Protestantyzm a rozwój poglądów merkantylistycznych w Polsce

• Autorzy: Urszula Zagóra-Jonszta

Warianty tytułu

Protestantism and the Evolution of Mercantilists Views in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W Polsce brakowało społecznego poparcia dla koncepcji merkantylistycznych. Nie było też warunków do realizacji polityki merkantylistycznej podobnej, jak w krajach Europy Zachodniej. Pierwsze symptomy tej polityki można dostrzec w działalności króla Zygmunta Starego czy Stefana Batorego, jednak nie rozwinęła się ona w pełni. Na przeszkodzie stanęły partykularne interesy szlachty. Politykę merkantylizmu mogła w całej rozpiętości realizować tylko monarchia absolutna lub państwo, w którym silne wpływy miało mieszczaństwo. W Rzeczypospolitej Szlacheckiej nie było miejsca na prowadzenie takiej polityki. Rozwój miast i manufaktur mógł doprowadzić do powstania silnego, bogatego mieszczaństwa i stać się podstawą proabsolutystycznych tendencji, co oznaczało likwidację "złotej wolności" szlacheckiej. Szlachta w obawie przed utratą przywilejów wolała więc utrwalać zacofaną agrarną strukturę gospodarki, przyczyniając się tym samym do upadku ekonomicznego kraju. (fragment tekstu)

EN

Mercantilism was the first self-dependent economic system current. It developed from the end of the fifteenth to the latter part of the eighteenth century in Europe and was a perfect substructure for the evolution of capitalist economy. Parallel to mecantilism in the sixteenth century Europe spread the religious movement called the Reformation. The new religion greatly contibuted to the evolution of mass production and wide markets, emphasizing strongly the ethos of work and the principle of carrying out one's duty honestly. In the sixteenth century in Poland the new religion found a lot of believers, particularly Calvinism, Lutheranism and Arianism. However, a strong reaction of the Catholic church and effective recatholisation of the Polish society undertaken by Jesuits maintained the catholic character of the state. The Polish mercantilism having no support in the ethos of work and specifically understood by the nobility who dreaded losing influence in favour of merchants and townspeople, didn't contribute to the development of industry and trade. The agrarian character of the country and the nobility's hegemony hampered modern economic evolution. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Merkantylizm; Historia gospodarcza; Historia społeczno-gospodarcza; Historia Europy; Protestantyzm

EN

Mercantilism; Economic history; Socio-economic history; History of Europe; Protestantism

• Czasopismo: Studia Ekonomiczne / Akademia Ekonomiczna w Katowicach
• Rocznik: 1998
• Numer: nr 3 Wybrane zagadnienia ekonomiczne w teorii i praktyce : źródła współczesnej ekonomii
• Strony: 167--174

Twórcy

autor

Urszula Zagóra-Jonszta

• Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Katowicach

Bibliografia

• A. Tokarczyk: Tolerancja. Warszawa 1979, s. 96.
• A.F. Modrzewski: Dzieła wszystkie. O poprawie Rzeczypospolitej. T. I. Warszawa 1953, s. 166.
• Lipiński: Studia nad historią polskiej myśli ekonomicznej. Warszawa 1956, s. 129.
• J. Tazbir: Dzieje polskiej tolerancji. Warszawa 1973, s. 31-32.
• J. Tazbir: Problemy wyznaniowe. W: Polska XVII wieku. Państwo - społeczeństwo - kultura. Praca zbiorowa pod red. J. Tazbira. Warszawa 1969, s. 218.
• J. Tazbir: Świt i zmierzch polskiej reformacji. Warszawa 1956, s. 185-186.
• J. Tazbir: Kultura szlachecka w Polsce. Rozkwit, upadek, relikty. Warszawa 1963 s. 145-153
• P. Jasienica: Polska anarchia. Kraków 1988, s. 92
• Merkantylistyczna myśl ekonomiczna w Polsce XVI i XVII wieku. Wybór pism pod red. J. Górskiego i E. Lipińskiego. Warszawa 1958, s. XXIII.
• J. Górski: Poglądy merkantylistyczne w polskiej myśli ekonomicznej XVI i XVII wieku. Wrocław-Warszawa 1958, s. 248.