Nadmierne zadłużenie gospodarstw domowych - problem finansowo-prawny czy społeczny?

• Autorzy: Łukasz Gębski

Warianty tytułu

Excessive Household Debt : a Financial and Legal Hurdle or a Social Problem?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiotem artykułu jest analiza zjawiska nadmiernego zadłużenia gospodarstw domowych, jego przyczyn oraz okoliczności mu towarzyszących. Badania prowadzone były w oparciu o wybrany północnoamerykański oraz europejski dorobek naukowo-badawczy, obowiązującą legislację oraz wynik amerykańskich badań empirycznych dotyczących znajomości i rozumienia pojęć finansowych. Konsekwencje nadmiernego zadłużenia gospodarstw domowych wykraczają poza podstawowe kategorie finansowo-ekonomiczne (m.in. opóźnienia w spłacie zobowiązań, utrata płynności finansowej gospodarstwa domowego) oraz obowiązujące ramy prawne (upadłość konsumencka). Prowadzą one do szeregu problemów społecznych, takich jak utrata bezpieczeństwa/zabezpieczenia finansowego oraz wykluczenie finansowe. Artykuł przywołuje wybrane koncepcje i dokonując ich syntezy wyprowadza wspólne wnioski, a także podejmuje próbę stworzenia wspólnej definicji pojęcia nadmiernego zadłużenia - właściwą zarówno dla Stanów Zjednoczonych, Kanady, państw Unii Europejskiej oraz Polski. Świadomość, że u źródeł nadmiernego zadłużenia znajduje się szereg różnych czynników, takich jak asymetria informacji, oczekiwany, a często nieadekwatny do sytuacji gospodarstwa domowego poziom konsumpcji, praktyki rynku finansowego oraz brak zrozumienia nawet podstawowych kategorii ekonomicznych, stanowić może cenną wskazówkę dla rządów i organizacji pozarządowych zajmujących się tym problemem, w zakresie kompleksowego formułowania zasad i zakresu ochrony konsumentów, edukacji ekonomicznej oraz stwarzania podstaw do bezpiecznego "nowego startu", dla tych gospodarstw domowych, które w konsekwencji nadmiernego zadłużenia trwale utraciły zdolność do regulowania swoich zobowiązań. (abstrakt oryginalny)

EN

The article focuses on the issue of excessive household debt, its causes and implications. Indebtedness and consumer bankruptcy have been a subject of scientific and empirical studies for decades, the author says. The consequences of excessive household debt reach far beyond finance and law and make it a major social problem, according to Gębski. Indebtedness leads to a loss of financial security and financial and social exclusion. In his research, the author refers to various European and North American publications dealing with indebtedness. These studies adopt different approaches and define excessive debt in different ways. Gębski comes up with a definition of excessive debt that combines various concepts relevant to the United States and Canada as well European Union countries including Poland. The research enables the author to identify a number of universal factors that determine the basic causes of indebtedness. The author highlights the social aspect of the problem by analyzing consumer protection policy tools and pinpointing trouble spots such as information asymmetry on the consumer finance market. The finding that excessive debt is caused by a combination of factors including the expected level of consumption, financial market practices and financial literacy can be a valuable clue for governments and NGOs dealing with the problem, Gębski says - in terms of how they could prevent the escalation and consequences of household indebtedness and give indebted households a chance for a new start in life. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Zadłużenie gospodarstw domowych; Ochrona konsumenta; Upadłość konsumencka; Wykluczenie finansowe

EN

Household debt; Consumer protection; Consumer bankruptcy; Financial exclusion

• Czasopismo: Gospodarka Narodowa
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 4
• Strony: 83--108

Twórcy

autor

Łukasz Gębski

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Bibliografia

• Agrawal S., Chomsisengphet S., Liu C., Souleles N.S., [2006], Do Consumers Choose the Right Credit Contract?, Working Paper No. 2006-11, Federal Reserve Bank of Chicago, IL.
• Agrawal S., Driscoll J., Gabaix X., Laibson D., [2009], The Age of Reason; Financial Decisions over the Life Cycle and Implications for Regulation, Brookings Papers on Economic Activity, No. 2.
• Aizcorbe A., [2003], Recent Changes in U.S. Family Finances: Evidence from the 1998-2001, Survey of Consumer Finance, 89 Federal Reserve Bulletin, 1, 23.
• Atkinson A., Messy F., [2012], Measuring Financial Literacy, OECD Working Papers on Finance, Insurance and Private Pension No. 15.
• Bar-Gill O., Warren E., [2008], Making Credit Safer, University of Pensylvania Law Review 157 (1), 1-100.
• Benartzi S., Thaler R.H., [2002], How Much Is Investor Autonomy Worth?, "Journal of Finance", 57(4), 1593-1616.
• Brix L., McKee K., [2010], Consumer Protection Regulation in Low-access Environments: Opportunities to Promote Responsible Finance, CGAP Focus Note 60, Washington DC.
• Campbell J., [2006], Household Finance, "Journal of Finance", 61 (4) 1553-1604.
• CFPB Raport, [2012], Semi-annual Report of the Consumer Financial Protection Bureau, January 30.
• Cole S., Shastry G., [2009], If You Are So Smart, Why Aren't You Rich? The Effects of Education, Financial Literacy, and Cognitive Ability on Financial Market Participation, Harvard Business School, Working Paper 09-071.
• Cole S., Thompson J. Tufano P., [2008], Where Does It Go? Spending by the Financially Constrained, Harvard Business School, Working Paper 08-083.
• Congress US, [2007], Improving Federal Consumer Protection in Financial Services Hearing, 110th Congress Paper 37-40.
• Cupano A., Ramsay I., [March 2011], What Causes suboptimal financial behavior? An exploration of financial literacy, social influences and behavioral economics, The University of Melbourne.
• Emmons W.R., [2004], Consequences of the Consumer Lending Revolution, Federal Reserve Bank of St. Louis - Supervisory Policy Analysis Working Paper.
• Emmons W.R., [April 2005], Consumer Finance Myths and other Obstacles to Financial Literacy, Federal Reserve Bank of St. Louis.
• European Coalition for Responsible Credit Conference, [2012], Conference Papers, Hamburg.
• European Commission, [2009], Public consultation on responsible landing and borrowing in the EU", EC 06/2009.
• FED - St. Louis - Średnia efektywna stopa oprocentowania 30-letnich kredytów mieszkaniowych w latach 1970-2005 wynosiła 4,06% http://research.stlouisfed.org/fred2/series/MORTG/114/Max
• Fisher I., [1896], Appreciation and Interest in Mathematical Investigations in the Theory of Value and Price & Appreciation and Interest (Augustus M. Kelley 1961), 333-442.
• Fondeville N., Ozedemir E., Ward T., [2010], Over-indebtness. New Evidence form the EU-SILC special modeule, European Commission, Research note 4/2010.
• Friedman M., [1953], The Methodology of Positive Economics, In Essays in Positive Economics, by Milton Friedman, 3-43 University of Chicago Press.
• Gabaix X., Laibson D., [2006], Shrouded Attributes, Consumer Myopia, and Information Suppression in Competitive Markets, "Quartely Journal of Economics" 121 (2), 505-540.
• Gomez-Salvador R., Lojschova A., [April 2011], Household sector borrowing in the Euro area - a micro data perspective, European Central Bank Occasional Paper Series No. 125.
• Haas O.J., [2006], Over-indebtedness in Germany, Employment section, Social Finance program paper no. 44 International Labour Organisation (ILO), Geneva.
• Hilgert M., [2003], Household Financial Management. The Connection Between Knowledge and Behavior, 89 Federal Reserve Bulletin 309, 311.
• Huls N., [1994], Overidebetness of Consumers in the EC Member States: Facts and Search for Solutions, Kluwer Éditions Juridiques Belgique, Centre de Droit de la Consommation, Louvain-la-Neuve.
• Khandani A., Lo A., Merton C., [2009], Systematic Risk and the Refinancing Effect, NBER Working Paper 15362.
• Khorana A., Servaes H., Tufano P., [2009], Mutual Fund Fees around the World, "Review of Financial Studies" 22 (3), 1297-1310.
• KNF, [2010, 2012], Komisja Nadzoru Finansowego "Rekomendacja T - dotycząc dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych", Warszawa.
• KPF, [2011], "Poradnik dla niewypłacalnych konsumentów. Jak dobrze przygotować wniosek o upadłość konsumencką", Gdańsk.
• La Loi du 8 août 1997 sur les faillites - Prawo upadłościowe z dnia 8 sierpnia 1997 (Belgia).
• Lacko J., Pappalardo J., [2007], Improving Consumer Mortgage Disclosures: An Empirical Assessment of Current and Disclosure Form, Bureau of Economics Staff Report Federal Trade Commission http://www.ftc.gov/os/2007/06/P025505MortgageDisclosureexecutivesummary.pdf
• Lissowska M., [2010], Polityka konsumencka - podstawy teoretyczne, cele I narzędzia, "Gospodarka Narodowa" 10, 57-79.
• Lussardi A., Tufano P., [2009], Debt Literacy, Financial Experiences, and Overindebetness".
• OXERA, [2004], Are UK household over-indebted?, Commissioned by the Association for Payment Clearing Services, British Bankers Association, Consumer Credit Association and the Finance and Leasing Association.
• Reifner U., Niemi-Kiesilainen J., Huls N., Springeneer H., [2010], Overindebtness in European Consumer Law, Principles from 15 European States, Institut fur Finanzdiestleistungen e. V., Books on Demand GmBH.
• Stegman M., [2007], Payday Lending, "Journal of Economic Perspectives" 21 (1), 69-90.
• Stegman M., Faris R., [2009], Payday Lending: A Business Model that Encourages Chronic Borrowing, "Economic Development Quarterly", 17 (1), 8-32.
• Szpringer W., [2009], Społeczna odpowiedzialność banków. Między ochroną konsumenta, a osłoną socjalną, Wolters Kluwert Business, Warszawa.
• Świecka B., [2008], Bankructwa gospodarstw domowych. Perspektywa ekonomiczna i społeczna, Difin.
• Ustawa z dnia 12 maja 2011 o kredycie konsumenckim - Dz. U. z 2011r. Nr 126, poz. 715, Nr 165 poz. 984, Nr 201, poz 1181 - Załącznik 4, pkt 1.
• Zelizer V., [1994], The Social Meaning of Money: Pin Money, Paychecks, Poor Relief, and Other Currencies, Basic Books.