Liberalizm ekonomiczny i rola państwa w ujęciu polskich marginalistów

• Autorzy: Urszula Zagóra-Jonszta
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedstawiciele nurtu subiektywno-marginalistycznego byli liberałami. Taki charakter miała bowiem zarówno ekonomia klasyczna, jak i stanowiący w pewnym sensie jej kontynuację marginalizm. Utrzymująca się od czasów Adama Smitha dominacja poglądów liberalnych w ekonomii charakteryzowała prawie wszystkie kraje Europy i Stany Zjednoczone. Wyjątek stanowili Niemcy, którzy nie zaakceptowali szkoły klasycznej, a następnie marginalizmu, rozwijając własną teorię ekonomii opartą na zasadach interwencjonizmu państwowego najpierw w ramach starszej, a następnie młodszej szkoły historycznej. Coraz silniejsza klasa kapitalistów, umacniająca swoją pozycję w gospodarce, której przeszkadzała "nadopiekuńczość" państwa, chętnie wyznawała poglądy liberalne. Polscy marginaliści nie odstawali od ogólnego trendu. Liberalizm ekonomiczny wydawał się w ich opinii rzeczą oczywistą, tym bardziej, że instytucja państwa była postrzegana jako twór obcy, kojarzony z zaborcą. To dodatkowo wzmacniało nastawienie liberalne. Pewnym paradoksem było nawet wyznawanie poglądów liberalnych przez przedstawicieli polskiego historyzmu. Wyjątek stanowili ekonomiści związani z nurtem lewicowym oraz przedstawiciele korporacjonizmu i społecznej nauki Kościoła. (...) Tymczasem praktyka gospodarcza nie chciała się oprzeć wyłącznie na zasadach mechanizmu rynkowego. Wiara w automatyzm rynkowy, w samoprzywracającą się równowagę, w prawo rynków niewiele miała wspólnego z rzeczywistością. Życie wymuszało często działania niezgodne z założeniami liberalizmu ekonomicznego i parło w kierunku podporządkowania gospodarki interwencji państwa. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Teoria ekonomii; Historia myśli ekonomicznej; Marginalizm; Liberalizm społeczno-ekonomiczny; Rola państwa w gospodarce; Krakowska szkoła ekonomii

EN

Economic theory; History of economic thought; Marginalization; Social and economic liberalism; States' role in economy; Cracow school of economics

• Czasopismo: Prace Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
• Rocznik: 2012
• Tom: Polska myśl ekonomiczna głównego nurtu do drugiej wojny światowej.
• Strony: 105--130

Twórcy

autor

Urszula Zagóra-Jonszta

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Bibliografia

• Sprawozdanie Komisji do Zbadania Gospodarki Przedsiębiorstw Państwowych. Warszawa 1939.
• 196, 197 i 198 posiedzenie Komitetu Ekonomicznego ministrów z 1, 5 i 21 marca 1924 r. Protokoły KEM, Akta S. Kauzika, T. 6, Archiwum Akt Nowych.
• Grabowski T.: Inwestycje zbrojeniowe w gospodarce Polski międzywojennej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1963.
• Gołębiowski J.: Sektor państwowy w gospodarce Polski międzywojennej. PWN, Warszawa - Kraków 1985.
• Heydel A., Lulek T., Schmidt S., Wyrobisz S., Zweig F.: Etatyzm w Polsce. Nakładem Towarzystwa Ekonomicznego, Kraków 1932.
• Bernadzikiewicz T.: Mała reforma etatyzmu. Towarzystwo Wydawnicze Młodych Prawników i Ekonomistów, Warszawa 1937.
• Bernadzikiewicz T.: Koncern państwowy w Polsce. Towarzystwo Wydawnicze Młodych Prawników i Ekonomistów, Warszawa 1938.
• Dziesięciolecie Towarzystwa Ekonomicznego w Krakowie (1921-1931). Wydawnictwo Towarzystwa Ekonomicznego, Kraków 1932.
• Heydel A.: Liberalizm wobec polityki i sprawy społecznej. "Ruch Prawniczy i Ekonomiczny", 1931, nr 1.
• Krzyżanowski A.: Bierny bilans handlowy. Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1928.
• Zagadnienie etatyzmu w Polsce. Stenogramy przemówień wygłoszonych na zebraniach u posła Janusza Radziwiłła w dniach 12.XII.1928 i 10.1.1929 r. Nakładem Banku Gospodarstwa Krajowego, Warszawa 1929.
• Encyklopedia nauk politycznych. T. I. Warszawa 1937.
• Krzyżanowski A.: Pauperyzacja Polski współczesnej. Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1926.
• Krzyżanowski A.: Rządy Marszałka Piłsudskiego. Nakładem autora, Kraków 1927.
• Moralność współczesna. Nakładem Towarzystwa Ekonomicznego, Kraków 1935.
• Zweig F.: Cztery systemy ekonomii. "Ekonomista" 1930, T. IV.
• Zweig F.: Cztery systemy ekonomii. "Ekonomista" 1932, T. I.
• Zweig F.: Zmierzch czy odrodzenie liberalizmu. Książnica Atlas, Lwów-Warszawa 1938.
• Krzyżanowski A.: Polityka i gospodarstwo: pisma pomniejsze oraz przemówienia 1920-1931. Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków 1931.
• Krzyżanowski A.: Założenia ekonomiki. Nakładem Księgami S.A. Krzyżanowskiego, Drukarnia Ludowa, Kraków 1920.
• Krzyżanowski A.: Ewolucja parlamentaryzmu i gospodarki skarbowej. "Przegląd Współczesny" 1934, T. LI, nr 152.
• Krzyżanowski A.: Polska koniunktura gospodarcza w świetle teorii przesileń i przewidywań. Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1929.
• Zweig F.: Kryzys liberalizmu jako kryzys wymiany i podziału pracy. "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1936, z. 2.
• Heydel A.: Kapitalizm i socjalizm wobec etyki. "Przegląd Współczesny" 1927, nr 22.
• Guzicki L., Żurawicki S.: Polscy ekonomiści XIX i XX wieku. PWE, Warszawa 1984.
• Żurawicki S.: Myśl ekonomiczno-polityczna w Polsce okresu międzywojennego. PWN, Warszawa 1970.
• Guzicki L., Żurawicki S.: Historia polskiej myśli społeczno-ekonomicznej 1914-1945. PWE, Warszawa 1974.
• Krzyżanowski A.: Demograficzne oblicze kryzysu. Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 1932.
• Krzyżanowski A.: Złoto Banku Polskiego. "Przegląd Współczesny" 1932, T. XLII, nr 125.
• Krzyżanowski A.: Spór o politykę walutową. "Przegląd Współczesny" 1932, T. XLIII, nr 127.
• Krzyżanowski A.: Dolar i złoty oraz inne pisma pomniejsze i przemówienia 1931-1935. Dom Książki Polskiej w Warszawie, Kraków 1936.
• Knakiewicz Z.: Deflacja polska 1930-1935. Warszawa 1967.
• Knakiewicz Z.: Polska koncepcja polityki antykryzysowej w okresie 1930-1935. Międzyuczelniane Zeszyty Naukowe z Historii Myśli Ekonomicznej, Kraków 1966, nr 11.
• Wyrobisz S.: Interwencja koniunkturalna. "Przegląd Współczesny" 1935, T. LIII, nr 156.
• Polski fizjokratyzm oraz idee protekcjonistyczne XVIII i XIX wieku. Red. U. Zagóra-Jonszta. Akademia Ekonomiczna, Katowice 2007.
• Polska klasyczna myśl ekonomiczna na tle angielskiej i francuskiej. Red. U. Zagóra-Jonszta. Akademia Ekonomiczna, Katowice 2009.
• Hoene-Wroński J.: Kodeks prawodawstwa społecznego absolutnego. Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa 1923.
• Hoene-Wroński J.: Prodrom mesjanizmu albo filozofii absolutnej. Książnica Polska Towarzystwa Szkół Wyższych, Lwów-Warszawa 1921.
• Łukomski L.: Twórca filozofii absolutnej. Rzecz o Hoene-Wrońskim. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982.
• Zawadzki W.: Przedsiębiorstwa państwowe jako forma organizacji produkcji. "Ruch Prawniczy i Ekonomiczny" 1922, z. 3.
• Zawadzki W.: Polska polityka socjalna a gospodarstwo społeczne. Nakładem Towarzystwa Ekonomicznego, Kraków 1927.
• VI Zjazd Prawników i Ekonomistów Polskich. "Przegląd Gospodarczy" 1920, z. 5.
• VII Zjazd Prawników i Ekonomistów Polskich w Poznaniu w dniach 3-5 czerwca 1922 r. Poznań 1922.
• Grabski S.: Uwagi o bieżącej historycznej chwili Polski. Nakładem Księgami Perzyński, Niklewicz S-KA, Warszawa 1922.
• Szymański A.: Zagadnienie społeczne. Uniwersytet Lubelski, Lublin 1939.
• Nowicki J.: Teoria ekonomii II Rzeczypospolitej. Książka i Wiedza, Warszawa 1988.
• 29 posiedzenie Senatu 10.03,1930 r. Wystąpienie senatora S. Głąbińskiego, Senat RP.
• Rybarski R.: Przyszłość gospodarcza Polski. Drukarnia F. Wyszyński i S-ka, Warszawa 1933.
• 110 posiedzenie Sejmu z dnia 5.02.1934 r. Sprawozdania Stenograficzne Sejmu RP, przemówienie R. Rybarskiego, Archiwum Akt Nowych.
• Budżet i Brześć. Przemówienie posła profesora Romana Rybarskiego, Prezesa Klubu Narodowego wygłoszone w Sejmie 5.II.1931 r. Odbitka z "Gazety Warszawskiej" z 6 lutego 1931 r., nr 45.
• Rybarski R.: Przyszłość gospodarcza świata. Drukarnia A. Konarzewskiego, Warszawa 1932.
• Gospodarstwo, moralność i prawo. Przemówienie Prezesa Klubu Narodowego prof. Romana Rybarskiego w Sejmie 6 listopada 1934 r. Odbitka z "Gazety Warszawskiej" z 7 i 8 listopada 1934 r., nr 334 i 335.
• Rybarski R.: Program gospodarczy. Nakładem "Myśli Narodowej", Warszawa 1937.
• Grabski S.: Dokąd idziemy? Nakładem Lwowskiego Kuriera Porannego, Lwów 1930.
• Przemówienia posłów Klubu Narodowego wygłoszone w Sejmie w czasie rozprawy nad budżetem na rok 1935/1936. Nakładem Klubu Narodowego, Warszawa 1935.
• Rybarski R.: Podstawy narodowego programu gospodarczego. Dom Książki Polskiej, Warszawa 1934.
• Grabski S.: Ku lepszej Polsce. Towarzystwo Wydawnicze "RÓJ", Warszawa 1938.
• Dziewulski K.: Spór o etatyzm 1919-1939. PWN, Warszawa 1981.
• Taylor E.: Wolność gospodarcza. Odczyt wygłoszony na inauguracji roku akademickiego 1934/1935 Uniwersytetu Poznańskiego w dniu 14 października 1934 roku. Uniwersytet Poznański, Poznań 1934.
• Taylor E.: Polityka skarbowa i system podatkowy Rzeczypospolitej Polskiej. Nakładem WSH w Poznaniu, Poznań 1929.
• Taylor E.: O zmierzchu kapitalizmu i nowym ustroju słów kilka. "Myśl Narodowa" 1932, nr 46.
• Taylor E.: Nauka o przemyśle. Poznań 1932.
• Skowroński A.: Poglądy gospodarcze Edwarda Taylora. Nakład i Druk Drukarnia Katolicka, Poznań 1934.
• Lewiński J.S.: Zasady ekonomii politycznej. T. II. Nakładem Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 1934.