Tematyka cygańska w polskich zbiorach ikonograficznych (wiek XIX - I połowa XX wieku) - rekonesans

• Autorzy: Ewa Kocój , Paweł Lechowski , Katarzyna Plebańczyk

Warianty tytułu

The image of Gypsies in Polish collections of iconographic materials (19th century - first half of the 20th century) - reconnaissance

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem tego artykułu jest przyjrzenie się tematom występującym w ikonografii romskiej zbieranej w Polsce. Interesuje nas przede wszystkim ustalenie szczegółów ikonograficznych, ponieważ mimo rosnących zbiorów, temat ten jest w Polsce wciąż bardzo słabo przebadany i opisany. W opracowaniach dotyczących Romów występuje niemało nieścisłości dotyczących przede wszystkim nazewnictwa, terminologii i historii. Wynikają one stąd, że badania w wielu krajach (szczególnie znajdujących się pod rządami komunistycznymi) rozwijały się w izolacji. Dlatego artykuł ten nie pretenduje do miana wyczerpującego, lecz wskazuje pewne powtarzając się w polskich zbiorach tematy ikonografii romskiej, by stworzyć podstawę później szych szczegółowych interpretacji i badań porównawczych. Celem jest opis i wstępna analiza, poddanie jej krytyce i spowodowanie szerszej dyskusji. (fragment tekstu)

EN

At least since the Middle Ages the people of Europe have shared their space with the nomadic Gypsy people. Its long, often troublesome neighborhood resulted in the formation of two parallel, though different, stereotypical images of the Roma in European culture. In one of them one, they are portrayed negatively, as the personification of all the pejorative and demonic qualities. Two words describing Roma Stereotypes in this language context are as follows: dangerous vagrants, thieves, criminals, living without any moral rules. Under the influence of romantic ideas in European culture a different picture of the Gypsies began to take shape. According to this ideal, they were considered to be free people, living itinerant lives and in harmony with nature, free from hard work, colorful, cheerful, independent and artistic. In this paper we would like to present how the ideas existing in the nineteenth-and twentieth century culture reflected in the iconography of Roma. On the basis of Polish collections we will show the most important themes and motifs associated with the iconography and mythology of this minority. At the same time, we will try to show to what extent the European images coincided with the real culture and tradition of the Gypsies. In the analysis we will use both engravings, woodcuts, paintings, graphics press and photographs found in public collections in Tarnow, Sejny or Krakow, as well as in various private collections.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Romowie; Mniejszości narodowe; Grupy etniczne; Kultura

EN

Romany; Ethnic minority; Ethnics group; Culture

• Czasopismo: Zarządzanie w Kulturze
• Rocznik: 2012
• Tom: 13
• Strony: 171--183

Twórcy

autor

Ewa Kocój

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

autor

Paweł Lechowski

autor

Katarzyna Plebańczyk

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• Achim V., Tiganii in istoria Romaniei, Bucuresti 1998.
• Bartosz A., Romowie w sztuce, wstęp do katalogu wystawy, Kraków 2012.
• Bartosz A., Nie bój się Cygana, Sejny 2004.
• Cormack R., Malowanie duszy. Ikony, maski pośmiertne i całuny, tłum. K. Kwaśniewicz, Kraków 1999.
• Czacki T., O Cyganach [w:] Dzieła, t. III, Poznań 1945.
• Daniłowicz I., O Cyganach: wiadomość historyczna, czytana na posiedzeniu publicznem Cesarskiego Uniwersytetu Wileńskiego, dnia 30 czerwca 1824 roku przez Ignacego Daniłowicza, z dodaniem wyrazów i wzorów odmian gramatycznych języka tego narodu, Wilno 1824.
• Elemente de istoria si cultura romilor, http://www.scritube.com/istorie/ELEMENTE-DE-ISTO-RIA-SI-CULTURA134131015.php [odczyt: 10.05.2012].
• Ficowski J., Cyganie w Polsce. Dzieje i obyczaje, Warszawa 1989.
• Freedberg D., Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, tłum. E. Klekot, Kraków 2005.
• Geremek B., Świat ,,opery żebraczej". Obraz włóczęgów i nędzarzy w literaturach europejskich XV-XVII wieku, Warszawa 1989.
• Gluziński J., Cyganie [w:] Kalendarz Polski, Warszawa 1865.
• Gluziński J., Król cygański i Akademia Niedźwiedzia [w:] Kalendarz Polski Ilustrowany J. Jaworskiego, Warszawa 1867.
• Joeffrey I., Jak czytać fotografię. Lekcje mistrzów fotografii, Kraków 2009.
• Kiersnowski R., Niedźwiedzie i ludzie w dawnych i nowszych czasach. Fakty i mity, Warszawa 1990.
• Kobiety islamu (Women of Islam: Veiling and Seclusion), 2003, reż. Farheen Umar, USA.
• Kocój E., Świątynie, postacie, ikony. Malowane cerkwie i monastery Bukowiny Południowej w wyobrażeniach rumuńskich, Kraków 2006.
• Kocój E., Lechowski P., Cyganie w Rumunii (z dziejów tematu w wiekach XV XIX) [w:] St. Jakimowska, E. Wieruszewska (red.), We wspólnocie narodów i kultur. W kręgu relacji polsko-rumuńskich. Materiały z sympozjum, Suczawa 2008, s. 374-387.
• Lubccka A., Tożsamość kulturowa Bergitka Roma, Kraków 2005.
• Machowska M., Paradoksy cygańskich kolekcji muzealnych [w:] P. Kowalski (red.), O granicach i ich przekraczaniu, Opole 2004, s. 99-115.
• Machowska M., Wzorce przedstawień Cyganów w polskiej ikonografii od połowy XIX do XX wieku [w:] P. Borek (red.), O Romach w Polsce i w Europie. Tożsamość, historia, kultura, edukacja, Kraków 2009, s. 241 284.
• Mróz L., Dzieje Cyganów-Romów w Rzeczypospolitej XV XVIII w., Warszawa 2001.
• Narbutt T., Rys historyczny ludu cygańskiego, Wilno 1830.
• Niedźwiedź A., Obraz i postać. Znaczenia wizerunku Matki Boskiej Częstochowskiej, Kraków 2005.
• Nikitorowicz J., Grupy etniczne w wielokulturowym świecie, Gdańsk 2011.