Manowce instrumentalnego rozumu

• Autorzy: Kazimierz W. Frieske

Warianty tytułu

Intricacies of Instrumental Reasoning

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

[...] wielu ekonomistów uważa, że współczesny kapitalizm finansowy to w gruncie rzeczy niewiele więcej aniżeli kasyno gry, w którym części graczy zdarzają się dobre passy. Instrumentalny Rozum każący racjonalnie kalkulować szanse sukcesu zdaje się triumfować, kierując nie tylko naszymi poczynaniami gospodarczymi, lecz także - a może przede wszystkim - wysiłkami zmierzającymi do urządzania naszego życia zbiorowego. Czy rzeczywiście? Otóż niekoniecznie! Okazuje się, że optymizm wbudowany w przekonanie o tym, że dzięki racjonalnej kalkulacji ryzyka potrafimy roztropnie podejmować decyzje wyznaczające naszą przyszłość bywa kwestionowany i, co więcej, staje się to swoistą intelektualną modą równie, jeśli nie bardziej popularną, co przekonanie o sile Rozumu. Mnożą się książki, w których demonstruje się nie tylko instytucjonalne, tj. wbudowane w strukturę społecznej rzeczywistości, ograniczenia możliwości wykorzystania tego, co wynikać mogłoby z posługiwania się rozmaitymi metodami analizy ryzyka, lecz także wątpliwości znacznie bardziej zasadnicze, takie, na przykład, które wskazują na pretensje do obiektywizmu rezultatów osiąganych metodami, których nieusuwalny komponent stanowią subiektywne opinie ekspertów. Co więcej, okazuje się też, że sama koncepcja ryzyka jest wielce nieoczywista: [...] stosownie do Knighta [idzie tu o Franka H. Knighta, autora książki uznawanej za klasyczną pt. Risk, Uncertainty and Profit, opublikowanej po raz pierwszy w 1921 r. - przyp. K.W.F.] z niepewnością mamy do czynienia wtedy, gdy nie potrafimy wyliczyć prawdopodobieństwa rozmaitych rezultatów, natomiast ryzyko dotyczy sytuacji, w których szanse mogą być rozpoznane. Ale definicja Knighta różni się, i zawsze się różniła, zarówno od tego, jak tym terminem posługujemy się na co dzień, jak i od tego, jak jest on stosowany w ubezpieczeniach, statystyce, naukach technicznych, badaniach zdrowia publicznego i niemalże każdej innej dziedzinie, w której mamy do czynienia z ryzykiem [...] (fragment tekstu)

EN

In the first part of the paper plurality of 'narrations' concerning reality is indicated both in public debates and core social sciences. In the second part author suggests that diversity of such 'narrations' is founded either on 'progressive' thinking including our beliefs in possibility to manage public affairs with such means as 'rationalization', forecasting, risk assessment, evidence based decision making, etc. or on uncertainty and social institutions providing patterns of coping with such uncertainty. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Racjonalizm; Ryzyko; Podejmowanie decyzji w warunkach niepewności; Zachowania społeczne; Obiektywizm

EN

Rationalism; Risk; Decision making under uncertainty; Social behaviour; Objectivism

• Czasopismo: Polityka Społeczna
• Rocznik: 2014
• Numer: nr 5-6
• Strony: 1--4

Twórcy

autor

Kazimierz W. Frieske

• Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

Bibliografia

• Alexander J.C. (2013), The Dark Side of Modernity, Cambridge.
• Becker C.L. (1931), Everyman His Own Historian, "American Historical Review", vol. 37, no 2.
• Becker C.L. (2008), Państwo Boże osiemnastowiecznych filozofów, Poznań.
• Bernstein P.L. (1997), Przeciwko bogom. Niezwykłe dzieje ryzyka, Warszawa.
• Collingwood R.G., The Idea of History, Oxford University Press, Oxford.
• Domańska E. (2013), Historia egzystencjalna, PWN, Warszawa.
• Easterly W. (2008), Brzemię białego człowieka, PWN, Warszawa.
• Helliwell J., Layard R., Sachs J., eds. (2013), The World Happiness Report 2013, Sustainable Development Solutions Network, New York.
• Hubbard D.W. (2009), The Failure of Risk Management, Wiley.
• Knight F.H. (1921), Risk, Uncertainty and Profit, Houghton Mifflin, Boston.
• Merton R.K. (1982), Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, Warszawa.
• Ramos A.R. (1999), Rozmyślając o Yanomami, w: M. Buchowski, Amerykańska antropologia postmodernistyczna, Warszawa.
• Weber M. (1989), Nauka jako zawód i powołanie, w: Polityka jako zawód i powołanie, Krytyka.
• White H. (2000), Tekst historiograficzny jako artefakt literacki, w: Poetyka pisarstwa historycznego, Universitas, Kraków.
• Woś R. (2013), Przekleństwo taniej pracy Polska nigdy nie dogoni Zachodu?, "Dziennik. Gazeta Prawna" z 25 października.