Nierównowaga zewnętrzna gospodarki Polski Ludowej

• Autorzy: Janusz Kaliński

Warianty tytułu

External Imbalance of Socialist Poland's Economy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Nawiązywanie kontaktów gospodarczych z zagranicą po drugiej wojnie światowej zbiegło się z narastaniem wpływów Związku Radzieckiego, który traktował Polskę jako państwo satelickie. Szczególnym wyrazem ingerencji wschodniego sąsiada było narzucenie nieekwiwalentnych warunków wymiany handlowej i uniemożliwienie skorzystania z pomocy Zachodu w ramach planu Marshalla. W pierwszym przypadku gospodarka Polski stała się polem eksploatacji na rzecz Związku Radzieckiego. Na podstawie umowy sierpniowej z 1945 r. polskie kopalnie dostarczyły około 54 mln t węgla, po cenach dziesięciokrotnie niższych od światowych, a straty finansowe z tego tytułu przekroczyły 630 mln dol. Wymuszona rezygnacja z planu Marshalla pociągnęła za sobą szereg dodatkowych sankcji. Polska pozbawiona została znaczących kredytów zachodnich oraz możliwości eksportowych, a ich substytutem stały się wzmożone stosunki handlowe i finansowe z ZSRR. (fragment tekstu)

EN

During whole period of existence in Poland of centrally planed economy export was a segment of imbalance. It was deepened by the adventurist economic policy of 1970s and incompetent attempts to end the economic and social crisis in 1980s. The basis of external imbalance were systematically obtained foreign credits whose amount and geographical structure was determined by political trends. Although large influx of credits, both western and soviet, took place in the period of reconstruction and industrialization until 1955, the pressure on economy due to repayment was low and didn't exceed 5 % of export. Despite reserve of government towards debts, in the 1960s the cost of repayment increased to 25 % of export in 1970. Principal reason for that was stable trade deficit. The financial condition much worsened during the following decade which ended in a dramatic finale of increasing by the aforementioned rate to 101 %. In the last decade of communism the debt repayment cost was lowered to 79 % of export. It was done at huge costs to economy and society which were accompanied by series of political unrests in 1988 which culminated in the fall of communism. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Gospodarka; Handel zagraniczny; Rozwój gospodarczy

EN

Economy; Foreign trade; Economic development

• Czasopismo: Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace / Szkoła Główna Handlowa
• Rocznik: 2011
• Numer: nr 3
• Strony: 41--58

Twórcy

autor

Janusz Kaliński

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Bibliografia

• Archiwum Akt Nowych (AAN), Archiwum Lewicy Polskiej (ALP), 237/II/42, Stenogram V plenarnego posiedzenia KC PZPR w dniach 15 i 16 grudnia 1965 r., s. 454.
• AAN, ALP, 237/II/42, Stenogram V plenarnego posiedzenia KC PZPR w dniach 15 i 16 grudnia 1965 r., s. 319.
• AAN, ALP, 237/II/42, Stenogram V plenarnego posiedzenia KC PZPR w dniach 15 i 16 grudnia 1965 r., k. 3 i nast.
• AAN, ALP, 237/II/42, Stenogram V plenarnego posiedzenia KC PZPR w dniach 15 i 16 grudnia 1965 r., s. 453a.
• AAN, ALP, 237/II/44, Stenogram VI plenarnego posiedzenia KC PZPR w dniach 28 i 29 października 1966 r., k. 275.
• AAN, ALP, 237/II-53, Stenogram IV plenarnego posiedzenia KC PZPR w dniach 14 i 15 listopada 1969 r., k. 256.
• AAN, ALP, 237/IV/14, Uchwała Biura Politycznego KC PZPR z dnia 8 II 1962 r. w sprawie dalszych zadań w dziedzinie handlu zagranicznego, k. 24; "Biuletyn Biura Sekretariatu KC PZPR" 1962, nr 103, s. 2.
• AAN, ALP, 237/IV/4, Notatka o stosunkach polsko -amerykańskich w dziedzinie korzystania z wieloletnich kredytów udzielonych Polsce przez rząd Stanów Zjednoczonych, k. 104.
• AAN, ALP, 237/IX/120, Notatka o przyczynach wzrostu cen importowanych i spadku cen eksportowanych wyrobów hutniczych, k. 42.
• AAN, ALP, 237/V/281, S. Jędrychowski o naradzie w Moskwie 20-24 V 1958 r. przedstawicieli RWPG w sprawach gospodarczych, k. 56.
• AAN, ALP, 237/X/123, Notatka z narady sekretarzy ekonomicznych z udziałem radców handlowych w krajach kapitalistycznych wysoko rozwiniętych, k. 11.
• AAN, ALP, 237/X/132, Współpraca polsko -czechosłowacka, k. 14 i nast.
• AAN, ALP, 237/X/184, Notatka w sprawie zadłużenia w kredytach krótkoterminowych, k. 265.
• AAN, ALP, 237/X-132, Informacja o kredytach rządowych udzielanych przez kraje członkowskie RWPG krajom rozwijającym się, k. 29.
• AAN, ALP, 237/XXXI/345, Notatka w sprawie udzielenia Mongolskiej Republice Ludowej pomocy kredytowej w latach 1966-1970, k. 211.
• AAN, ALP, 295/XI/-414, Sprawozdanie nr 5 Biura Radcy Handlowego Ambasady RP w Moskwie za okres od 1 lipca do 31 grudnia 1946 r., k. 64.
• AAN, Centralny Urząd Planowania (CUP), 1930, Uwagi CUP do rozmów z delegacją Banku Międzynarodowego dla Odbudowy i Rozwoju, k. 230.
• AAN, CUP, t. 3083, Zagraniczne kredyty inwestycyjne, k. 20.
• AAN, CUP, t. 3083, Zagraniczne kredyty inwestycyjne. Dane orientacyjne, b.p.
• AAN, Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów (KERM), t. 40, Uchwała Prezydium Komitetu Ekonomicznego z dnia 14 maja 1946 r. w sprawie Polskiej Misji dla zakupu Demobilu Amerykańskiego w Paryżu, k. 35.
• AAN, Konsultacyjna Rada Gospodarcza, t. 36, Sytuacja gospodarcza kraju, b.p.
• AAN, Ministerstwo Przemysłu i Handlu (MPiH), t. 62, Sprawozdanie Ministra Skarbu w sprawie zużytkowania zapasów złota Banku Polskiego i złota pożyczonego od Związku Radzieckiego, k. 123.
• AAN, MPiH, t. 3000, Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich o dostawach do Polski sprzętu przemysłowego na kredyt, k. 1-4.
• AAN, Państwowa Komisja Planowania Gospodarczego (PKPG), t. 5621, Raport z Moskwy dla wicepremiera H. Minca z 19 XII 1950 r.
• AAN, PKPG, t. 483, Notatka dla Obywatela Ministra E. Szyra w sprawie ustalenia dostaw towarowych na rok 1954 dla Koreańskiej Republiki Ludowo -Demokratycznej, b.p.
• AAN, PKPG, t. 5593, Bilans płatniczy i handel zagraniczny,.
• AAN, Prezydium Rady Ministrów (PRM), 290/1/10, k. 142.
• AAN, PRM, 290/1/12, Sprawozdanie Ministra Skarbu w sprawie zużytkowania zapasów złota Banku Polskiego i złota pożyczonego od ZSRR, k. 1270.
• AAN, PRM, 290/2/19, Uchwała Rady Ministrów z dnia 21 września 1949 r. w sprawie zatwierdzenia układów gospodarczych polsko -francuskich podpisanych w Paryżu dnia 19 marca 1948 r., k. 1722.
• AAN, ALP, 237/II/42, Stenogram V plenarnego posiedzenia KC PZPR w dniach 15 i 16 grudnia 1965 r., s. 453a.
• Archiwum CUP, t. 278/5, Wstępny program przystosowania gospodarki Polski do zmiany warunków światowego rynku kapitalistycznego w związku z rozwojem integracji zachodnioeuropejskiej, s. 252.
• Biuletyn Biura Sekretariatu KC PZPR 1969, nr 193, s. 9.
• Biuletyn Biura Sekretariatu KC PZPR 1965, nr 137, s. 1.
• Biuletyn Biura Sekretariatu KC PZPR 1970, nr 196, s. 1.
• Bożyk P., Marzenia i rzeczywistość, czyli anatomia polskiego kryzysu, PIW, Warszawa 1983, s. 33 i nast.
• Bożyk P., Polityka społeczno -gospodarcza Polski Ludowej, KiW, Warszawa 1977, s. 222-223.
• Czerwiński P., Handel zagraniczny Polski w 1947 r., "Gospodarka Planowa" 1948, nr 6, s. 192.
• Depesza Józefa Stalina do Bolesława Bieruta w sprawie reformy pieniężnej w Polsce, List Bieruta do Józefa Stalina w sprawie kursu złotego wobec rubla, w: Polska w dokumentach archiwów rosyjskich 1949-1953, wybór i oprac. A. Kochański, G.P. Muraszko, A.F. Noskowa, A. Paczkowski, K. Persak, PAN, Warszawa 2000, s. 92, 98.
• Dołęga J., Kulesa L., Tarnogorski R., Wykonanie przez ZSRR postanowień reparacyjnych Umowy Poczdamskiej wobec Polski, w: Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko -niemieckich 1944-2004, t. 1: Studia, red. W. Góralski, PISM, Warszawa 2004, s. 158 i nast.
• Durka B., Ostatnia dekada polsko -radzieckich stosunków gospodarczych: bilans zamknięcia, "Studia i Materiały IKiCHZ" 1992, nr 33, s. 16.
• Gliński B., Zarządzanie gospodarką socjalistyczną. Logika postępu, PWE, Warszawa 1980, s. 189-190.
• Gospodarka światowa i gospodarka Polska w 1988 roku, Wydawnictwa Uczelniane SGPiS, Warszawa 1989, s. 87.
• Gospodarka światowa i gospodarka Polska w 1989 roku, Wydawnictwa Uczelniane SGPiS, Warszawa 1990, s. 122.
• Handel zagraniczny w rozwoju społeczno -gospodarczym PRL, Wydawnictwa Uczelniane SGPiS, Warszawa 1980, s. 113.
• Janus J., Polska i Czechosłowacja wobec planu Marshalla, WN AP, Kraków 2001, s. 82 i nast.
• Jasiński L. J., Analiza integracji. Przygotowania do członkostwa Polski w Unii Europejskiej, Ziggurat, Warszawa 1998, s. 124.
• Jasiński L. J., Polskie kontakty gospodarcze z zagranicą w XX wieku, WWSE, PAN, Warszawa 2003, s. 135.
• Jasiński L. J., Stosunki gospodarcze z zagranicą w PRL, IKiCHZ, Warszawa 1994, s. 134 i 136.
• Jaszczuk B., Polityka intensywnego rozwoju, w: Strategia intensywnego rozwoju gospodarki, PWE, Warszawa 1970, s. 23 i nast.
• Jędrychowski S., Zadłużenie Polski w krajach kapitalistycznych, KiW, Warszawa 1982, s. 30.
• Karpiński Z., Ustroje pieniężne w Polsce od roku 1917, PWN, Warszawa 1968, s. 248.
• Kucharski M., Pieniądz, dochód, proporcje wzrostu, PWE, Warszawa 1968, s. 133 i nast.
• Łaski K., Zarys teorii reprodukcji socjalistycznej, KiW, Warszawa 1965, s. 486 i nast.
• Olszański P., Historia polskiego zadłużenia międzynarodowego na tle wydarzeń społecznych i politycznych, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2002, s. 105 i 106.
• Płowiec U. , Polityka gospodarcza USA wobec krajów socjalistycznych, KiW, Warszawa 1988, s. 69.
• Podstawowe założenia rozwoju społeczno -gospodarczego kraju na lata 1971-1975 (materiał roboczy), Warszawa 1971, s. 15.
• Polaczek S., Jędruszek J., Gliński P., Straty gospodarki narodowej z powodu redukcji importu z krajów kapitalistycznych, IGN, Warszawa 1984, s. 17 i 44.
• Polsko -radziecka współpraca wojskowa w latach 1950-1957, dokumenty oprac. przez A. Kochańskiego i A. Kupichta, "Sprawy Międzynarodowe" 1993, nr 3, s. 130.
• Rocznik Statystyczny 1971, GUS, Warszawa 1971, s. 12-13.
• Rocznik Statystyczny 1976, GUS, Warszawa 1976, s. 333.
• Rocznik Statystyczny 1981, GUS, Warszawa 1981, s. 699.
• Rocznik Statystyczny 1990, GUS, Warszawa 1990, s. 398.
• Skodlarski J., Polska w systemie współpracy gospodarczej ONZ (1945-1949), "Dzieje Najnowsze" 1980, nr 4, s. 142 i nast.
• Skrzypek A., Mechanizmy autonomii. Stosunki polsko -radzieckie 1956-1965, WSH, Pułtusk-Warszawa 2005, s. 125.
• Skrzypek A., Mechanizmy klientelizmu. Stosunki polsko -radzieckie 1965-1989, WSH, Pułtusk-Warszawa 2008, s. 239.
• Skrzypek A., Mechanizmy uzależnienia. Stosunki polsko -radzieckie 1944-1957, WSH, Pułtusk 2002, s. 163.
• Świdzińska N., Plan 5-letni na lata 1976-1980, KiW, Warszawa 1977, s. 26 i nast.
• U źródeł polskiego kryzysu. Społeczno -ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gospodarczego Polski w latach osiemdziesiątych, red. A. Muller, PWN, Warszawa 1985, s. 98 i nast.
• Uchwała Sejmu PRL z dnia 18 grudnia 1976 r. o pięcioletnim narodowym planie społeczno-gospodarczym na lata 1976-1980, DzUPRL nr 39, poz. 226.
• Umowa [z 5 marca 1947 r.] między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich o uregulowaniu wzajemnych rozrachunków finansowych, w: Polsko -radzieckie stosunki gospodarcze w latach 1945-1956, wybór dokumentów A. Kupich i A. Kochański, "Sprawy Międzynarodowe" 1993, nr 3, s. 142-143.
• V Plenum KC PZPR 1-2 grudnia 1976. Podstawowe dokumenty i materiały, KiW, Warszawa 1976, s. 23 i nast.
• VII Zjazd PZPR 8-12 grudnia 1975. Stenogram z obrad plenarnych, KiW, Warszawa 1976, s. 291.
• Władysław Gomułka. Dyskusja redakcyjna, "Z pola walki" 1983, nr 2, s. 82-83.
• Z.P., Obcokrajowcy spłaceni, "Rzeczpospolita" 23.01.2001.
• Ząbkowicz A., Koncepcja zagranicznej polityki kredytowej w Polsce w latach 1971-1980, Ossolineum, Wrocław 1992, s. 65 i nast.