Instytucjonalna ochrona tajemnic przedsiębiorstwa w wybranych krajach. Wnioski dla Unii Europejskiej

• Autorzy: Oktawian Nowak

Warianty tytułu

Institutional Protection of Trade Secrets in Selected Countries. Recommendations for the European Union

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Istnieje wiele zasobów firmy, które stanowią o jej sile, potencjale oraz przewadze nad konkurencją. Zasoby te muszą być przez firmę w odpowiedni sposób nadzorowane, chronione i pielęgnowane. Jednym z takich kluczowych zasobów przedsiębiorstwa jest informacja, która może przybrać postać danych stanowiących tzw. własność intelektualną. Własność intelektualna (wartości niematerialne w postaci informacji) zyskała bardzo na znaczeniu w związku z procesami rozwoju handlu międzynarodowego, transferu technologii i innych zjawisk globalizacyjnych. Wielu autorów, w tym wiele uznanych autorytetów z dziedziny prawa, zarządzania i ekonomii, uznaje dobra niematerialne za jedne z kluczowych zasobów przedsiębiorstwa, pozwalające na wypracowanie trwałej przewagi konkurencyjnej, czyli zdolności firmy do oferowania korzystniejszych warunków nabywcom, a w konsekwencji osiągania większych korzyści niż pozostali gracze rynkowi. Stąd też konieczność ich odpowiedniej ochrony, zwłaszcza w obliczu wielorakich zagrożeń, wynikających m.in. z procesów globalizacyjnych wymiany handlowej czy międzynarodowej współpracy gospodarczej. Wiele działań w tej dziedzinie należy do samego przedsiębiorstwa, niemniej odpowiednio ukształtowany system prawny ochrony własności intelektualnej może sprzyjać promowaniu innowacyjności w rozwoju wynalazczości, przemysłu, a także bezkonfliktowemu funkcjonowaniu obrotu międzynarodowego. Celem niniejszego artykułu jest zatem przedstawienie roli wartości niematerialnych we współczesnej gospodarce oraz przegląd najważniejszych różnic w podejściu instytucji państwa do ich ochrony, przy czym zakres pojęciowy wartości niematerialnych, ze względu na rozległość badanego obszaru, ograniczono jedynie do tzw. poufnych informacji biznesowych (często określanych również mianem tajemnic handlowych bądź tajemnic przedsiębiorstwa). Przez tajemnice przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, handlowe lub organizacyjne przedsiębiorstwa, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Innymi słowy, są to informacje poufne o wartości handlowej lub ekonomicznej, utrzymywanej przez ich niejawną naturę, których właściciel podjął odpowiednie kroki, aby je chronić, np. przez zawarcie poufnych porozumień albo przez obwarowania restryktywne dostępu do tajemnic, istotnych w obrocie wiedzą techniczną, takich chociażby jak know-how. W odróżnieniu zatem od pozostałych form własności intelektualnej, np. patentów, nie podlegają one rejestracji, a ich ochrona polega głównie na zachowaniu ich poufności. Analiza doktryny, orzecznictwa i przykładów pomocy instytucji państwowych w egzekwowaniu prawa w grupie wybranych państw posłużyła zilustrowaniu problemów, z jakimi borykają się przedsiębiorcy oraz przedstawieniu najważniejszych zalet i wad stosowanych rozwiązań instytucjonalnych w zakresie ochrony tajemnic przedsiębiorstwa. W wyniku analizy zaproponowano również dokonanie w Unii Europejskiej niezbędnych zmian instytucjonalnych gwarantujących przedsiębiorcom europejskim lepszą ochronę wartości niematerialnych, a przez to zwiększających ich konkurencyjność na globalnym rynku. Władze UE, jeżeli chcą uczynić gospodarki krajów członkowskich bardziej konkurencyjnymi, mają do dyspozycji kilka możliwych rozwiązań: mogą zharmonizować krajowe środki odwoławcze i procedury dostępne w sporach cywilnych o sprzeniewierzenie czy nadużycie tajemnic przedsiębiorstwa; ujednolicić sankcje karne w przypadkach naruszenia tajemnic przedsiębiorstwa; czy też wskazywać przedsiębiorcom metody i narzędzia skutecznego stosowania środków ochrony. Regulacje prawne powinny skuteczniej zapobiegać praktykom naruszającym tajemnice przedsiębiorstwa, a ich ochrona winna być elementem szerszej polityki przemysłowej, gospodarczej, jak również polityki bezpieczeństwa państwa.(abstrakt oryginalny)

EN

There are many assets that give companies strength, capabilities, potential, and business advantage over the competition. These assets must be adequately overseen, protected and maintained. One of the examples of such a critical organization resource is information that may have a form of so-called intellectual property. Intellectual property (intangible assets in the form of information) has become significantly important in relation to the processes of international trade development, technology transfers, and globalization. A lot of authors, including many recognized authorities in law, management and/or economics, recognize intangible assets as key resources of the enterprise, that enable achieving a sustainable competitive advantage (the company's ability to offer more favorable terms and conditions of purchase to its customers, and consequently reap greater benefits than other market players). Hence the need for their adequate protection, especially taking into account multiple threats coming out of globalization of trade and international economic cooperation. Many activities in this area belong to the company itself. However; the legal framework of intellectual property protection that is properly designed can foster the promotion of innovation in industry, and conflict-free operation of international trade. Therefore, the main purpose of this article is to present the role of intangible assets in today's economy and provide an overview of the major differences in protection and law enforcements provided by state institutions in selected countries. Wherein, the definition of intangible assets - due to width and depth of the research area - has been limited to confidential business information (often also referred to as trade secrets or business secrets). By trade secrets we generally mean undisclosed to the public technical, technological, commercial or organizational information, that an owner has taken the necessary action to maintain its confidentiality. In other words, they are confidential information of commercial or economic value, maintained by their covert nature, where the owner has taken appropriate measures to protect them, for example, by forcing confidential agreements or through restrictive terms of access to essential technical knowledge, such as know-how. In contrast to other forms of intellectual property such as patents, trade secrets are not subject to the registration and their protection is mainly limited to maintaining their confidentiality. The analysis of doctrine jurisdiction and examples of actions taken by state institutions in law enforcement in a group of selected countries were used to illustrate the problems companies encounter and present pros and cons of the institutional solutions and measures used by those countries. The results of the analysis provide also a set of recommendations that shall drive necessary institutional changes in the European Union providing business with better protection of intangible assets, thus increasing their competitiveness in the global market. If EU authorities want to make member states' economies more competitive, they have several possible solutions in place: they can harmonize domestic remedies and procedures available in civil disputes of misappropriation or misuse of trade secrets; or harmonize criminal sanctions in case of violation of business secrets, or finally they can provide entrepreneurs with a toolkit that includes instructions, guidelines, methods, and tools recommended for the effective implementation of security measures. The regulations should effectively prevent any violations of trade secrets law and their protection should be part of a wider industrial and economic policy, as well as national security policy.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Tajemnica przedsiębiorstwa; Wartości niematerialne; Instytucje; Własność intelektualna

EN

Enterprise secrets; Intangible asset; Institutions; Intellectual property

• Czasopismo: Ekonomia / Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 4 (25)
• Strony: 103--119

Twórcy

autor

Oktawian Nowak

• Polska Akademia Nauk, Instytut Nauk Ekonomicznych

Bibliografia

• Adams M., Oleksak M., Intangible Capital, Praeger, Santa Barbara, CA 2010.
• Czekaj J., Metody zarządzania informacją w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2000.
• Dolińska M., Pomiar kapitału intelektualnego kreującego innowacje i wartość organizacji, [w:] A. Potocki (red.), Mechanizmy i obszary przeobrażeń w organizacji, Difin, Warszawa 2007.
• Fischer B., Świerczyńska-Głownia W., Dostęp do informacji ustawowo chronionych, zarządzanie informacją, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.
• Goliński M., Przemiany współczesnej gospodarki związane z zastosowaniami TI, [w:] M. Kuraś (red.), Strategia Systemów Informacyjnych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1999.
• Grzywińska A., Okoń S., Marki, wynalazki, wzory użytkowe. Ochrona własności przemysłowej, Helion, Gliwice 2010.
• Hamel G., Prahalad C.K., Przewaga konkurencyjna jutra, Business Press, Warszawa 1999.
• Jarosz M., Wstęp, [w:] M. Jarosz (red.), Instytucje; konflikty i dysfunkcje, Oficyna Naukowa, Warszawa 2012.
• Jeżak, J., Ład korporacyjny. Doświadczenia światowe oraz kierunki rozwoju, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010.
• Kaczmarek T.T., Globalna gospodarka i globalny kryzys, Difin, Warszawa 2009.
• Kasprzyk L., Sankcje ekonomiczne jako narzędzie w polityce międzynarodowej, [w:] E. Haliżak, R. Kuźniar, G. Michałowska, S. Przymies, J. Symonides, R. Zięba (red.), Stosunki międzynarodowe w XXI wieku. Księga jubileuszowa z okazji 30-lecia Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006.
• Kozioł L., Koncepcja mapy kapitału przedsiębiorczości, [w:] A. Potocki (red.), Mechanizmy i obszary przeobrażeń w organizacji, Difin, Warszawa 2007.
• Kozłowska-Kalisz P., Odpowiedzialność karna za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Zakamycze, Kraków 2006.
• Koźmiński A.K., Wstęp, [w:] D. Jemielniak, A.K. Koźmiński (red.), Zarządzanie wiedzą, Wolters Kluwer Business, Warszawa 2012.
• Łaski K., Mity i rzeczywistość w polityce gospodarczej i w nauczaniu ekonomii, Fundacja Innowacja, Warszawa 2009.
• Łukaszuk L., Dobra intelektualne. Problemy międzynarodowej ochrony, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.
• Malara Z., Rzęchowski J., Zarządzanie informacją na rynku globalnym. Teoria i praktyka, C.H. Beck, Warszawa 2011.
• March J.G., Olsen J.P., Instytucje. Organizacyjne podstawy polityki, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
• Niedojadło T., Nowak O., Internet i aplikacje sieciowe - szansa rozwoju dla przedsiębiorstwa, [w:] M. Kuraś (red.), Strategia Systemów Informacyjnych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1999.
• Obłój K., Strategia sukcesu firmy, PWE, Warszawa 2000.
• Porter M.E., Millar V.E, How information gives you competitive advantage, "Harvard Business Review" 1985, July-August.
• Sitko-Lutek A. (red.), Polskie firmy wobec globalizacji. Luka kompetencyjna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
• Stec P. (red.), Ochrona własności intelektualnej, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 2011.
• Stewart H., Treasury's role as the custodian of value for intellectual property and critical information: The impact of operational security on valuation, "Journal of Corporate Treasury Management" 2009.
• Szymanek T., Umowy z zakresu własności intelektualnej i przemysłowej, Europejska Wyższa Szkoła Prawa i Administracji, Warszawa 2009.
• Teece D.J., Managing Intellectual Capital, Oxford University Press, Oxford 2011.
• Morawski M., Topczewski W., Informacja jako podstawa kształtowania przewagi konkurencyjnej w sektorze ubezpieczeniowym, [w:] R. Borowiecki, J. Czekaj (red.), Zarządzanie zasobami informacyjnymi w warunkach nowej gospodarki, Difin, Warszawa 2010.