranu jesienią 2003 r. zdecydowały się zawiesić tajne prace nad głowicą nuklearną. Spodziewając się kontroli MAEA i ONZ, zaczęły także zacierać ślady w służących takim pracom ośrodkach w Parczinie i Lawisanie. Iran nie zdecydował się jednak na pełną współpracę z MAEA i wstrzymanie prac nad wzbogacaniem uranu. Dopiero w 2011 r. Agencji udało się skompletować dokładnie zweryfikowane informacje na temat wojskowych aspektów nuklearnych jego prac. Rozpoznanie przez USA programu wojskowego Iranu pozwoliło w 2007 r. na rewizję wcześniejszych ocen wywiadowczych na ten temat. Stany Zjednoczone z wysoką pewnością stwierdziły zawieszenie prac Iranu nad głowicą bojową, ale dopuszczają opcję przywrócenia takich prac w przyszłości. Porównanie ocen wywiadowczych USA i Izraela po 2007 r. pokazuje na ich dużą zbieżność w aspektach technicznych oraz znaczne rozbieżności w ocenach intencji i procesów decyzyjnych w Iranie. Obecnie Iran zgromadził nisko wzbogacony uran wystarczający dla relatywnie szybkiej konstrukcji 6-7 głowic nuklearnych. Jego możliwości czynią go więc "państwem progowym". Trudności w ocenie potencjalnego zagrożenia ze strony Iranu oraz interpretacji posiadanej wiedzy i jej praktycznych implikacji skutkują przy tym odmiennymi wyborami USA oraz Izraela dalszej strategii zatrzymania irańskiego programu nuklearnego. (fragment tekstu)

EN

Iranian ambitions in dual-use of nuclear technologies started long before the Islamic Revolution of 1979. Around 1985 some decision-makers within the theocratic regime took the initiative to restart the civilian and military nuclear programmes. In 1987-2002, the government of Iran systematically, and in deep secrecy, worked to gain knowledge, personnel and infrastructure for the full nuclear-fuel cycle. Contrary to Western concerns in the '90s, the main supplier of these technologies was the Pakistani AQ Khan Network, not post-Soviet countries or China. Later this same decade, U.S. and Israeli intelligence gained information about secret military elements of the nuclear programme, including work on uranium enrichment, tests of elements necessary for the construction of a nuclear warhead, as well as studies on the adaptation of the Shahab-3 missile to it. The revelation of secret facilities in Natanz and Arak by the NCRI proved that Iran for almost two decades had not been implementing the requirements of the NPT. The IAEA investigation is a decade long and still far from explaining all the suspected facts of the Iranian programme. The UN agency has become an important clearinghouse for information from member countries and its inspectors and also received important intelligence information from the U.S. and Germany. In response to the regime change in Iraq in 2003, Iran decided to halt its secret work on a nuclear arsenal. Expecting an IAEA inspections, Iran also decided to close its secret facilities in Parchin and Lavisian. Iran, though, never allowed full cooperation with the IAEA and continued with uranium enrichment and in 2011 the IAEA had completed all indicators of the possible military dimension of Iran's nuclear programme. In 2007, U.S. intelligence revised its previous estimate and concluded it had halted it. The article also compares differences in available intelligence estimates and stresses their different implications for the strategies of Israel and the U.S. towards Iran's nuclearisation. The text also reconstructs and compares the evolution of these intelligence estimates and the official IAEA reports, including them in separate appendices. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Bezpieczeństwo międzynarodowe; Polityka zagraniczna; Kontrola zbrojeń; Międzynarodowe stosunki polityczne; Program nuklearny

EN

International security; Foreign policy; Arms control; International political relations; Nuclear programme

• Czasopismo: Sprawy Międzynarodowe
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 4
• Strony: 31--72

Twórcy

autor

Marcin Andrzej Piotrowski

Bibliografia

• R. Kokoski, Technology and the Proliferation of Nuclear Weapons, Oxford 1995, s. 9-96.
• Z. Mendygrał (red.), Encyklopedia techniki wojskowej, Warszawa 1987.
• Global Fissile Material Report 2011: Nuclear Weapon and Fissile Material Stockpiles and Production, International Panel on Fissile Materials, Princeton 2012, s. 24-31.
• Safeguards to Prevent Nuclear Proliferation, "Nuclear Issues Briefing Paper" 2003, nr 5, oraz matenały dostępne na strome internetowej Agencji - ww.iaea.org.
• R. Best, Intelligence Issues for Congress, Congressional Research Service, Washington 2011.
• A. Gilboa, E. Lapid (red.), Israel's Silent Defender: An Inside Look at Sixty Years of Israeli Intelligence, Jerusalem 2012.
• G. Samore, Iran's Nuclear, Chemical and Biological Capabilities, London 2011, s. 8-9.
• I. A. Dunn, Iran and Nuclear Weapons, Hudson Institute, New York 1975.
• W. Burr, A Brief History of US-Iranian Nuclear Negotiations, "The Bulletin of the Atomic Scientists, styczeń 2009 r., s. 21 34.
• A. Tarzi, The Role of WMD in Iranian Security Calculations: Dangers to Europe, "Middle East Review of International Affairs" 2004, nr 3, s. 91-111.
• H. Krosney, Iran: Going for It, "The Jerusalem Post" z 22 kwietnia 1994 r.
• E. Folkach, H. Stark, The Birth of a Bomb: A History of Iran's Nuclear Ambitions, "Der Spiegel Online" z 17 czerwca 2010 r.
• Y. Melman, M. Javedanfar, Nuklearny Sfinks: Iran Mahmuda Ahmadinediada, Warszawa 2008, s. 107-114.
• Ch. Quillen, Iranian Nuclear Weapons Policy: Past, Present, and Possible Future, "Middle East Review of International Affairs" 2002, nr 2, s. 17-24.
• D. Raviv, Y. Melman, Spies Against Armageddon: Inside Israel 's Secret Wars, New York 2012, s. 151-152 i 226-228.
• R. Bergman, The Secret War with Iran. The 30-Year Clandestine Struggle Against the World 's Most Dangerous Terrorist Power, New York 2008, s. 327-332.
• M. Fitzpatrick, Nuclear Black Markets: Pakistan, A.Q. Khan and the Rise of Proliferation Networks, London 2007, s. 50-53 i 67.
• D. Frantz, C. Collins, The Nuclear Jihadist: The True Story of the Man Who Sold the World's Most Dangerous Secrets, New York 2007, s. 200-212.
• D. Albright, P. Brannan, A. Strieker, The Physics Research Center and Iran's Parallel Military Nuclear Program, "ISIS Report", Waszyngton 23 lutego 2012 r.
• A. Pinkas, A Watchful Eye Widens on a Menacing Neighbor, "The Jerusalem Post" z 2 grudnia 1994 r.
• A.B. Carter, W.J. Perry, Preventive Defense: A New Security Strategy for America, Washington 1999, s. 77-78.
• R.W. Lee, Smuggling Armageddon: The Nuclear Black Market in the Former Soviet Union and Europe, New York 1998, s. 105-138.
• A. Pinkas, Thinking the Unthinkable about Iran, "The Jerusalem Post" z 23 kwietnia 1992 r.
• D.E. Hoffman, Half a Ton of Uranium and a Long Flight, "The Washington Post" z 21 września 2009 r.
• S. Coll, U.S. Halted Nuclear Bid By Iran, "The Washington Post" z 17 listopada 1992 r.
• Y. Melman, Iran 's Lethal Secret: How the Rafsanjani Regime Is Closing in on Atomic Weaponry, "The Washington Post" z 18 października 1992 r.
• J.T. Richelson, Spying on the Bomb. American Nuclear Intelligence from Nazi Germany to Iran and North Korea, New York 2007, s. 506.
• H. Krosney, Iran: Going For It, JP z 22 kwietnia 1994 r. oraz Iran Tried to Buy Nuclear Weapons Materials from Argentina, "The Jerusalem Post" z 2 marca 1995 r.
• J. Risen, J. Miller, CIA Tells Clinton An Iranian A-Bomb Can't Be Ruled Out, "The New York Times" z 17 stycznia 2000 r.
• T. Parsi, Treacherous Alliance. The Secret Dealings of Israel, Iran, and the United States, London 2007, s. 161-168 i 193-196.
• D.D. Dassa Kaye, A. Nader, P. Roshan, Israel and Iran: A Dangerous Rivalry, Washington 2011, s. 19-22.
• A. Jafrazadeh, The Iran Threat. President Ahmadinejad and the Coming Nuclear Crisis, New York 2008, s. 140-153.
• M. Bar-Zohar, N. Mishal, Mossad. Najważniejsze misje izraelskich tajnych służb, Warszawa 2012, s. 342-343.
• N. Gilbert, Mossad Warns Iran Becoming Nuclear Threat, "The Jerusalem Post" z 18 listopada 2003 r.
• D. Linzer, W. Pincus, US Reviewing Its Intelligence on Iran: Council Working on New Assessments of Country 's Rulers and Arms Programs, "The Washington Post" z 12 lutego 2005 r.
• D. Linzer, Iran Is Judged 10 Years from Nuclear Bomb. US Intelligence Review Contrast with Administration Statements, "The Washington Post" z 2 sierpnia 2005 r.
• S.R. Weissman, D. Jehl, Estimate on When Iran Could Make Nuclear Bomb, "The New York Times" z 3 sierpnia 2005 r.
• Israeli Intentions Regarding the Iranian Nuclear Program, U.S. Embassy Tel Aviv, sygn. Tel Aviv-Secret-05/1593 z 17 marca 2005 r.
• E. Kam, Intelligence Assessment and the Point of No Return: Iran 's Nuclear Program, "JCSS Tel Aviv Notes" z 8 sierpnia 2005 r.
• Sh.C. Frenkel, Halutz: Iran Could Have Bomb by 2008, "The Jerusalem Post" z 14 grudnia 2005 r.
• Z. Lavi, Mossad: Iran Could Have Nuclear Bomb in 2006, "The Jerusalem Post" z 27 grudnia 2005 r.
• R.D. Frankel, O. Kass, Dagan: Nuclear Arms with in Iran's Grasp, "The Jerusalem Post" z 28 grudnia 2005 r.
• P. Kerr, Iran 's Nuclear Abilities Limited, "Amis Control Today" wrzesień 2005 r., s. 32-33.
• M. Strauss, A Matter of Timing, "Bulletin of the Atomic Scientists" 2006, nr 4, s. 4.
• W.J. Broad, D. Sanger, Relyingon Computer, US Seeks to Prove Iran 's Nuclear Aims, "The New York Times" z 13 listopada 2005 r.
• J. Borger, US Iran Intelligence 'Is Incorrect', "The Guardian" z 22 lutego 2007 r.
• G. Miller, B. Drogin, Senators Examining Quality of CIA Intelligence on Iran, "The Los Angeles Times" z 5 lutego 2007 r.
• E. MacAskill, New Intelligence Points to Iranian Defector, "The Guardian" z 4 grudnia 2007 r.
• D. Donbey, Lessons from Past Shift Debate on Iran, "The Financial Times" z 7 grudnia 2007 r.
• D. Crist, The Twilight War: Secret History of America's Thirty-Year War with Iran, New York 2012, s. 554-555.
• D.E. Sanger, Confront and Conceal: Obama's Secret Wars and Surprising Use of American Power, New York 2012, s. 174-177 i s. 209-213.
• D.E. Sanger, The Inheritance: The World Obama Confronts and the Challenges to American Power, New York 2009, s. 3-25.
• G.W. Bush, Kluczowe decyzje, Warszawa 2011, s. 487-492.
• National Intelligence Estimate Key Judgments. Iran: Nuclear Intentions and Capabilities, National Intelligence Council, Washington, listopad 2007 r., s. 3-5.
• P. Baker, D. Linzer, Diving Deep, Unearthing Surprise, "The Washington Post" z 8 grudnia 2007 r.
• A. Harel, Military Intelligence: Iran Will Cross Nuclear Threshold By 2009, "Haaretz" z 11 lipca 2007 r.
• M. Weiss, Mofaz: 2008 is Desive for Stopping Iran 's Nuclear Drive. IDF 's Baidatz: Iranian Bomb Possible by 2009, "The Jerusalem Post" z 7 listopada 2007 r.
• H.A. Kissinger, Misreading the Iran Report. Why Spying and Policymaking Don't Mix, "The Washington Post" z 13 grudnia 2007 r.
• J.R. Bolton, The Flaws in the Iran Report, "The Washington Post" z 6 grudnia 2007 r.
• S. Erlanger, G. Bowley, Israel Unconvinced Iran Has Dropped Nuclear Program, "The New York Times" z 5 grudnia 2007 r.
• A.Z. Farkash, A Green Light for Iran, "The Jerusalem Post" z 11 stycznia 2008 r.
• D. Horovitz, What We Meant to Say Was..., "The Jerusalem Post" z 15 lutego 2008 r.
• B. Ravid, Dichter Slams US 'Misconception' of Iranian Nuclear Threat, "Haaretz" z 17 grudnia 2007 r.
• A. Uni, German Believes Iran Could Have Nuclear Bomb within 6 Months, "Haaretz" z 15 lipca 2009 r.
• B. Shirra, The Bundesnachrichtendienst (BND), Germany's Foreign Intelligence Agency, Refuted the 2007 NIE Report, "The Wall Street Journal" z 20 lipca 2009 r.
• D. Bednarz, E. Folltach, H. Stark, Intelligence from Tehran Elevates Concern in the West, "Der Spiegel Online" z 25 stycznia 2010 r.
• P. Donahue, German Spy Agency Says Iran Bomb Years Off, Plays Down Report, Serwis Bloomberg z 15 lipca 2009 r.
• P. Dorling, Wikileaks, Nuclear War: Our Fear of Iran, "The National" z 12 grudnia 2010 r.
• Y. Katz, Countdown to a Nuclear Iran: How Much Time Is Left?, "The Jerusalem Post" z 9 marca 2009 r.
• P. Finn, U.S., Israel Disagree on Iran Arms Threat, WP z 11 marca 2009 r.
• G. Beckerman, With Each New Assessment, Iran's Nuclear Clock Is Reset. Politics Play a Role in How Intelligence Is Interpreted, "The Jewish Daily Forward" z 19 sierpnia 2009 r.
• R.A. Stoil, Iran Could Have Enough Uranium for Bomb This Summer, IDF Says, "The Jerusalem Post" z 2 czerwca 2009 r.
• Y. Trofimov, Some Israelis Prize Ahmadinejad's Role, "The Wall Street Journal" z 18 czerwca 2009 r.
• J. Warrick, G. Miller, Iranian Technocrats, Disillusioned with Government, Offer Wealth of Intelligence to US, "The Washington Post" z 25 kwietnia 2010 r.
• B. Ghosh, CIA Knew About Iran 's Secret Nuclear Plant Long Before Disclosure, "Time" z 7 października 2009 r.
• W.J. Broad, M. Mazzetti, D.E. Sanger, A Nuclear Debate: Is Iran Designing Warheads?, "The New York Times" z 29 września 2009 r.
• W.J. Broad, D.E. Sanger, Report Says Iran Has Data to Make A Nuclear Bomb, "The New York Times" z 4 października 2009 r.
• S. Gorman, J. Salomon, US Considers a New Assessment of Iran Threat, "The Wall Street Journal" z 19 października 2009 r.
• J. Warrick, Evidence of Iran's Nuclear Arms Expertise Mounts, "The Washington Post" z 15 grudnia 2009 r.
• D.E. Sanger, W.J. Broad, Agencies Suspect Iran Is Planning New Atomic Sites, "The New York Times" z 27 marca 2010 r.
• M.A. Piotrowski, Główne problemy polityki administracji Baracka Obamy wobec Islamskiej Republiki Iranu, "Polski Przegląd Dyplomatyczny" 2012, nr 3.
• M.A. Piotrowski, Iran's Ballistic Missile Ambitions, Capabilities and Threat: An Overview of Available Information and Estimates, "The Polish Quarterly of International Affairs" 2012, nr 1, s. 87-118.
• G. Thielmann, B. Loehrke, The IAEA's November Report on Iran: More Confirmation than Revelation, "Arms Control Association Iran Nuclear Brief z 5 grudnia 2011 r.
• A. Entous, US Spies: Iran Split on Nuclear Program, "The Wall Street Journal" z 17 lutego 2011 r.
• G. Miller, J. Warrick, US Report Finds Debate in Iran on Building Nuclear Bomb, "The Washington Post" z 19 lutego 2011 r.
• J. Warrick, Iran Touts Major Advances in Nuclear Program, "The Washington Post" z 11 kwietnia 2011 r.
• J.R. Clapper, Director of National Intelligence, Unclassified Statement for the Record on the Worldwide Threat Assessment of the US Intelligence Community for the Senate Select Committee on Intelligence, Washington, 31 stycznia 2012 r., s. 5-6.
• J. Risen, M. Mazzetti, US Agencies See No Move by Iran to Build a Bomb, "The New York Times" z 24 lutego 2012 r.
• Panetta: Iran Could Have Nuclear Weapons, Delivery Vehicles in 2-3 Years, "The Hill" z 29 stycznia 2012 r.
• G. Hofman, New MI Chief: Sanctions Don't Hurt Iranian Nuke Drive. Kohavi Doubts Teheran Will Upgrade Enrichment Efforts Soon, "The Jerusalem Post" z 26 stycznia 2011 r.
• A. Harel, Some 200,000 Missiles Aimed Consistently at Iran, Top IDF Officer Says, "Haaretz" z 2 lutego 2012 r.
• I.B. Zion, Diplomacy Not Enough to Stop a Nuclear Iran, Israeli Intelligence Says, "The Times of Israel" z 22 maja 2012 r.
• G. Allison, Red Lines in the Sand. Israel's Credibility Problem on Iran, "Foreign Policy Blog" z 11 października 2012 r.
• M. Landler, D.E. Sanger, US and Israel Split on Speed of Iran Threat, "The New York Times" z 8 lutego 2012 r.
• Y. Melman, Outgoing Mossad Chief: Iran Won't Have Nuclear Capability Before 2015, "Haaretz" z 7 stycznia 2011 r.
• H. Keinon, No Military Strike at Iran in the Offing, as Prado Takes Mossad Baton from Dagan, "The Jerusalem Post" z 7 stycznia 2011 r.
• Y. Lappin, Y. Katz, Dagan Supports Diskin 's Iran Comments, "The Jerusalem Post" z 30 kwietnia 2012 r.
• Y. Lappin, Iran May Accelerate Nuke Program if Israel Attacks, "The Jerusalem Post" z 2 maja 2012 r.
• A. Pfeffer, Former Shin Bet Chief Strikes at Natanyahu 's Weakest Link, "Haaretz" z 29 kwietnia 2012 r.
• H. Keinon, Netanyahu Adjourns Iran Security Meeting Over Leak, "The Jerusalem Post" z 5 września 2012 r.
• R. Ahren, PM Calls off Security Cabinet Meeting Because of Leak from Debate on Iran, "The Times of Israel" z 5 września 2012 r.
• Y. Katz, Y. Hendel, Israel vs. Iran: The Shadow War, Washington 2012, s. 167-194.
• A.H. Cordesman, Kh. Al-Rodhan, Iranian Nuclear Weapons, The Uncertain Nature of Iran's Nuclear Program, CSIS, Washington 2006, s. 73-74.
• Nuclear Threat Initiative, Iran Nuclear Chronology, maj 2011 r., s. 449, 457, 482 i 518.
• A. Pinhas, Thinking the Unthinkable About Iran, "The Jerusalem Post" z 23 kwietnia 1992 r.