Problem pieniądza i bogactwa w ujęciu przedstawicieli polskiego merkantylizmu

• Autorzy: Aleksandra Faron

Warianty tytułu

The Problem of Money and of Wealth Formulated by the Polish Mercantilists

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Merkantylizm to epoka związana z odkryciami geograficznymi i podbojami kolonialnymi, dzięki którym nastąpił napływ metali szlachetnych do Europy (głównie Hiszpanii i Portugalii). Od połowy XVI w. do połowy XVII w. dokonały się znaczące zmiany ekonomiczne w Europie przede wszystkim na skutek wymiany międzynarodowej. Na pierwszy plan wysunął się problem pieniądza, który stał się kapitałem, odgrywając rolę środka płatniczego w obrocie między krajami. Pieniądz stanowi podstawowe zagadnienie ekonomiczne i główny przedmiot zainteresowania ówczesnych ekonomistów. Dlatego też pierwsze dzieła epoki merkantylizmu dotyczyły niemal wyłącznie pieniądza, dopiero nieco później zainteresowanie współczesnych skierowało się również na sprawy "bogactwa" kraju. Również w Polsce w wieku XVI oraz w pierwszej połowie wieku XVII następowały istotne przemiany społeczno-gospodarcze. Rozwijały się wówczas intensywnie stosunki towarowo-pieniężne, wzrosło społeczne i polityczne znaczenie mieszczaństwa, pojawiły się pierwsze oznaki kapitalizmu. Na wsi dokonała się rewolucja agrarna, czyli powstał folwark - wielka produkcja rolna wytwarzająca na rynek, zazwyczaj na rynek odległy, podlegający wahaniom koniunkturalnym. W związku z tym zmienił się również charakter działalności gospodarczej szlachty, która doceniła ekonomiczne znaczenie pieniądza i w konsekwencji zaangażowała się w działalność gospodarczą, głównie w handel. Tej przemiany nie aprobowała część intelektualistów, o czym świadczył m.in. "Satyr" Jana Kochanowskiego. (fragment tekstu)

EN

The article presents the characteristic features of Polish mercantilism. In Poland proper mercantilism didn't practically develop. Polish famous mercantilists, i.e. Andrzej Frycz Modrzewski, Mikołaj Rej. Anzelm Gostomski. Sebastian Klonowicz. Wojciech Gostkowski, Stanisław Zaremba, Jan Grodwagner. Andrzej Maksymilian Fredro presented mainly the views of early mercantilism. They identified country wealth with the resources of precious metals. Mercantilism in Poland didn't act as economic policy. Mercantilism was characterized by the acceleration of progress, acceleration of accumulation and capitals' concentration. It reigned the consciousness that the development of interests of the capitals and capitalists had made up the basis of the national power and policy. Such type of mercantilism didn't exist in Poland, though the consciousness that power of country depended on the development of towns, industry and trade really existed. Polish mercantilism had a noble character and did not show the features of the bourgeoisie-merchant like in other countries, so as a result of this the big trade companies and modern industry weren't created in Poland. Polish mercantilism reflected the interests of nobles. That's why it turned mainly towards the development of agriculture, towards export of cereals and towards the increase of rate of money. In order to realize this aim the Polish mercantilists propagated in Poland the so-called "closing boards". As a result of this, the development of craftsmanship didn't reach a high level in Poland, and towns didn't become business-industrial centers. The lack of strong, centralized authorities made the modern development of economy impossible. The existed mercantilists' works showed clearly that the economic issues got in this period an independent, separate position in the literature that became a separate discipline of the intellectual interests. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Merkantylizm; Pieniądz; Historia myśli ekonomicznej; Historia monetarna

EN

Mercantilism; Money; History of economic thought; Monetary history

• Czasopismo: Studia Ekonomiczne / Akademia Ekonomiczna w Katowicach
• Rocznik: 2003
• Numer: nr 26 Problemy makroekonomiczne w teorii i praktyce
• Strony: 9--31

Twórcy

autor

Aleksandra Faron

Bibliografia

• J.K. Galbraith: Ekonomia w perspektywie. Warszaw a 1991. s. 48.
• E. Lipiński, J. Górski: Merkantylistyczna myśl ekonomiczna w Polsce XVI i XVII w . Wybór pism. Warszawa 1058. s. 5.
• T. Czacki: O litewskich i polskich prawach, o ich duchu, źródłach, związku i o rzeczach w pierwszym statucie dla Litwy w 1529 r. wydanym. T. I. Kraków 1861. s. 123.
• F. Bujak: Traktat Kopernika o monecie. Lwów 1924. s. 22.
• J. Ptaśnik: Kultura włoska wieków średnich w Polsce. Warszawa 1922. s. 40 i n.
• J. Dmochowski: Mikołaja Kopernika rozprawy o monecie. Warszawa 1968. s. 63.
• A. Hirschberg: O życiu i pismach Josta Ludwika Decjusza (1485-1545). Lwów 1874. s. 52 i n.
• M. Rej z Nagłowic: Zwierciadło. T. 1. Kraków 1914, s. 201.
• M. Grażyński: Przyczynki do historii myśli ekonomicznej u Polsce "Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne" 1925 [Warszawa], s. 44.
• S. Głąbiński: Historia ekonomiki polskiej. Lwów 1939. s. 126 i n.
• E. Taylor: Historia rozwoju ekonomiki. T. 1. Poznań 1957. s 37
• A. Frycz Modrzewski: Dzieła wszystkie. O poprawie Rzeczypospolitej. T. I. Warszawa 1953, s. 159.
• A. Gostomski: Gospodarstwo. Wrocław 1951. s. 97.
• E. Lipiński: Historia polskiej myśli społeczno-ekonomicznej do końca XVIII w. Wrocław 1975. s. 188.
• S. Zaremba: Okulary na rozchody w Karanie. 1623 [bm.]. s. 70
• A. Maksymilian Fredro: Scriptorium seu togae et belli notationum, fragmenta. Gdańsk 1660, s. 42.
• L. Wegner: Stefan Gorczyński, wojewoda poznański i dzieło jego Anatomia Rzeczypospolitej Roczniki TPNP, 1971.t. 6. s. 12.
• R. Rybarski: System ekonomii politycznej. Warszawa 1924, s. 93.