Instytucje nieformalne w teorii F.A. Hayeka

• Autorzy: Ewa Gruszewska

Warianty tytułu

Informal Institutions in F.A. Hayek's Theory

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Koncepcje indywidualizmu, wolności czy ładu gospodarczego w ujęciu F.A. Hayeka zawierają odniesienia do reguł kształtujących zachowania ludzi. Autor ten uważał, że każdy człowiek ma prawo do kierowania się własnymi zasadami. Tworzone się one w sposób żywiołowy i nie są przez nikogo planowane. Przedmiotem rozważań podjętych w niniejszym artykule stały się właśnie te instytucje, które w ujęciu F.A. Hayeka decydują o istnieniu i trwaniu społeczeństw. Celem artykułu jest egzemplifikacja instytucji nieformalnych w teoriach głoszonych przez tego noblistę. Według F.A. Hayeka istnieją wartościowe społecznie cechy, które przyjmują postać wzorów i tradycji kształtujących zachowania ludzi. Pojawiające się regularności w postępowaniu ludzi, które nie zawsze są wynikiem świadomego działania, umożliwiają w znacznym stopniu przewidywalność ich zachowań. Reguły często zakazują ludziom czynienia tego, czego domagają się instynkty, wymagają od ludzi stopniowej zmiany ich naturalnych czy instynktownych reakcji wobec innych członków wspólnoty. Musi być to postrzegane jako wyrzeczenie na rzecz społeczności. Jednostki muszą poddać się działaniu tych trudnych do zrozumienia zasad społecznych, bez ich specjalnego analizowania. Te umiejętności adaptacji decydują o możliwości rozwoju społeczeństwa. Żadna jednostka nie jest zdolna samodzielnie posiąść wiedzy o wszystkich sytuacjach, które są potencjalnie możliwe, aby stworzyć adekwatny system wzorców postępowania. Jest to możliwe tylko przy współudziale innych członków społeczeństwa. W efekcie ich stosowania kształtuje się swoisty ład o charakterze spontanicznym. Jest on podstawą budowy instytucji stanowionych. Można wskazać na swoistą sankcję, która stoi na straży stosowania reguł - to odpowiedzialność, która wykracza poza te egzekwowane przez prawo. Zadaniem systemu prawnego jest podtrzymywanie porządku ukształtowanego spontanicznie i umożliwienie tym samym realizację celów poszczególnych jednostek. Hayek dostrzegał, że w długiej perspektywie czasu nowe reguły społeczne stają się coraz bardziej ogólne, przestają dotyczyć konkretnych sytuacji, ale stają się abstrakcyjne i bardziej elastyczne. Żywiołowy proces tworzenia i zmiany reguł, dostosowywania się ich do zmieniających się warunków rzeczywistości nie może być zastąpiony przez zorganizowany, celowy porządek. Wynika to z braku możliwości pozyskania wyczerpujących informacji o różnorodnych zachowaniach ludzi i stąd niemożności utworzenia zasad, które by dotyczyły tych zachowań. Tworzenie ładu instytucjonalnego to nieprzerwany proces prób i błędów, to ciągłe eksperymentowanie społeczeństwa z regułami. Hayek zwracał uwagę na bariery w kształtowaniu się porządku instytucjonalnego i tym samym rozwoju społecznego. Ich źródłem może być niezgodność stanowionych reguł formalnych i ewolucyjnych nieformalnych. Wystąpienie takiej bariery wpływa na ograniczenie współpracy między członkami społeczeństwa, zmniejsza korzyści z aktywności gospodarczej, zwiększa ryzyko działalności gospodarczej, utrudnia pozyskiwanie i przetwarzanie istotnych informacji, prowadzi do chaosu informacyjnego. Tylko osadzenie reguł stanowionych w zakorzenionych regułach nieformalnych umożliwi zharmonizowane i skuteczne ich oddziaływanie na społeczeństwo.(abstrakt oryginalny)

EN

The concept of individualism, freedom, or economic order in F.A. Hayek's theory, contains references to rules shaping people's behavior. The author believes that every person has the right to follow his own rules. The rules are created in a spontaneous way and are not planned by anyone. Those institutions that, in terms of F.A. Hayek determine the existence and duration of societies, became the subject of considerations undertaken in this publication. The purpose of this article is to identify the informal institutions in theories announced by the Nobel Laureate. According to F.A. Hayek, there are socially valuable features that take the form of patterns and traditions shaping human behavior. Regularity appearing in actions of individuals, which is not always a direct result of a conscious action, often allows to make predictions of their behavior. The rules often forbid people to do what their instincts demand from them, they require a gradual change in people's natural or instinctive reactions to other members of the community. This must be seen as a renunciation to the community. Individuals must submit to the operation of these social rules that are difficult to understand without special analysis. The ability to adapt determines the possibility of a society development. There is no individual able to possess the knowledge of all potentially possible situations to create an adequate system of behavior procedures. This is only possible with the help of other members of the society. As a result of "applying" their use, a type of a spontaneous order is formed. This forms the basis for developing adopted institutions. The kind of a sanction that upholds the rules, can be identified - it is the responsibility that goes beyond rules enforced by law. The purpose of the legal system is to maintain order formed spontaneously thus enabling to gain objectives by individuals. Hayek saw that in the long term, the new social rules are becoming more and more general, cease to be applicable to specific situations, but become abstract and more flexible. Spontaneous rule creation and change processes, their adaptation to changing realities cannot be replaced by an organized, purposeful order. This is due to the inability to obtain sufficient information about a variety of human behaviors and hence inability to create rules that would apply to such behavior. Creating the institutional order is a continuous process of trials and errors, a continuous experimentation of society with the rules. Hayek pointed out the barriers in shaping the institutional order and thus the social development. Their source can be non-compliance of adopted formal and informal evolutionary rules. Such a barrier affects the worse cooperation between the society members, reduces the benefits from economic activity, increases the business risk, makes the acquisition and processing of relevant information more difficult, and leads to informative chaos. Only cementing the adopted rules within rooted informal rules would allow their harmonized and effective impact on society.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Ekonomia; Liberalizm; Liberalizm gospodarczy

EN

Economics; Liberalism; Laissez faire

• Czasopismo: Ekonomia / Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 4 (25)
• Strony: 166--178

Twórcy

autor

Ewa Gruszewska

• Uniwersytet w Białymstoku

Bibliografia

• Andreozzi L., Hayek reads the literature on the emergence of norms, "Constitutional Political Economy" 2005, vol. 16, iss. 3.
• Barry N.P., The road to freedom. Hayek's social and economic philosophy, [w:] Hayek, Co-ordination and Evolution, (eds.) Birner J., van Zijp R., Routledge, London 2001.
• Fiori S., The emergence of institutions in Hayek's theory: Two views or one?, "Constitutional Political Economy" 2006, vol. 17, iss. 1.
• Firlej M., Prawo spontanicznego porządku - Hayeka koncepcja regulacji, "Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej", Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
• Godłów-Legiędź J., Doktryna społeczno-ekonomiczna Friedricha von Hayeka, PWN, Warszawa 1992.
• Hayek F.A., Droga do zniewolenia, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2003.
• Hayek F.A., Indywidualizm i porządek ekonomiczny, Wydawnictwo Znak, Kraków 1998a.
• Hayek F.A., Law, legislation and liberty, vol. 1, Rules an Order, Routledge, London 1998b.
• Hayek F.A., Law, legislation and liberty, vol. 3, The Political Order of a Free People, Routledge, London 1998c.
• Hayek F.A., Zgubna pycha umysłu. O błędach socjalizmu, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2004.
• Kotterman-van de Vosse I., Hayek on the rule of law, [w:] J. Birner, R. van Zijp (eds.), Hayek, Co-ordination and Evolution, Routledge, London 2001.
• Marciano A., Why Hayek is a Darwinian (after all)? Hayek and Darwin on social evolution, "Journal of Economic Behavior & Organization" 2009, vol. 71.
• Musiał G., Wiodące idee w filozofii społecznej Friedricha Augusta von Hayeka, "Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria" 2012, nr 2 (82).
• Rodrigues J., Where to draw the line between the state and markets? Institutionalist elements in Hayek's Neoliberal Political Economy, "Journal of Economic Issues" 2012, vol. XLVI, no. 4.