Uwagi o potrzebie równowagi metodologicznej w ekonomii

• Autorzy: Bogusław Fiedor

Warianty tytułu

On the Need of Methodological Equilibrium in Economics

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Dyskusja wokół metodologicznej tożsamości ekonomii jest w tej nauce obecna od czasów jej wyodrębnienia się jako dyscypliny w obrębie nauk społecznych. Dyskusja ta toczyła się głównie wokół problemu, czy w teorii ekonomii powinniśmy dążyć do pewnej jedności, czy - wręcz przeciwnie - uprawniona jest różnorodność metodologiczna. Współcześnie jest ona związana głównie, choć nie wyłącznie, z pytaniem, czy i w jakim zakresie ekonomia jako nauka (teoria ekonomii) powinna być nauką czysto pozytywną, w jakim zaś stopniu są w niej uprawnione intersubiektywnie, empirycznie i/lub logicznie, nieweryfikowalne (nietestowalne) sądy wartościujące. Na tle kilku uwag poświęconych tej kwestii, autor stawia następującą tezę: 1. Ze względu na wielowymiarowy charakter - akcentowany już przez A. Smitha, a współcześnie w ramach nurtu behawioralnego i ekonomii złożoności - determinant ludzkiej (jednostkowej) aktywności ekonomicznej oraz złożoność struktur społecznych, w których się ona odbywa, nie jest pożądane ani uprawnione dążenie do "monizmu metodologicznego" w ekonomii. 2. Potrzebna jest równowaga, rozumiana jako rozsądne zróżnicowanie stanowisk metodologicznych, gdyż bez tego zróżnicowania zagrażają ekonomii dwa niebezpieczeństwa: -- redukcja do nauki czysto "instrumentalnej", w pełni pozytywnej, czyli wolnej od sądów wartościujących, ale niezdolnej czy w ograniczonym stopniu zdolnej do rozpoznawania rzeczywistych zjawisk, procesów, trendów itp. gospodarczych; -- redukcja do dyscypliny czysto opisowej, "empiryczno-faktograficznej", w miarę dobrze "odwzorowującej" zjawiska i procesy gospodarcze, ale pozbawionej wszelkiej uogólniającej refleksji naukowej. W odniesieniu do tak rozumianej, wielowymiarowej równowagi metodologicznej sprecyzowania wymagają zwłaszcza następujące kwestie: -- zakres stosowania i "metodologiczna legitymizacja" różnych kryteriów oceny postępu naukowego w ekonomii; -- "równouprawnienie" sądów opisowych (pozytywnych) oraz sądów wartościujących; -- relacja między indywidualizmem poznawczym a holizmem poznawczym; -- niebezpieczeństwa związane z imperializmem ekonomicznym versus potrzeba rozsądnej współpracy w obrębie teorii ekonomii z innymi dyscyplinami w ramach nauk społecznych i przyrodniczych (jak choćby w ekonomii złożoności). Na zasadzie pewnego ogólnego przypuszczenia czy bardzo wstępnej tezy można w konkluzji zaproponowanej powyżej interpretacji metodologicznej równowagi (w istocie potrzeby zróżnicowania) w ekonomii sformułować dwa twierdzenia: 1. Nie jest potrzebna wyraźna dystynkcja między ekonomią pozytywną a normatywną, przy czym brak tej potrzeby nie oznacza redukowania ekonomii do nauki czysto pozytywnej w duchu tradycji zapoczątkowanej przez D. Hume'a i J St. Milla, a rozwijanej później choćby przez J.N. Keynesa, L. Robbinsa i M . F riedmana, ale "metodologiczne równouprawnienie" opisowych sądów empirycznych i sądów wartościujących, a więc ipso facto nurtu pozytywnego i normatywnego. 2. Ulega znacznemu złagodzeniu, choć nie całkowitemu zatarciu, podział na ekonomię głównego nurtu i nurt heterodoksyjny, przynajmniej w tym zakresie, w jakim szkoły zaliczane do każdego z nich nie akceptują czysto pozytywistycznego rozumienia ekonomii jako nauki. (abstrakt oryginalny)

EN

Discussion about the methodological identity of economics has been present in this sciences since the time of its separation as a discipline from the domain of social sciences. This discussion was focusing on the problem whether within the economic theory one should strive for methodological unity or accept methodological variety. Nowadays, it is mostly, though not exclusively, connected with the question whether and to what extent economics as a science should be a purely positive discipline or it may also contain value judgments which are not inter-subjectively, empirically or logically, verifiable. Against this background, the author raises the following main thesis of the paper: In view of the multidimensional character of determinants of human beings' economic activity (strongly emphasized already by A. Smith and currently in the behavioral economics and economics of complexity), and taking into account the complexity of social structures within which this activity takes place, it is neither required nor legitimate to strive for "methodological monism" in economics. What we need is equilibrium, understood as a reasonable diversification of methodological approaches, since without this diversification economics faces two threats: 1. Reduction to purely instrumental science, strictly positive one, free of value judgments, but not able (or able to a very limited extent) to recognize real economic phenomena, processes, trends etc.; 2. Reduction to a purely descriptive (empirical) discipline which relatively well reflects economic phenomena and processes but does not contain any scientific generalizations. In conclusion from the proposed interpretation of methodological equilibrium one can formulate two assertions (preliminary theses): 1. There is no need for the distinction between positive and normative economics, but it does imply a reduction of economics to a purely positive discipline in line with the tradition commenced by D. Hume and J.St. Mill, and followed by J.N. Keynes, L. Robbins and M. Friedman. On the contrary, empirical and value judgments should be considered as methodologically equally legitimate, resulting in the equality of rights of positive and normative approaches to economics; 2. To the extent to which theoretical schools within both orthodox and heterodox streams in current economics do not accept a purely positive way of understanding of economic science, the dichotomy orthodox vs. heterodox stream is becoming less significant. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Teoria ekonomii; Metodologia ekonomii; Historia myśli ekonomicznej

EN

Economic theory; Economic methodology; History of economic thought

• Czasopismo: Studia Ekonomiczne / Polska Akademia Nauk. Instytut Nauk Ekonomicznych
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 1 (76)
• Strony: 101--118

Twórcy

autor

Bogusław Fiedor

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Bibliografia

• Alvey A.E. (1999), Short history of economics as a moral science, "Journal of Markets and Morality", Vol. 2., No 1, s. 53-73.
• Blaug N. (1995), Metodologia ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Bruni L. (2002), The Economy of Communion, New City Press, New York.
• Brzeziński M., Kostro K. (2006), Jakie korzyści odnosi ekonomia z badań nad własną historią, "Ekonomista", nr 6, s. 745-770.
• Brzeziński M., Gorynia M., Hockuba H. (2009), Ekonomia a inne nauki społeczne na początku XXI wieku. Między imperializmem a kooperacją, w: Nauki ekonomiczne wobec wyzwań współczesności, B. Fiedor, Z. Hockuba (red.), PTE, Warszawa.
• Caldwell B.J. (2001), Beyond Positivism: Economic Methodology in the Twentieth Century, Routledge, London.
• Czarny B. (2010), Pozytywizm a sądy wartościujące w ekonomii, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
• Dow S.C. (2001), Methodology in a pluralist environment, "Journal of Economic Methodology", No. 8(1), s. 22-40.
• Fiedor B. (2010), Kryzys gospodarczy a kryzys ekonomii jako nauki, "Ekonomista", nr 4, s. 453-466.
• Fine B., Milonakis D. (2009), From Economics Imperialism to Freakonomics: the Shifting Boundaries Between Economics and Social Sciences, Taylor & Francis Group, London.
• Godłów-Legiędź J. (2010), Współczesna ekonomia. Ku nowemu paradygmatowi, Wydawnictwo BECK, Warszawa.
• Hands D.W. (2001), Reflection without Rules: Economic Methodology and Contemporary Science Theory, Cambridge University Press, Cambridge.
• Laudan L. (1977), Progress and its Problems, University of California Press, Berkeley.
• Lazear E.P. (2000), Economic imperialism, "Quarterly Journal of Economics", Vol. 115, No. 1, s. 99-146.
• Lewis P. (2004), Transforming economics? On heterodox economics and the ontological turn in economic methodology, w: Transforming Economics. Perspectives on the Critical Realist Project, P. Lewis (red.), Routledge, Abington.
• Mongin P. (2002), Is there a progress in normative economics, w: Is There Progress in Economics? Knowledge, Truth and the History of Economic Thought, S. Böhm, C. Gehrke, H. Kurz, R. Sturn (red.) Edward Elgar, Aldershot.
• Pogonowska B. (2010), Kryteria naukowości i poprawności metodologicznej w ekonomii, w: Nowe trendy w metodologii nauk ekonomicznych, Tom 1: Problemy ogólne metodologii nauk ekonomicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań, s. 254-270.
• Putnam H. (2003), For ethics and economics without the dichotomies, "Review of Political Economy, Vol. 15, No 3.
• Smith A. (1954), Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, PWN, Warszawa (kolejne wydania: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, 2012).
• Smith A. (1989), Teoria uczuć moralnych, PWN, Warszawa.
• Steuart J. (1967), Badania nad zasadami ekonomii politycznej, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Thaler R.H. (2000), From homo oeconomicus to homo sapiens, "Journal of Economic Perspectives", Vol. 14, No 1, Winter, s. 133-141.
• Wanat T.M. (2010), Atrybuty produktu a konstruowanie preferencji przez nabywców, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań.
• Weber M. (1973), Der Sinn der Freiheit der soziologischen und ökonomischen Wissenschaften, w: M. Weber, Gesammelte Aufsätze zur Wissenschaftslehre, C.H. M ohr, Tübingen,.
• Wojtyna A. (2009), Współczesna ekonomia - kontynuacja czy poszukiwanie nowego paradygmatu, w: Nauki ekonomiczne wobec wyzwań współczesności, B. Fiedor, Z. Hockuba (red.), PTE, Warszawa.