Mentalność i moralność podatkowa a reakcje gospodarstw domowych na obowiązek podatkowy

• Autorzy: Monika Pasternak-Malicka

Warianty tytułu

Tax Morality and Mentality as a Household Response to Taxation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Podatek w swej konstrukcji wymusza przejmowanie części dochodu lub majątku gospodarstw domowych, przez co często postrzegany jest jako świadczenie ograniczające konsumpcję, inwestycję oraz wolność jednostki. Pozbawiony waloru neutralności podatek generuje skutki gospodarcze i społeczne, a przez to w istotny sposób determinuje zachowania uczestników rynku. Elementy techniki podatkowej tj. podmiot, przedmiot, wysokość stawki, ulgi i zwolnienia wpływają na reakcje gospodarstw domowych względem zobowiązań podatkowych. Rozwój cywilizacyjny, przyspieszony postęp nauki i techniki doprowadził z jednej strony do poprawy warunków ekonomicznych życia współczesnych społeczeństw, z drugiej strony podkreśla się także zauważalny spadek moralności obywateli. Do pozaekonomicznych czynników wpływających na zachowania podatników można zaliczyć natomiast tradycje regionalne, czynniki ze sfery psychologicznej oraz moralność i mentalność społeczeństwa. Podatek jako świadczenie przymusowe, bezzwrotne i nieekwiwalentne zawsze stanowi ograniczenie konsumpcji podatnika i rodzi uczucie niezadowolenia. W artykule scharakteryzowano postawy podatników oraz przesłanki pozaekonomiczne mogące wpływać na reakcje gospodarstw domowych względem obowiązku podatkowego. W literaturze najczęściej wyróżnia się sześć reakcji podatników na obciążenie fiskalne: spełnienie obowiązku podatkowego, przerzucanie podatku, legalne unikanie podatku, nadrobienie, nielegalne uchylanie się od podatku oraz wycofywanie się z działalności objętej daniną. Najkorzystniejsze dla administracji fiskalnej jest dostosowanie się do podatku. Celem artykułu jest zaprezentowanie istoty moralności i mentalności podatkowej Polaków oraz ich wpływu na skłonność do oszustw podatkowych gospodarstw domowych. (abstrakt oryginalny)

EN

Taxes take over a part of households income or assets, that is why often it's considered as a factor limiting consumption, investments and the individuals freedom. Taxes deprived of their neutrality generate economic and social impact and thus significantly determine the behavior of market participants. Elements of taxation such as subject, object, tax rates and tax reliefs affect the responses of households with respect to tax liabilities. On the one hand development of civilization, rapid advances in science and technology had a great impact on the quality of life of modern societies, on the other hand also highlights a noticeable drop in public morality. Taxes are involuntary, non-refundable, they restrict consumption and create a feeling of taxpayer discontent. The article characterizes the attitude of taxpayers and non-economic reasons that may affect the response of household towards tax liability. In economic literature six types of responses of taxpayers are characterized regarding fiscal burden: fulfillment of tax obligations, flip tax, legal tax avoidance, catch, illegal tax avoidance and withdrawal from activities covered by the tribute. The purpose of this article is to present the essence of morality and mentality of Poles and their fiscal impact on the tendency of households to avoid taxes. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Podatki; Podatnik; Oszustwa podatkowe; Unikanie opodatkowania; Podatek dochodowy od osób fizycznych; Moralność; Mentalność

EN

Taxes; Taxpayer; Tax fraud; Tax avoidance; Individual income tax; Morality; Mentality

• Czasopismo: Modern Management Review
• Rocznik: 2013
• Tom: 18 (XVIII)
• Numer: nr 20 (1)
• Strony: 87--98

Twórcy

autor

Monika Pasternak-Malicka

• Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza

Bibliografia

• Alm J., Torgler B., Culture differences and tax morale in the United States and in Europe, "Journal of Economic Psychology", Amsterdam 2006/27.
• Bankructwa gospodarstw domowych. Perspektywa ekonomiczna i społeczna, red. Świecka B., Difin, Warszawa 2008.
• Bernal A., Zjawisko uchylania się od podatków dochodowych i metody jego ograniczania, Difin, Warszawa 2008.
• Bogacka-Kisiel E., Finanse osobiste. Zachowania - produkty - strategie, PWN, Warszawa 2012.
• Bywalec Cz., Ekonomika i finanse gospodarstw domowych, PWN, Warszawa 2012.
• Diagnoza społeczna 2009. Warunki i jakość życia Polaków, red. Czapiński J., Panek T., WSFiZ w Warszawie, Warszawa 2009.
• Feld L.P., Frey B.S., Tax Evasion in Switzerland: The Roles of Deterrence and Tax Morale, Working Paper, Center for Research in Economics, Management and the Arts-CREMA, Basel, 2006/13.
• Gaudemet P., Finanse publiczne, PWE, Warszawa 2000.
• Głuchowski J., Polskie prawo podatkowe, LexisNexis, Warszawa 2006.
• Gołdyn A., Przyczyny ucieczki przed podatkiem, "Monitor Podatkowy" 1996/6.
• Gomułowicz A., Małecki J., Podatki i prawo podatkowe, LexisNexis, Warszawa 2004.
• Gomułowicz A., Polityka podatkowa w Polsce i przesłanki jej kształtowania, "Monitor Podatkowy" 1996/5.
• Grzywacz J., Pranie pieniędzy. Metody. Raje Podatkowe. Zwalczanie, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011.
• Gumułowicz A., Zasada sprawiedliwości podatkowej, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2001.
• Gwiazdowski R., Podatek progresywny i proporcjonalny. Doktrynalne przesłanki, praktyczne konsekwencje, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.
• Jacob F., Taxes are what we pay for a civilized society - moralność i kultura podatkowa na tle amerykańskiego systemu podatkowego, "Monitor podatkowy" 1995/9.
• James S., Nobes C., The economics of Taxation, Philip Allan, Oxford 1988.
• Kichler E., The economic psychology of tax behaviour, Cambridge University Press, Cambridge 2007.
• Klein A., Steuermoral und Steuerrecht. Akceptanz als Element einer steuerlichen Rechtfertigungslehre, Europäischer Verlag der Wissenschaften, 1997.
• Kliamkin I., Timofiejew L., Szara strefa w Rosji, Cyklady, Warszawa 2003.
• Komar A., Finanse publiczne w gospodarce rynkowej, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1996.
• Kozłowicz A., Mruk H., Nowaczyk G., Przyczyny i konsekwencje drugiego obiegu dochodów, "Gospodarka Planowa" 1987/6.
• Krajewska A., Podatki. Unia Europejska, Polska, Kraje Nadbałtyckie, PWE, Warszawa 2004.
• Kruszewski R., Polacy o podatkach, "Przegląd Podatkowy" 1992/3.
• Mróz B., Gospodarka nieoficjalna w systemie ekonomicznym, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2002.
• Niesiobędzka M., Relacje podatnik - państwo jako predykatory moralności podatkowej, "Psychologia Społeczna", tom 4/3, red. M. Lewicka, Polskie Stowarzyszenie Psychologii Społecznej, Warszawa 2009.
• Oręziak L., Konkurencja podatkowa i harmonizacja podatków w ramach Unii Europejskiej. Implikacje dla Polski, WSHiP w Warszawie, Warszawa 2007.
• Pietrewicz M., Polityka fiskalna, Warszawa 1993.
• Piński J., Trębski K., Zrobieni na szaro, "Wprost" 2003/5.
• Schneider F., Torgler B., Shadow Economy, Tax Morale, Governance and Institutional Quality: A Panel Analysis, "IZA Discussion Paper Series" 2007/2541.
• Sufin Z., Społeczne uwarunkowania i konsekwencje kryzysu, "Nowe Drogi" 1980/12.
• Szczodrowski G., Polski system podatkowy, PWN, Warszawa 2007.
• Szulc A., Przyczyny i skutki zatrudnienia nierejestrowanego w Polsce, Cedetu, Warszawa 2013.
• Taranow I., Socjalno-psychologiczne aspekty uchylania się od podatków na Ukrainie, "Studia i Prace KZiF", z. 22, SGH, Warszawa 2001.
• Torgler B., Tax Compliance and Tax Morale. A Theoretical and Empirical Analysis, Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenham 2007.
• Wiśniewski M., Źródła i rozmiary drugiego obiegu gospodarczego w Polsce, "Ekonomista" 1985/6.