Gospodarka centralnie zarządzana jako źródło kryzysu gospodarczego

• Autorzy: Dawid Piątek
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Transformacja gospodarcza w krajach Europy Środkowej i Wschodniej była jednym z najważniejszych wydarzeń w historii gospodarczej świata w drugiej połowie XX wieku. Nie miałaby ona jednak miejsca, gdyby nie kryzys gospodarczy, który wystąpił w tych państwach. Celem artykułu jest zrekonstruowanie na podstawie literatury mechanizmów i zależności występujących w gospodarce centralnie zarządzanej, powodujących jej nieefektywność. W artykule przyjęta została teza, że przyczyną kryzysu gospodarczego państw socjalistycznych był istniejący w nich ustrój gospodarczy - gospodarka centralnie zarządzana. Cechy charakterystyczne tego ustroju były źródłem jego niesprawności. Zakres merytoryczny artykułu obejmuje charakterystykę gospodarki centralnie zarządzanej, ocenę tego ustroju oraz analizę przyczyn jego niesprawności. Ze względu na teoretyczny charakter artykułu wykorzystano metodę analizy logicznej i opisowej. Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej części podjęto próbę zidentyfikowania charakterystycznych cech gospodarki centralnie zarządzanej. Część druga poświęcona jest ocenie tego ustroju gospodarczego w świetle kryteriów dobroci. W części trzeciej przedstawiono rekonstrukcję mechanizmów prowadzących do kryzysu gospodarczego. (fragment tekstu)

EN

Centrally managed economy is a system that had been functioned for a half of a century in the majority of Central and Eastern European countries. Its disadvantages made life of the inhabitants of this part of Europe much harder than life of their western neighbours. Therefore when democracy was rebuilt the transition to a market economy began. Purpose of this paper, entitled The Centrally Managed Economy as a Reasons of Economic Crisis, is a presentation of the reasons of inefficiency which characterised the centrally managed economy. In the first part author describes this system according to economic systems typology of W. Balicki and L. Balcerowicz. Also basic features of the centrally managed economy are reconstructed. Following W. Wilczyński, the author places in this category: the dominance of the public ownership of the means of production, the non-market allocation of resources and the passive role of money. In the second part an evaluation of the centrally managed economy in the light of the economic system efficiency criterions proposed by W. Wilczyński is presented. The third part contains an identification of the mechanism of shortages emerging on the basis of characteristic features of the centrally managed economy. Reasons of the inefficiency of the applied mechanism of allocation and of the excessive demand were presented.. This paper is closed by the statement that effective allocation of resources is not possible in the centrally managed economy. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Gospodarka; Gospodarka socjalistyczna; Kryzys gospodarczy; Ocena procesu transformacji; Przekształcenia systemowe w gospodarce; Analiza logiczna

EN

Economy; Socialist economy; Economic crisis; Evaluation of the transformation process; Systemic transformations in the economy; Logical analysis

• Czasopismo: Zeszyty Studiów Doktoranckich / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu. Wydział Ekonomii
• Rocznik: 2006
• Numer: nr 25
• Strony: 41--59

Twórcy

autor

Dawid Piątek

Bibliografia

• Áslund A., [2002], Building capitalism. The transformation of the former soviet bloc, Cambridge University Press, Cambridge.
• Balcerowicz L., [1997], Socjalizm, kapitalizm, transformacja. Szkice z przełomu epok, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Balcerowicz L., [1990], Systemy gospodarcze. Elementy analizy porównawczej, Monografie i Opracowania 281, Szkoła Główna Planowania i Statystyki, Warszawa.
• Balicki W., [1984], Funkcjonowanie i wzrost gospodarki obciążonej chroniczną nierównowagą popytową, w: Badania nad systemowymi czynnikami nierównowagi gospodarczej, red. W. Wilczyński, PWN, PAN - Oddział w Poznaniu, Seria: Ekonomia, tom 5, Warszawa, Poznań.
• Balicki W., [1996], Makroekonomia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań.
• Balicki W., [1985], Mechanizm powstawania wahań cyklicznych w gospodarce centralnie planowanej, w: Nierównowaga makroekonomiczna. Mechanizm jej powstawania i koncepcje przezwyciężania, red. R. Ławniczak, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, nr 127, Seria I.
• Balicki W., [1979], Zarys teorii nierównowagi popytowej, Instytut Planowania, Warszawa.
• Beksiak J., [1972], Społeczeństwo gospodarujące, PWN, Warszawa.
• Beksiak J., Libura U., [1974], Równowaga gospodarcza w socjalizmie, PWN, Warszawa.
• Berliner J. S., [1952], The informal organization of the soviet firm, Quarterly Journal of Economics, no. 66.
• Ellman M., [1989], Socialist planning, Cambridge University Press, Cambridge.
• Estrin S., [1994], The inheritance, w: Labor markets and social policy in Central and Eastern Europe: the transition and beyond, ed. N. Barr, Oxford University Press, Oxford.
• Hayek F. A., [1952], Individualism and economic order, Routledge & Kegan Paul Ltd., London.
• Kornai J., [1977], Anti-Equilibrium. Teoria systemów gospodarczych. Kierunki badań, PWN, Warszawa.
• Kornai J., [1985], Niedobór w gospodarce, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Kornai J., [1986], The soft budget constraint, Kyklos, no. 39.
• Kornai J., [1992], The socialist system. The political economy of communism, Clarendon Press, Oxford.
• Kornai J., [2002], What the change of system from socialism to capitalism does and does not mean, Journal of Economic Perspectives, no. 14.
• Kornai J., Weibull J.W., [1978], The normal state of the market in a shortage economy: a queue model, Scandinavian Journal of Economics, no. 80.
• Lange O., [1975], Funkcjonowanie gospodarki socjalistycznej, w: Dzieła, tom 3, Ekonomia polityczna, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Lavigne M., [1999], The economics of transition. From socialist economy to market economy, Macmillan Press, London.
• Mises L., [1956], Economic calculation in the socialist commonwealth, w: Collectivist economic planning, ed. F.A. Hayek, Routledge & Kegan Paul Ltd, London.
• Qian Y., Xu C., [1998], Innovations and bureaucracy under soft and hard budget constraints, Review of Economic Studies, no. 65.
• Ratajczak M., [1999], Infrastruktura w gospodarce rynkowej, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań.
• Wilczyński W., [1985], Polska reforma gospodarcza a teoria ekonomiczna socjalizmu, Ekonomista, nr 4-5.
• Wilczyński W., [1965], Rachunek ekonomiczny a mechanizm rynkowy, PWE, Warszawa.
• Wilczyński W., [1985], Reforma gospodarcza jako szansa powrotu do równowagi i efektywności, w: Nierównowaga makroekonomiczna. Mechanizmy jej powstawania i koncepcje przezwyciężania, red. R. Ławniczak, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, nr 127, Seria I.
• Wilczyński W., [1987], Strategia alokacyjna i strategia systemowa w rozwoju gospodarczym PRL, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 3.
• Wilczyński W., [1992], Trudny powrót Polski do gospodarki rynkowej, w: Drogi wyjścia z polskiego kryzysu gospodarczego, red. W. Wilczyński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań.
• Wilkin J., [1990], Teoria socjalistycznego systemu gospodarczego - jej podstawowe paradygmaty, kierunki ewolucji i perspektywy, Ekonomista, nr 2-3.
• Winiecki J., [1991], The distorted world of soviet-type economies, Routledge.
• Wiśniewski J., [1996], Polimorfizm zasady racjonalnego gospodarowania. Teoretyczne studium komparatywne, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Zaleski E., [1980], Stalinist planning for economic growth, 1933-1952, Chapel Hill, NC.
• Zieliński J. G., [1961], Rachunek ekonomiczny w socjalizmie, PWN, Warszawa.