Przymusowe wywłaszczenia w dobie budowy Nowej Huty

• Autorzy: Jakub Krzysztonek

Warianty tytułu

Compulsory Expropriations During the Construction of Nowa Huta

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł dotyczy zasadniczo problematyki przymusowych wywłaszczeń, które dotknęły mieszkańców około 4 tysięcy podkrakowskich gospodarstw w rejonie Mogiły i Pleszowa w związku z pierwszym etapem budowy kombinatu przemysłowego i miasta Nowa Huta w latach 1949-1955. Najważniejsze tezy pojawiające się w artykule to między innymi teza o nieodpowiednim przygotowaniu legislacyjnym komunistycznych władz do przeprowadzenia masowych wywłaszczeń w dobie postępującej industrializacji, dalej teza o masowym wywłaszczeniu przez władzę ludową głównie gospodarstw małych i średnich, a nie - jak głosiła ówczesna propaganda - wielkich majątków bogatych obszarników. Ponadto pojawia się teza o braku należytego zadośćuczynienia materialnego ze strony państwa wobec właścicieli przymusowo wywłaszczonych gospodarstw w okresie PRL. W warstwie źródłowej artykuł oparty jest zasadniczo na opublikowanych wspomnieniach mieszkańców gospodarstw, które zostały przymusowo wywłaszczone w związku z budową Nowej Huty. Niezbędne przy pisaniu tego artykułu okazały się również pozycje kronikarskie dokumentujące miejsce i badany czasookres. Przy analizie materiałów nie mogło także zabraknąć ówczesnej literatury o wydźwięku propagandowym. Nie do przecenienia w tym temacie były również pozycje z zakresu socjologii społecznej. Zasadnicza konstrukcja pracy opiera się na metodologii chronologiczno-problematycznej. W kilkunastu akapitach części głównej tekstu ujęte zostały najważniejsze kwestie związane z badanym obszarem tematycznym. W podsumowaniu natomiast znalazły się wnioski, będące odpowiedziami na stawiane we wstępie pracy pytania i tezy badawcze. (abstrakt oryginalny)

EN

The article is essentially about the issue of compulsory expropriations that affected the residents of some four thousand farms in the area of Mogiła and Pleszów near Kraków in connection with the first phase of the construction of the town of Nowa Huta and the industrial conglomerate in the period 1949-1955. The key theses advanced in the article include inter alia one that argues that the communist authorities' legislative preparation was inappropriate for conducting mass expropriations in the era of progressive industrialisation. Furthermore, the article contains a thesis claiming that the people's authorities expropriated mainly small and medium-sized farms rather than large estates owned by rich landowners, in contrast to the claims made by the propaganda of the time. Finally, there is a thesis regarding the lack of suitable tangible compensation from the state to the owners of farms that were subject to compulsory expropriation during the PRL era. In terms of sources, the article is primarily based on published memories of residents of the farms that were compulsorily expropriated in connection with the construction of Nowa Huta. The article is also based on publications of yearly records documenting the area and period in question. Analysis of the material could not fail to include the propaganda literature of the time. Finally, publications from the field of sociology are particularly important when discussing this issue. The core structure of the paper is based on the chronological and topic-related methodology. The article consists of an introduction, discussion and summary. In the several paragraphs of the main part of the text, the author embraced key issues related to the discussed subject field while the summary contains conclusions that answer the research questions and theses put forward in the introduction. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Sytuacja polityczna; Uprzemysłowienie; Gospodarka planowa; Wywłaszczenie

EN

Political situation; Industrialization; Planned economy; Expropriation

• Czasopismo: Horyzonty Polityki
• Rocznik: 2013
• Tom: 4
• Numer: nr 6 Patriotyzm i tożsamość
• Strony: 141--151

Twórcy

autor

Jakub Krzysztonek

• Biblioteka Jagiellońska

Bibliografia

• Albrecht, A., Strzelecki, K., 1959, Kilofem, piórem i sercem. Nowa Huta we wspomnieniach, kronice i reportażu, Wydawnictwo Iskry, Warszawa.
• Brandys, M., 1952, Początek opowieści, Państwowy Instytut Wydawniczy, Kraków.
• Gołaszewski, T., 1955, Kronika Nowej Huty, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Kobylarczyk, K., 2009, Baśnie z bloku cudów. Reportaże nowohuckie, Wydawnictwo Jagiellonia, Kraków.
• Minc, H., 1950, Plan sześcioletni rozwoju gospodarczego i budowy podstaw socjalizmu w Polsce (Referat wygłoszony na V Plenum КС PZPR w dniu 15 VII 1950 r.), w: Plan sześcioletni, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa.
• Wódz, J., 1971, Przeobrażenia społeczne wsi Pleszów włączonej do Nowej Huty 1949-1969. (Studium z socjologii prawa), Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław - Kraków.
• Zieją, T., 1996, Ziemia zrabowana, w: Gryczyński, A., (red.), Czas zatrzymany. Wybór tekstów oraz fotografie z terenów Nowej Huty i okolic, t. II, Wydawnictwo Nowohuckie Centrum Kultury, Kraków.