"Trzy patriotyzmy" po trzech dekadach

• Autorzy: Michał Łuczewski , Michał Sokulski

Warianty tytułu

"Trzy patriotyzmy" [Three Patriotisms] after Three Decades

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł stanowi analizę Trzech patriotyzmów, jednego z najważniejszych i najczęściej komentowanych tekstów Andrzeja Walickiego. Sformułowana w nim typologia patriotyzmów - wierność woli narodu, wierność idei narodowej i wierność interesowi narodowemu - posłużyła autorowi do zrozumienia działań "Solidarności" i władz PZPR, a po latach uzyskała w polskiej humanistyce rangę klasyki. Odwołując się do integralnej teorii narodu i teorii mobilizujących światopoglądów, analizujemy: (a) samą typologię, a także (b) wnioskowania genetyczne i (c) strukturalne konstruowane przez Walickiego. Pokazujemy, że wyolbrzymiając wpływ idei na zmiany społeczne, autor traktuje "Solidarność" nie tyle jako ruch społeczny sprzeciwiający się represjom ze strony władzy, ile jako kolejną manifestację irracjonalnego ducha republikańsko-romantycznego. Z kolei postulowany przez niego "realistyczny patriotyzm interesu narodowego" wydaje się stanowić formę legitymizacji władzy partyjnych elit bardziej niż kontynuację dziedzictwa narodowej demokracji. Świadom tego był sam autor, który chcąc uniknąć uprawomocniania represyjnego reżimu i utrzymać status klerka, wybrał emigrację. (abstrakt oryginalny)

EN

Our article analyzes the Trzy patriotyzmy [Three patriotisms], one of the most important and most frequently commented texts by Andrzej Walicki. Walicki's typology of patriotisms - loyalty to the will of the people, loyalty to the national idea and loyalty to the national interest - was employed to shed light on "Solidarity" and the Communist Party, and acquired the status of a classic in the Polish humanities. Referring to the integral theory of the nation and nationalism and the theory of mobilizing worldviews, we analyze: (a) the typology itself, (b) the historical narrative, and (c) structural relations, as constructed by the author. Referring to the impact of ideas on social change, Walicki considers "Solidarity" not as a social movement opposing state repression but rather as an irrational manifestation of the republican-romantic spirit. Accordingly, a "realistic patriotism of national interests" advocated by Walicki should be viewed as a form of legitimising the Communist regime rather than the continuation of the intellectual heritage of national democracy. The author was well aware of the implications of this thesis. In an effort to safeguard his position as an independent intellectual, who does not legitimize an oppressive regime, he chose to emigrate. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Patriotyzm; Sytuacja polityczna; Elita władzy; Teorie społeczne

EN

Patriotism; Political situation; Power elite; Social theories

• Czasopismo: Horyzonty Polityki
• Rocznik: 2013
• Tom: 4
• Numer: nr 6 Patriotyzm i tożsamość
• Strony: 31--54

Twórcy

autor

Michał Łuczewski

• Uniwersytet Warszawski

autor

Michał Sokulski

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Dmowski, R., 1938, Upadek myśli konserwatywnej w Polsce, w: tegoż, Pisma, t. 4, Antoni Gmachowski i s-ka, spółka wydawnicza, Częstochowa.
• Karpiński, J., 2003, Leniniści narodowcami. (O uzasadnianiu decyzji organizacyjnej na przykładzie stanu wojennego), w: Polska po przejściach, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Łuczewski, M., 2012, Odwieczny naród. Polak i katolik w Żmiącej, Monografie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Łuczewski, M., 2011, Solidarność: socjalizm z boską twarzą, w: Kloczkowski, J., (red.), Polska Solidarności. Kontrowersje, oblicza, interpretacje, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków.
• Schaff, A., 2010, Korespondencja, Dubiński, K., Dybicz P., Sołtysik, G., (red.), Wydawnictwo MAG, Warszawa.
• Styczyński, M., 2009, Idealizm historyczny Andrzeja Walickiego, w: Dobie- szewski, J., Skoczyński, J., Bohun, M., (red.), Wokół Andrzeja Walickiego. Almanach myśli rosyjskiej, Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii i Socjologii, Warszawa.
• Szacki, J., 2011, Tradycja. Przegląd problematyki, WUW, Warszawa.
• Tilly, Ch., 2005, Identities, Boundaries, and Social Ties, Boulder. Topolski, J., 1996, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Rytm, Warszawa.
• Topolski, J., 1978, Rozumienie historii, PIW, Warszawa.
• Walicki, A., 1990, Patriotyzm i sens historii. Uwagi sceptyka, w: Ajnenkiel, A., Kuczyński, J., Wohl, A., (red.), Sens polskiej historii, Uniwersytet Warszawski - Program Badań i Współtworzenia Filozofii Pokoju, Warszawa.
• Walicki, A., 1993, Zniewolony umysł po latach, Czytelnik, Warszawa.
• Walicki, A., 2000, Polskie zmagania z wolnością, Universitas, Kraków.
• Walicki, A., 2006-2007, Między polskim mesjanizmem a misjonizmem, [A. Walicki w rozmowie z D. Gawinem i M. Cichockim], "Teologia Polityczna" nr 4, s. 30-41.
• Walicki, A., 2009, Trzy patriotyzmy, w: tenże, Dzieła wybrane, 1.1, Naród, nacjonalizm, patriotyzm, Universitas, Kraków.
• Walicki, A., 2010a, Idee i ludzie. Próba autobiografii, Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
• Zaremba, M., 2001, Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm: nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Wydawnictwo Trio, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.