Zaufanie i kapitał społeczny - uwarunkowania kulturowe, instytucjonalne czy indywidualne? Wnioski z porównań międzynarodowych

• Autorzy: Maria Lissowska

Warianty tytułu

Trust and Social Capital - Cultural, Institutional or Individual Underpinnings? Results from International Comparisons

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł jest poświęcony zaufaniu społecznemu i jego relacji do kapitału społecznego. Ma na celu odpowiedzieć na pytanie, w jakim stopniu i dlaczego zaufanie do nieznanych członków społeczeństwa, które jest podstawowym elementem kapitału społecznego, różni się w poszczególnych krajach europejskich. Pierwsza część artykułu jest poświęcona przeglądowi definicji związanych z kapitałem społecznym, zaufaniem i spolegliwością. Wśród wielu definicji kapitału społecznego przyjęto na cele niniejszego artykułu następującą definicję pochodzącą z pracy [Robison i in. 2002, s. 6]: "Kapitał społeczny to sympatia osoby lub grupy osób w stosunku do innej osoby lub grupy osób, która może być źródłem potencjalnej korzyści lub preferencyjnego traktowania udzielanego tej osobie lub grupie osób ponad to, co jest oczekiwane w relacji wymiennej". Wskazano na zasadnicze znaczenie zaufania dla poziomu kapitału społecznego. Pokazano też różne hipotetyczne czynniki mogące wpływać na poziom i zaufania, i kapitału społecznego, a wśród nich: jakość instytucji działających w danym społeczeństwie, normy kulturowe i cechy osobowe poszczególnych obywateli. W celu odpowiedzi na pytanie dotyczące zróżnicowania poziomu i czynników zaufania w krajach europejskich posłużono się danymi pochodzącymi z European Social Survey dla 2006 roku. Najpierw, na podstawie cech potencjalnie skorelowanych z kapitałem społecznym, dokonano grupowania krajów europejskich. W rezultacie otrzymano trzy grupy. W grupie pierwszej przeważały kraje zachodnioeuropejskie, w grupie drugiej kraje skandynawskie o wyjątkowo wysokim poziomie zaufania społecznego przy niekoniecznie wysokiej preferencji dla rzetelności, a w grupie trzeciej kraje Europy Wschodniej (i niektóre z Europy Południowej), w których występuje niskie zaufanie społeczne mimo raczej wysokiej preferencji dla rzetelności. Poziom zaufania społecznego był cechą najsilniej różnicującą te grupy krajów. W kolejnym kroku badania, posługując się hipotezami z literatury, zbadano stopień powiązania poziomu zaufania społecznego z jego hipotetycznymi uwarunkowaniami. Badanie pozwoliło wykazać, że dla grupy krajów europejskich jako całości najsilniejsze uwarunkowania zaufania społecznego wynikają z oceny jakości instytucji politycznych i stanu gospodarki, a dodatkowo pozytywnej oceny przez respondenta kontroli nad własnym życiem. Poziomy tych cech były silnie zróżnicowane pomiędzy wyodrębnionymi grupami krajów. Szczególnie niski poziom oceny instytucji politycznych i stanu gospodarki oraz niski poziom optymizmu i poczucia kontroli nad własnym życiem wydaje się być przyczyną niskiego zaufania społecznego w krajach postsocjalistycznych.(abstrakt oryginalny)

EN

The paper is devoted to the subject of social trust and its relationship to social capital. It intends to answer the question to what extent and why the level of trust to unknown members of the society, being the principal element of the social capital, is different across European countries. The first part of the paper is devoted to the review of definitions linked to social capital, trust and trustworthiness. Among many definitions of social capital for the needs of this paper the following one, coming from [Robison et al. 2002, p.6] was adopted. "Social capital is a person's or group's sympathy toward another person or group, that may produce a potential benefit, advantage, and preferential treatment for another person or group of persons beyond that expected in an exchange relationship". The essential importance of social trust for social capital was underlined. The different hypothetical factors potentially underpinning the level of social trust were indicated, among others: quality of institutions functioning in a given society, cultural norms and personal features of the individual citizens. To answer the question about the differentiation of trust and its underpinnings in European countries, the data coming from the European Social Survey for 2006 were used. In the beginning, on the basis of the features potentially correlated with social capital, the European countries were partitioned into three groups. The first group contained mostly Western European countries, the second - Scandinavian countries with very high social trust but without high preference for fairness, and the third one - Eastern (and partly Southern) European countries with very low trust and rather high preference for fairness. The level of social trust was the feature differentiating those groups in the strongest way. In the next step of the research, using the hypotheses formulated in the literature, the degree of correlation between social trust and its hypothetical underpinnings was analysed. This research revealed that the strongest underpinnings for the whole group of European countries stemmed from the assessment of political institutions and of the state of economy, and, next, from the assessment of respondent's control of their life. The levels of those features were highly differentiated among the groups of countries previously distinguished. In particular, low assessment of political institutions and of the state of the economy and low optimism and of control on one's life seem to contribute to low social trust in post-socialist countries.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Kapitał społeczny; Zaufanie; Kulturowe uwarunkowania

EN

Social capital; Trust; Cultural determinants

• Czasopismo: Ekonomia / Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 4 (25)
• Strony: 179--196

Twórcy

autor

Maria Lissowska

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Bibliografia

• Ahn T.K., Ostrom E., Social Capital and Collective Action, [w:] D. Castignione, J.W. van Deth, G. Wolleb (eds.), The Handbook of Social Capital, Oxoford University Press, Oxford 2008, s. 70-100.
• Bourdieu P., Forms of Capital, [w:] Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, J.G. Richardson (ed.) Westport CT, Greenwood Press 1986, s. 241-260.
• Bourdieu P., The Forms of Capital, [w:] M. Granovetter, R. Swedberg (eds.), The Sociology of Economic Life, Westview, Boulder, Colorado 2001, s. 96-111.
• Bourdieu P., The Social Structures of the Economy, Polity Press, Cambridge UK 2005.
• Coleman J., Foundations of Social Theory, The Balknap Press of Harvard University Press, Cambridge 1990.
• Easterlin R.A., Lost in transition: Life satisfaction on the road to capitalism, "Journal of Economic Behaviour & Organisation" 2009, no. 71, s. 130-145.
• Esser H., Two Meanings of Social Capital, [w:] D. Castignione, J.W. van Deth, G. Wolleb (eds.), The Handbook of Social Capital, Oxoford University Press, Oxford 2008, s. 22-50.
• Fehr E., Fischbacher U., Why social preferences matter - the impact of non-selfish motives on competition, cooperation and incentives, "The Economic Journal" 2002, vol. 112, March.
• Fukuyama F., Social capital and civil society, IMF Working Paper, Washington 2000.
• Glaeser E.L., Laibson D., Sacerdote B., An economic approach to social capital, "The Economic Journal" 2002, vol.112, November, s. 437-457.
• Granovetter M., Economic Action and Social Structure: The Problem of Embeddedness, [w:] M. Granovetter, R. Swedberg (ed.), The Sociology of Economic Life, Westview, Boulder, Colorado 2001.
• Grootaert Ch., van Bastelar T. (eds.), Understanding and Measuring Social Capital, World Bank, Washington 2002.
• Hardt Ł., Instytucje a koszty transakcyjne w Nowej Ekonomii Instytucjonalnej, "Gospodarka Narodowa" 2005, nr 1-2.
• Hardt Ł., Ekonomia kosztów transakcyjnych - geneza i kierunki rozwoju, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.
• Kaufmann D., Kraay A., Mastruzzi M., Governance matters. Aggregate and Individual Governance Indicators 1996-2008, The World Bank, Washington 2009.
• Knack S., Keefer P., Does social capital hale an economic payoff? A cross-country investigation, "The Quarterly Journal of Economics" 1997, vol. CXII, issue 4, s. 1251-1287.
• Kostro K., Kapitał społeczny w teorii ekonomicznej, "Gospodarka Narodowa", nr 7, 2005.
• Lissowska M., Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce - Institutions for Market Economy. The Case of Poland, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2008.
• Lissowska M., Type and role of social capital in post-transition European economies, "Gospodarka Narodowa" 2009, nr 3, s.1-26.
• Lissowska M., The deficit of cooperative attitudes and trust in post-transition economies, Papers in Evolutionary Political Economy 2013, no. 10.
• Putnam R.D., Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, Znak, Kraków-Warszawa 1995 (translation of Making Democracy Work. Civic Traditions in Modern Italy, Princeton University Press, 1993).
• Putnam R.D., Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community, Simon & Schuster, New York 2000.
• Raiser M., Rousso A., Steves F., Measuring Trust in Transition: preliminary Findings from 26 Transition Economies, [w:] J. Kornai, B. Rothstein, S. Rose-Ackerman (eds.), Creating Social Trust in Post-Socialist Transition, Palgrave Macmilan, New York 2004, s. 53-70.
• Raiser M., Haerpfer C., Novotny T., Wallace C., Social capital in transition: A first look at the evidence, "European Bank of Reconstruction and Development Working Paper", no. 61, London 2001.
• Raiser M., Social Capital and Economic Performance in Transition Economies, [w:] D. Castiglioni, J.W. van Deth, G. Wolleb (eds.), The handbook of social capital, Oxford University Press, Oxford 2008, s. 491-519.
• Rose R., Postcommunism and the problem of trust, "Journal of Democracy" 1994, vol. 5, no. 3, s. 18-30.
• Rossteutscher S., Social Capital and Civic Engagement: A Comparative Perspective, [w:] D. Castiglioni, J.W. van Deth and G. Wolleb (eds.), The Handbook of Social Capital, Oxford University Press, Oxford 2008, s. 208-240.
• Rothstein B., Social Trust and Honesty in Government: A Casual Mechanism Approach, [w:] Creating Social Trust in Pot-Socialist Transition, J. Kornai, B. Rothstein, S. Rose-Ackerman (eds.), Palgrave Macmillan, New York 2004, s.13-29.
• Robison L.J., Schmid A.A., Siles M.E., Is social capital really capital, "Review of Social Economy" 2002, vol. LX, no. 1, March, s. 1-21.
• Sobel J., Can we trust social capital?, "Journal of Economic Literature" 2002, vol. XL, March, s.139-154.
• Sztompka P., Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Znak, Kraków 2007.
• Uslaner E., Trust and Consequences, Department of Government and Politics, University of Maryland 2001 (mimeo).
• Uslaner E., Trust as a Moral Value, [w:] D. Castiglioni, J.W. van Deth, G.Wolleb (eds.), The handbook of social capital, Oxford University Press, Oxford 2008, s. 101-121.
• Williamson O.E., Ekonomiczne instytucje kapitalizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.