Ryzyko w projektach satelitarnych

• Autorzy: Piotr Manikowski
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W niniejszym opracowaniu zostały opisane różne typy ryzyka, które w części lub całości towarzyszą każdemu projektowi kosmicznemu. Ich kombinacja jest specyficzna i odmienna dla każdego projektu. Bardzo istotną rzeczą jest zrozumienie, jakie rzeczywiście ryzyko zagraża danej misji. Pozwoli to na dobranie odpowiedniej metody zabezpieczenia się przed ryzykiem. Różnorodność źródeł ryzyka oraz dotychczasowa praktyka pokazują, że istnieje duża potrzeba ubezpieczenia tego ryzyka, szczególnie, że wystrzelonego satelitę w zasadzie jest bardzo trudno naprawić. A szkody, niezależnie czy całkowite czy częściowe, na ogół są bardzo kosztowne. Oczywiście można się zastanawiać, czy przedstawiona w artykule lista zagrożeń towarzyszących przebiegowi projektu kosmicznego jest pełna. Opisane rodzaje ryzyka są z pewnością najważniejszymi zagrożeniami, związanymi z ekspansją w kosmosie. Jednakże zawsze istnieje możliwość pojawienia się nowego problemu, o którym wcześniej nie wiedziano i nie przewidywano jego wystąpienia. Usterka taka może wynikać zarówno z zawodności sprzętu jak i błędu człowieka. (fragment tekstu)

EN

About satellites and launch vehicles we have been hearing for many years, and from several years, it became the common practice. In spite of it, each launch is very interesting for mass media, especially, manned flights, e.g. building of International Space Station. In this paper hazards were discussed to which space project is exposed. The major elements of typical space project are reviewed, with a special emphasis put on the identification of potential sources of risks involved. There is also an attempt to translate the consequences of the technical and operational risks, specific of space projects, into categories of damages or liabilities, against which satellite's owners and/or operators seek coverage with the insurance industry. There are 8 main categories of potential satellite's risk: loss of property, damage to property, collision, failure to achieve the proper orbit, third-party liability, loss of revenue, political risk, microbiological risk. As in human life, in satellite life there is a high probability of loss at launch phase (birth) and in the early period of operation (infancy), next a period of low risk of loss throughout the majority of operation (maturity), and a period of high probability of loss towards the end of the satellite's life (old age). (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Nowe technologie; Rozwój technologiczny; Przemysł lotniczy; Ryzyko; Ryzyko w ubezpieczeniach; Ryzyko polityczne; Ryzyko finansowe

EN

High-tech; Technological development; Aviation industry; Risk; Insurance risk; Political risk; Financial risk

• Czasopismo: Zeszyty Studiów Doktoranckich / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu. Wydział Ekonomii
• Rocznik: 2002
• Numer: nr 5
• Strony: 31--60

Twórcy

autor

Piotr Manikowski

Bibliografia

• Anselmo, J., [1999], Cox: Companies broke - law and knew it, Aviation Week & Space Technology, Vol. 150, Issue 22, 31 V.
• Anselmo, J., [1997], Solar storm eyed as satellite killer, Aviation Week & Space Technology, Vol. 146, Issue 4, 27 I.
• Antonowicz, L., [1998], Podręcznik prawa międzynarodowego, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa.
• Beech, P., Soop, M., Van der Ha, J., [1984], The De-orbiting of GEOS-2, ESA Bulletin, No. 38, April.
• Blassel, P., [1984], Space Projects and the Coverage of Associated Risks, Etudes et Dossiers, No. 81, August.
• Blassel, P., [1985], Space Projects and the Coverage of Associated Risks, The Geneva Papers on Risk and Insurance, Vol. 10, No. 35, April.
• Brodecki, Z., [1999], Prawo ubezpieczeń morskich, LEX, Sopot.
• Brown, P., [2000], Leonids and more on the agenda satellite insurance, Satellite Today, 13 XI.
• Bulloch, C., [1988], Commercial space launches. Liability questions resolved at last, Space Markets, Winter.
• Burnett, D., [1999], So what are the U. S. Government's rules on the export of satellites and launch vehicles?, Commercial and industrial activities in space - insurance implications, Generali.
• Capel, G., [1984], Space - the last frontier, Reinsurance, April.
• Carle, P., [1997], The various facets in companies' financial risks, SCOR Notes, June.
• Caswell, R., McBride, N., Taylor, A., [1995], Olympus end of life anomaly - A perseid meteoroid impact event?, International Journal of Impact Engineering, No. 17.
• Catarsi, A., [2000], Risk management ideas & considerations for satellite project, Inspace - Gras Savoye.
• Chobotov, V., [1980], Collision Hazard in Space, Journal of the American Institute of Aeronautics and Astronautics, September.
• Coffin, B., [1997], Lost in space, Best's Review/Property-Casualty Insurance Edition, November, Vol. 98, Issue 7.
• di Vicenz, D., [1997], Space debris, Commercial and industrial activities in space - insurance implications, Generali.
• Different aspects of space insurance, [1990], Crawley Warren.
• Engelsson, P., [1997], What - me worry? An insurer's view, Commercial and industrial activities in space - insurance implications, Generali.
• ESA Space debris mitigation handbook, [1999], European Space Agency.
• Fagan, B., [1999], Managing risk in an uncertain global space environment, Commercial and industrial activities in space - insurance implications, Generali.
• Flury, W., [1999], Space debris a hazard to operational spacecraft?, Commercial and industrial activities in space - insurance implications, Generali.
• Freudmann, A., [1996], Getting off the ground: Political risk cover urged for satellites, Journal of Commerce, 29 IV.
• Goddard, S., [1998], Satellites owners take precautions for meteor storm, Business Insurance, Vol. 32, Issue 43, 26 X.
• Górski, W., [1999], Ubezpieczenia transportowe, ZCO, Zielona Góra.
• Gould, A., Linden, O., [2000], Estimating Satellite Insurance Liability, Papers on Fall CASAC Conference.
• Gwiezdny szczyt. Rok niespokojnego Słońca, [2000], Gazeta Wyborcza z dnia 31 III.
• Hausler, B., Hormann, M., [1999], The Leonid meteor shower. A risk for space operations?, Monograph Series, No. 21, Bayerische Ruck.
• Hudings, E., [2001], Mir's heroic death, Cato Daily Commentary, 23 III.
• Jansen, F., Pirjola, R., Favre, R., [2000], Space weather. Hazard to the Earth?, Swiss Re.
• Karrask, V., [1993], "Salyut" design bureau history, potentialities and perspectives, Commercial and industrial activities in space - insurance implications, Generali.
• Konwencja z dnia 14 stycznia 1975 roku o rejestracji obiektów wypuszczonych w przestrzeń kosmiczną (Dz. U. Nr 5 z 30 marca 1979 roku, poz. 22, tekst jednolity w załączniku do Konwencji).
• Konwencja z dnia 29 marca 1972 roku o międzynarodowej odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez obiekty kosmiczne (Dz. U. Nr 27 z 1973 roku, poz. 154, tekst jednolity w załączniku do Konwencji).
• Koskinen, H., i in., [1999], Space weather and interactions with spacecraft, SPEE Final Report, Finnish Meteorological Institute, Helsinki.
• Le Goueff, S., [1997], Contract management of space projects risks, Commercial and industrial activities in space - insurance implications, Generali.
• Le Goueff, S., [1999], Managing the market access risk for GMPCS. Is insurance an alternative, Commercial and industrial activities in space - insurance implications, Generali.
• Lenckus, D., [1999], Space rate head skyward, Business Insurance, Vol. 33, No. 35, 30 VIII.
• Manikowska, K., Manikowski, P., [2002], Kosmonauci na gapę, Wiedza i Życie, nr 2.
• Manikowski, P., [2001], Jedenasta Międzynarodowa Konferencja Kosmiczna (Rzym, 15-16 marca 2001), Wiadomości ubezpieczeniowe, nr 7-8.
• Manikowski, P., [2000], Wybrane problemy dotyczące rynku ubezpieczeń satelitarnych, w: Finanse, banki i ubezpieczenia w Polsce u progu XXI wieku, Tom III - Ubezpieczenia, Wydawnictwo AE w Poznaniu, Poznań.
• Nocne obserwacje - Kwadrantydy na niebie, [2001], Gazeta Wyborcza z dnia 3 I.
• Novikova, N., [2001], Microbiological risks in extended space missions, Commercial and industrial activities in space - insurance implications, Generali.
• O'Brien, J., [1987], The Space Shuttle: past and future, Etudes et Dossiers, No. 107, January.
• O'Connor, P., Quinn, M., [1998], Space insurance: A calculated risk, Willis Inspace.
• Odenwald, S., [1998], Solar storms: The Silent Menace, internet: http://image.gsfc.nasa.gov/poetry/workbook/storms.html.
• Olech, A., [2000], Leonidy dopisały, choć nie u nas, Gazeta Wyborcza z dnia 21 XI.
• Pagnanelli, B., Satellite insurance: past and future, Etudes et Dossiers, No. 107, January.
• Parsoire, D., [1998], Les risques spatiaux: un marche en mutation, SCOR Items, No. 16, Octobre.
• Risk factors, internet: http://www.panamsat.com/share/risk-factors.htm.
• Ritchie, B., Underwood, A., [2000], Beyond the standard launch and in orbit covers: How to meet the evolving insurance needs for space projects, The 9th International Space Conference, IBC, Londyn.
• Schittek, H., [1998], Montageversicherung, w: D. Farny, E. Helten, P. Koch, Handworterbuch der Versicherung, Karlsruhe.
• Scott, W., [1999], Leonids shower triggers new look at space debris, Aviation Week & Space Technology, Vol. 150, Issue 1, 41.
• Shapiro, S., [1997], Risks of hurtling through space, Business Insurance, Vol. 31, Issue 18, 5 V.
• Solar storms latest Y2K concern, [1999], internet: http://www.flatoday.com/space/explore/stories/1999b/060199b.htm, (AP News Story, 1 VI).
• Space news. Doubt about Delta III, [2000], Aerospace Risk, Issue 21, September.
• Space news. Rethink on Delta III, [2000], Aerospace Risk, Issue 22, October.
• Traktat z dnia 27 stycznia 1967 roku o zasadach działalności państw w zakresie badania i wykorzystania przestrzeni kosmicznej, łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi (Dz. U. Nr 14 z 1968 roku, poz. 82, tekst jednolity w załączniku 2 do Traktatu).
• U. S. Commercial Space Transportation: Risk allocation and insurance, [1988], An AIAA Position Paper, January.
• Umowa z dnia 22 kwietnia 1968 roku o ratowaniu kosmonautów, powrocie kosmonautów i zwrocie obiektów wypuszczonych w przestrzeń kosmiczną (Dz. U. Nr 15 z 1969 roku, poz. 110, tekst jednolity w załączniku do Umowy).
• Vademecum ubezpieczeń gospodarczych (pośrednika ubezpieczeniowego), [2000], red. T. Sangowski, SAGA Printing, Poznań.
• Vinter, J., [1997], Delivery in-orbit insurance a leap in the dark, Commercial and industrial activities in space - insurance implications, Generali.
• Waldemer, H., [1984], Nowoczesna technologia, jej ryzyko i ubezpieczenia, w: Studia ubezpieczeniowe, tom VII, PWN, Warszawa - Poznań.
• Yeomans, D., Yau, K., Weissman, P., [1996], The impending appearance of Comet Tempel-Tuttle and the leonid meteors, Icarus, No. 124.
• Zocher, H., [1983], Betrachtungen zur Entwicklungen der Satellitenversicherung, Versicherungskaufmann, Vol. 30, Nr. 12.
• Zocher, H., [1988], Neuere internationale Entwicklungen in der Raumfahrt und ihrer Versicherung (II), Versicherungswirtschaft, Vol. 43, Nr. 2.