Relacje przyczynowo-skutkowe i mentalne modele w myśleniu systemowym

• Autorzy: Kazimierz Krzakiewicz

Warianty tytułu

Causality and Mental Models in Systems Thinking

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W zarządzaniu niezbędne jest przechodzenie od analitycznej logiki do myślenia systemowego. Przyszłość należy do tych, którzy potrafią ograniczyć rolę analizy na korzyść syntezy wiedzy, przejść od racjonalnego myślenia do wieloznacznego spojrzenia. Do tych, którzy opanowali umiejętność myślenia systemowego. Taka wszechobejmująca (w przeciwieństwie do analitycznej) logika podchodzi do dowolnego zjawiska jako do następstwa współdziałania złożonych systemów niezależnych struktur. Im bardziej złożony i mniej przewidywalny staje się rozwój otoczenia, tym bardziej wydaje się zasadne wszechogarniające, systemowe myślenie, w którym w sposób organiczny łączy się zbiór często przeciwstawnych potoków informacji spadających na menedżera odpowiedzialnego za podejmowanie decyzji, co zmusza go do odkrywania nowych procedur i modeli zachowań. Myślenie systemowe ujawnia trzy błędne spojrzenia na charakter związków przyczynowo-skutkowych. - przyczyna i skutek są rozdzielone, a skutek następuje po przyczynie, - w czasie i przestrzeni skutek następuje zaraz po przyczynie, - skutek jest proporcjonalny do przyczyny. Dowolną działalność menedżera ukierunkowują głęboko osadzone idee, strategie, sposoby rozumienia i kierunkowe zasady. W literaturze z zakresu myślenia systemowego określane są one jako mentalne modele, które determinują wszelkie działania członków organizacji. Są źródłem stabilności, tym na czym można polegać. Każdemu potrzebne jest wzmacniające sprzężenie zwrotne, które by je potwierdziło i wzmocniło. Nasze myślenie jest emocjonalne i asocjacyjne, chociaż niekiedy niedoceniamy tej jego szczególnej cechy i przeceniamy znaczenie logiki. Powinniśmy zatem w zarządzaniu częściej wychodzić poza tradycyjne logiczne myślenie. Myślenie systemowe wykorzystuje logikę, lecz także wychodzi poza jej granice, dodając krytycznie ważne aspekty, nieuwzględniane w logice. (abstrakt oryginalny)

EN

Management practice must necessarily involve a shift from analytical logic to systems thinking. The future lies with those who can limit the role of analysis and instead give more focus to knowledge synthesis, moving away from rational thinking to a more comprehensive and nuanced vision. The future is with those who have mastered systems thinking. This all-embracing (rather than merely analytical) logic sees any event as a consequence of interrelationships in complex systems of independent structures. The more complex and the less predictable the environment becomes, the more reasonable it seems to rely on comprehensive systems thinking. This type of thinking links organically a set of often opposing information flows which reach decision-making managers and force them to discover new procedures and patterns of behaviour. Systems thinking unveils three erroneous views on the nature of cause-and-effect relationships. - Cause and effect are separated and the effect follows the cause. - The effect immediately follows the cause in time and space. - The effect is proportional to the cause. Whatever a manager does is derived from deeply ingrained ideas, strategies, ways of understanding and guiding principles. The systems thinking literature describes them as mental models. Mental models determine how organisation members take every action. They provide stability and can be relied on. Everyone needs a reinforcing feedback to confirm and reinforce them. Our thinking is emotional and associative. At times, though, we fail to appreciate these specific attributes and tend to overrate logic. In management practice, we should therefore go beyond traditional logical thinking. Systems thinking makes use of logic but also goes beyond its borders, adding some critically important aspects which logic does not take into account. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Logika; Podejmowanie decyzji; Zarządzanie przedsiębiorstwem; Metodologia organizacji i zarządzania

EN

Logic; Decision making; Enterprise management; Organisation and management methodology

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 238
• Strony: 38--50

Twórcy

autor

Kazimierz Krzakiewicz

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Bibliografia

• Bateson, G., 1982, Steps to an Ecology of Mind, Ballantine Books, New York.
• Huff, A.S. 1990, Mapping Strategic Thought, Wiley, New York.
• Mintzberg, H., Ahlstrand, B., Lampel, J., 1999, Strategy Safary, Prentice Hall, New York.
• O'Connor, J., McDermott, I., 2006, The Art of Systems Thinging, Thorsons, London.
• Organization and Complexity, 2005, Oxford Univercity Press, Oxford.
• Polanyi, M., 1966, The Tacit Dimension, Routledge & Kegan, London.
• Richmond, L., 1999, Work as a Spirituals Practice, Judy Piatkus, London.
• Rokita, J., 2011, Myślenie systemowe w zarządzaniu organizacjami, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.
• Senge, P.M., 1998, Piąta dyscyplina. Teoria i praktyka organizacji uczących się. Wydawnictwo ABC, Warszawa.
• Simon, H., 1977, The New Science of Management Decisions, Prentice Hall, Englewood Cliffs.
• Weick, K.E., 1995, Sensemaking in Organizations, Saga Publications, New York.