Dla kogo Polska jest sprawiedliwie urządzonym, a dla kogo najlepszym krajem do życia?

• Autorzy: Krystyna Skarżyńska

Warianty tytułu

For Whom is Poland Justly Ordered and the Best Country to Live in?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem badań przedstawionych w artykule jest analiza psychologicznych predyktorów moralnej legitymizacji realnego porządku ekonomicznego i politycznego w Polsce oraz faworyzacji Polski jako najlepszego kraju do życia. Ramy teoretyczne badań stanowi koncepcja usprawiedliwiania systemu (System Justification Theory - SJT), stworzona i weryfikowana empirycznie przez psychologów amerykańskich (Jost, Banaji, 1994; Jost, Banaji, Nosek, 2004; Kay, Jost, 2003). Teoria ta postuluje istnienie powszechnej motywacji do racjonalizowania (czy moralnego uprawomocniania) systemu, w jakim żyje jednostka, służy to bowiem podtrzymywaniu poczucia wpływu na rzeczywistość, wzmacnia samoocenę i pomaga zaakceptować swoje położenie, co w rezultacie zwiększa zadowolenie z życia. Testowano wywodzące się z tej koncepcji hipotezy o legitymizującej system roli akceptacji konserwatywnych przekonań ekonomicznych i światopoglądowych - jako "mitów legitymizujących nierówności" i przekonań na temat opiekuńczości państwa - w badaniu 1 oraz schematów spostrzegania społecznego otoczenia (zagrożenia, antagonistyczności relacji społecznych, darwinizmu społecznego i materializmu) - w badaniu 2. W obu badaniach, prowadzonych w lutym 2008 r. (n = 1024) i marcu 2011 r. (n = 853) na reprezentatywnych próbach dorosłych Polaków, posłużono się metodą wywiadu ankieterskiego z użyciem komputera (Computer Assisted Personal Interview - CAPI). Metoda ta pozwala na indywidualną randomizację porządku pozycji poszczególnych kwestionariuszy. Wyniki wskazują na niski poziom moralnej legitymizacji realnego systemu w obu momentach pomiarowych. Potwierdziły się także hipotezy o legitymizującej system roli konserwatywnych przekonań oraz o antylegitymizującej roli spostrzegania otoczenia jako zagrażającego i antagonistycznego. Faworyzacja Polski jako najlepszego kraju do życia jest silniejsza wśród osób starszych, silniej zidentyfikowanych narodowo, odrzucających reguły darwinizmu społecznego, nastawionych na zachowanie spójności i jednorodności narodu, niechętnie ustosunkowanych do imigrantów i czujących się bezpiecznie. Konkludując, spostrzegany przez obywateli związek między realnym systemem ekonomicznym i politycznym a poczuciem zagrożenia i spostrzeganą bezwzględną rywalizacją, wrogością między ludźmi istotnie osłabiają moralną legitymizację status quo w Polsce. (abstrakt oryginalny)

EN

The purpose of two studies presented in the article is to find psychological predictors of moral legitimization of actual economic and political system in Poland and also some predictors of favoritism of Poland as the country to live in. The studies were conducted within the System Justification Theory (SJT) framework (Jost, Banaji, 1994; Jost, Banaji, Nosek, 2004, Kay, Jost, 2003).According to this theory, people in general are motivated to rationalize the status quo because it helps to maintain and protect a sense of internal control and positive image of oneself and/or one's group, and is associated with individual life's satisfaction. The role of conservative economic beliefs (supported economic inequalities and free market economy) and traditional conservative worldview - treated as "ideological legitimization myths" of the real system - was tested in the first study. The role of negative perceptual schemata of the social world - the dangerous and antagonistic social relations - was tested in the second study. Both studies were conducted on random representative samples of adult Polish citizens (n = 1024, study 1, February 2008; n = 853, study 2, March 2011). The data was collected in a face-to-face interview using a computer (Computer Assisted Personal Interview - CAPI), which ensured individual randomization of the item order within multi-item scales. Results support the hypotheses based on SJT: the significant predictors of the system justification level (moral legitimacy) are conservative social beliefs (study 1). Other important negative predictors of the moral legitimacy are schemata of social world: the perception of the social world as dangerous and social relations as antagonistic (study 1 and 2). The level of favoritism of Poland as the best country to live in is predicted by respondent's age, national identification, group authoritarianism and sense of security (study 2). I n conclusion, moral legitimization of the economic and political status quo in Poland is rather weak. Most of Polish citizens do not accept "ideological legitimization myths" and perceive their social environment as full of hostility, aggressive rivalry, but not supportive. People who see Poland as the best country to live in are strongly identified with Polish nation, accept collectivistic group authoritarianism and have sense of security in their social environment. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Moralność; System społeczny; System społeczno-ekonomiczny; System polityczny; Metoda wywiadu; Zadowolenie społeczeństwa

EN

Morality; Social system; Social economic system; Political system; Interview method; Society satisfaction

• Czasopismo: Studia Ekonomiczne / Polska Akademia Nauk. Instytut Nauk Ekonomicznych
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 4 (75)
• Strony: 527--544

Twórcy

autor

Krystyna Skarżyńska

• Instytut Psychologii PAN

Bibliografia

• Altemeyer B. (1996), The Authoritarian Specter, Harvard University Press, Cambridge, Mass. Cisłak A., Skarżyńska K. (2010), System na szczęście, "Academia", 8-11.
• Duckitt J., Birum I., Wagner C., du Plessis I. (2002), The psychological bases of ideology and prejudice: Testing a dual process model, "Journal of Personality and Social Psychology", 83, 55-93.
• Duckitt J., Fisher K. (2003), Social threat, worldview, and ideological attitudes, "Political Psychology", 2, 63-84.
• Fukuyama F. (2003), Kapitał społeczny, w: L. Harrisom, S. Huntington (red.), Kultura ma znaczenie, Zysk i S-ka, Poznań, 169-187.
• Goszczyńska M. (2009), Percepcja nierówności statusu materialnego i tolerancja wobec bogatych w polskim społeczeństwie, w: Społeczeństwo w czasach zmiany, P. Radkiewicz, R. Siemieńska (red.), Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 40-63.
• Grondona M. (2003), Kulturowa typologia rozwoju gospodarczego, w: L. Harrison, S. Huntington (red.), Kultura ma znaczenie, Zysk i S-ka, Poznań, 101-115.
• Inglehart R. (2003), Kultura a demokracja, w: L. Harrison, S. Huntington (red.), Kultura ma znaczenie, Zysk i S-ka, Poznań, 146-168.
• Jost J., Banaji M. (1994), The role of stereotyping in system-justification and the production of the false consciousness, "British Journal of Social Psychology", 33, 1-27.
• Jost J., Banaji M., Nosek B. (2004), A decade of system justification theory: Accumulated evidence of conscious and unconscious bolstering of the status quo, "Political Psychology", 25, 881-920.
• Jost J., Blount S., Pfeffer J., Hunyady G. (2003), Fair market ideology: Its cognitive motivational underpinnings, "Research in Organizational Behavior", 25, 53-91.
• Jost J., Glaser K., Kruglanski A., Sulloway F. (2003), Political conservatism and motivated social cognition, "Psychological Bulletin", 129, 339-375.
• Jost J., Hunyady O. (2002), The psychology of system justification and palliative function of ideology, "European Review of Social Psychology", 13, 111-153.
• Jost J., Kay A. (2005), Exposure to benevolent sexism and complementary gender stereotypes: Consequences for specific and diffuse from of system justification, "Journal of Personality and Social Psychology", 88, 498-509.
• Jost J., Pelham B., Sheldon O, Sullivan B. (2003), Social inequality and the reduction of ideological dissonance on behalf of the system: Evidence of enhanced system justification among the disadvantaged, "European Journal of Social Psychology", 33, 13-36.
• Jost J., Thompson E. (2000), Group-based dominance and opposition to equality as independent predictors of self-esteem, ethnocentrism, and social policy attitudes among African Americans and European Americans, "Journal of Experimental Social Psychology", 36, 209-232.
• Kay A., Jost J. (2003), Complementary justice: Effects of "poor but happy" stereotype exemplars on system justification and implicit activation of the justice motive, "Journal of Personality and Social Psychology", 85, 823-837.
• Lerner M. (1980), The Belief in a Just World. A Fundamental Delusion, Plenum Press, New York.
• McClelland D. (1985), Human motivation, Scott and Foresman, Glenview.
• Mikiewicz A., Wojciszke B. (2007), Delegitymizacja bogactwa materialnego, "Czasopismo Psychologiczne", 13, 101-108.
• Sidanius J., Pratto F. (1999). Social dominance, Cambridge University Press, New York.
• Skarżyńska K. (2006), Dlaczego jest tak źle, skoro jest tak dobrze? Psychologiczne uwarunkowania słabej legitymizacji społecznej systemu politycznego, w: Wyzwania i zagrożenia demokracji w Polsce w obliczu wyborów 2005, A. Bronowicka (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, 21-36.
• Skarżyńska K. (2009), Społeczna legitymizacja systemu. Rola potocznych ideologii obywateli, w: Polityka i politycy. Diagnozy - oceny - doświadczenia, J. Miluska (red.), Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 433-452.
• Skarżyńska K. (2011), Psychologiczne czynniki rozwoju: przekonania i szczęście, w: Węzeł polski. Bariery rozwoju z perspektywy ekonomicznej i psychologicznej, K. Kozłowski (red.), Wydawnictwo Key Text, Warszawa, 27-45.
• Skarżyńska K. (2012), Percepcja świata społecznego a socjalizacja w rodzinie, w: Agresja, socjalizacja, edukacja. Refleksje i inspiracje, H. Grzegołowska-Klarkowska (red.), Wydawnictwo Akademii Pedagogicznej, Warszawa, 243-266.
• Stellmacher J., Petzel Th. (2005), Authoritarianism as a group phenomenon, "Political Psychology", 26, 245-274.
• Wakslak C., Jost J., Tyler T., Chen E. (2007), Moral outrage mediates the dampening effect of system justification on support for redistributive social policies, "Psychological Science", 18, 267-274.
• Wojciszke B. (2011). Psychologia społeczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Wojciszke B., Baryła W., Różycka J. (2009), Wiara w życie jako grę o sumie zero-wej, w: Między przeszłością a przyszłością. Szkice z psychologii politycznej, U. Jakubowska, K. Skarżyńska (red.), Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Warszawa, 179-188.