Relacje między ekonomią a psychologią

• Autorzy: Bożena Klimczak

Warianty tytułu

Relations between Economics and Psychology

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Ekonomia, jako nauka o działalności gospodarczej, budowała w ciągu wielu dziesięcioleci założenie o naturze człowieka gospodarującego. Model homo oeconomicus nie jest "jedynym słusznym" modelem. Podlegał on modyfikacjom rozciągającym się między dwoma podejściami badawczymi: psychologizmem i antypsychologizmem. W kilku ostatnich dziesięcioleciach psychologia rozszerzyła swój obszar badawczy na zachowania gospodarcze. Celem tych badań było sprawdzanie za pomocą metod indukcji niezupełnej, czy założenie o racjonalności człowieka gospodarującego odpowiada rzeczywistym stanom umysłu ludzkiego i możliwościom poznawczym. Na bazie tych badań wyodrębniła się psychologia ekonomiczna i ekonomia behawioralna. Badacze tych dziedzin przeciwstawiają metody indukcyjne hipotetyczno-dedukcyjnemu programowi badawczemu ekonomii głównego nurtu na podstawie obserwacji nieracjonalnych zachowań człowieka gospodarującego. Celem artykułu jest, po pierwsze, przegląd nurtów psychologicznego i antypsychologicznego w teoretycznym rozwoju ekonomii oraz, po drugie, pokazanie słabości i zagrożeń psychologizmu w ekonomii i w psychologii ekonomicznej. W artykule omówiono psychologiczne asocjacje A. Smitha i J.S. Milla, które ukształtowały standard ekonomii klasycznej. Następnie omówiono zwrot ku empiryzmowi logicznemu i postulat racjonalności K. Poppera. Zwrot ten ukształtował założenie o racjonalnym człowieku gospodarującym, który był stosowany w teorii ogólnej równowagi rynków. Teoria ta, jako statyczna i idealizacyjna, została poddana krytyce w nowych nurtach ekonomii, w których uchylane są idealizacyjne założenia ekonomii neoklasycznej w celu bardziej kompleksowego wyjaśniania rzeczywistości gospodarczej. Eksperymenty i inne metody indukcji niezupełnej są uzupełniającym narzędziem poszerzania wiedzy o rzeczywistości gospodarczej. W konkluzjach stwierdza się, że wnioskowanie indukcyjne jest zawodne i należy stosować możliwie najlepsze wyjaśnianie celowych działań ludzkich, np. wyjaśnianie intencjonalne. Natomiast poszukiwanie przyczyn zachowań gospodarczych w ograniczeniach poznawczych stwarza zagrożenie redukcją ekonomii jako nauki o społecznych relacjach w gospodarowaniu do nauk przyrodniczych.(abstrakt oryginalny)

EN

Economics as a science on economic activity has built an assumption about the nature of economizing man over many decades. Homo oeconomicus model is not "the only right". It has been a subject to modifications extending between the two approaches of research: psychologism and anti-psychologism. In the last few decades, psychology has expanded its scope of research on economic behavior. The aim of this study is to validate by methods of incomplete induction, if the assumption of rationality of economizing man corresponds to the real states of the human mind and cognitive capabilities. On the basis of these studies the economic psychology and behavioral economics emerged. Researchers in these areas oppose inductive method to hypothetico-deductive research program of mainstream economics on the basis of observations of irrational behavior of economizing man. The purpose of this article is, first, an overview of trends: the psychological and antipsychological in the theoretical development of the economics and, secondly, to show the weaknesses and threats of psychologism in economics and economic psychology. The paper discusses the psychological associations of Adam Smith and John Stuart Mill, who shaped the standard of classical economics. Then it discusses the shift towards logical empiricism and rationality postulate of Karl Popper. This turn shaped the assumption of rational economizing man, which was used in the theory of general equilibrium of markets. This theory, as static and idealizational, has been criticized in the new branches of economics in which there are lifted idealization assumptions of neoclassical economics to more comprehensive explanation of economic reality. Experiments and other methods of incomplete induction are a complementary tool to raise awareness about the economic reality. The conclusions states that inductive reasoning is unreliable and there should be used the best possible explanation of intentional human actions, such as intentional explanation. In contrast, the search for causes of economic behavior in cognitive limitations poses a risk of reduction of economics as a science of social relations in economy to natural sciences.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Ekonomia; Psychologia

EN

Economics; Psychology

• Czasopismo: Ekonomia / Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 4 (25)
• Strony: 13--23

Twórcy

autor

Bożena Klimczak

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Bibliografia

• Arrow K.J., The Limits of Organization, Norton, New York 1974.
• Baumol W.J., Business Behavior, Value and Risk, Macmillan, New York 1959.
• Baumol W.J., Quandt R.E., Rules of thumb and optimally imperfect decisions, "The American Economic Review" 1964, no. 54.
• Brentano F., Psychologia z empirycznego punktu widzenia, PWN, Warszawa 1999.
• Denzau A.T., North D.C., Shared mental models: Ideologies and institutions, "Kyklos" 1994, no. 47(1).
• Friedman M., Essays in Positive Economics, University of Chicago Press, Chicago 1953.
• Grobler A., Metodologia nauk, Wydawnictwo Aurens-Wydawnictwo Znak, Kraków 2006.
• Hayek F.A. von, The Counter-Revolution of Science, Liberty Press, Indianapolis 1979.
• Kahneman D., Pułapki myślenia, Media Rodzina, Poznań 2012.
• Keynes J.M., A Treatise on Probality, Mcmillan, London 1962.
• Kirzner M., Rational action and economic theory, "Journal of Political Economy" 1962, no. 79.
• Knight F.H., Risk, Uncertainty, and Profit, University of Chicago Press, Chicago 1921.
• Langlois R.N., Rule - Following, Expertise and Rationality: A New Behavioral Economics, [w:] Rationality in Economics: Alternative Perspectives, Kluwer Academic Publishers, Boston, Dordrecht, London 1998.
• Lipton P., Inference to the Best Explanation, Routledge, London 1991.
• Mill J.S., System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej, PWN, Warszawa 1962.
• Mises L. von, Ludzkie działanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
• North D.C., Trough time, "American Economic Review" 1994, no. 84.
• Popper K.R., The Rationality Principle, [w:] Popper Selections, Princeton University Press, Princeton 1985.
• Popper K.R., Wiedza obiektywna, PWN, Warszawa 1992.
• Robbins L., An Essay on the Nature and Significance of Economic Science, Macmillan, London 1937.
• Schütz A., Collected Papers, The Hague 1962-1966.
• Simon H.A., Theories of decision-making in economics and behavioral science, "American Economic Review" 1959, no. XLIX (3).
• Simon H.A., Bounded Rationality in Social Science. Today and Tomorrow, "Mind and Society" 2000, no. 1.
• Smith A., Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
• Stigler G., Perfect competition, historically contemplated, "Journal of Political Economy" 1957, no. 1.
• Thaler R.H., Sunstein C.R., Impuls, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2008.
• Tyszka T., Decyzje: perspektywa psychologiczna i ekonomiczna, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2010.
• Tyszka T. (red.), Psychologia ekonomiczna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004.
• Weber M., Gospodarka i społeczeństwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
• Wicksteed P.H., The Common Sense of Political Economy, Robbins Editions, London 1933.
• Williamson O., The New Institutional Economics: Taking stock, looking ahead, "Journal of Economic Literature" 2000, no. 38.
• Winter S.G., Economic "Natural Selection" and the Theory of the Firm, Yale Economics Essays, 1964, no. 4.
• Wright G.H. von, Explanation and Understanding, Cornell University Press, Ithaca 1971.
• Zaleśkiewicz T., Psychologia ekonomiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.