The Modernisation of the System of Justice in the Polish Lands in the Nineteenth Century

• Autorzy: Arkadiusz Bereza , Jarosław Kostrubiec , Grzegorz Smyk

Warianty tytułu

Modernizacja wymiaru sprawiedliwości na ziemiach polskich w dziewiętnastym wieku

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

Modernizacja wymiaru sprawiedliwości na ziemiach polskich przebiegała w sposób nierównomierny przez niemal cały wiek XIX. Najwcześniej objęła ona centralne ziemie polskie, gdzie wraz z utworzeniem w 1807 r. Księstwa Warszawskiego wprowadzono nową organizację wymiaru sprawiedliwości, opartą na wzorcach francuskich. Wprowadzony wówczas zmodyfikowany francuski model wymiaru sprawiedliwości przetrwał z pewnymi zmianami aż do 1876 r. Na ziemiach polskich znajdujących się pod panowaniem pruskim i austriackim procesy modernizacyjne w tej dziedzinie nastąpiły dopiero w II połowie XIX w. Wraz z przekształcaniem monarchii pruskiej i habsburskiej w państwa konstytucyjne, zmierzające do realizacji idei państwa prawa, nowoczesne rozwiązania w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości obejmowały swym zasięgiem także należące do nich ziemie polskie. Mniej intensywnie procesy modernizacyjne wystąpiły w II połowie XIX w. na ziemiach polskich pod dominacją rosyjską, gdzie z powodów politycznych nowoczesną organizację wymiaru sprawiedliwości, zreformowaną w Rosji w latach 60. XIX w., poddano dość znacznym ograniczeniom. W konsekwencji, w XIX w. na ziemiach polskich funkcjonowały aż cztery, różniące się od siebie i wprowadzane w różnym czasie, modele wymiaru sprawiedliwości - francuski, rosyjski, pruski i austriacki. Spośród nich tylko dwa pierwsze zostały dostosowane do warunków lokalnych, pozostałe zaś wprowadzone zostały w sposób w niczym nieodbiegający od swego pierwowzoru. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Judiciary; Modernization; History

PL

Wymiar sprawiedliwości; Modernizacja; Historia

• Czasopismo: Studia Iuridica Lublinensia
• Rocznik: 2009
• Tom: 12
• Strony: 75--100

Twórcy

autor

Arkadiusz Bereza

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

autor

Jarosław Kostrubiec

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

autor

Grzegorz Smyk

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• Alkar (A. Kraushar), Czasy sądownictwa rosyjskiego w Warszawie (1876-1915). Kartka z pamiętnika starego mecenasa, Warszawa 1916, s. 2.
• Anschutz G., Justiz und Verwaltung, [in:] Systematische Rechtwissenschaft, Leipzig-Berlin 1913, s. 384-396.
• Baszkiewicz J., Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 1998, s. 207-236.
• Benzef J., Recenzja pracy A. Suligowskiego. Nowe sądy w Królestwie Polskim, "Gazeta Sądowa Warszawska" 1886, nr 45, Literatura i krytyka, s. 717-718.
• Bereza A., Das Modell der Friedensgerichtsbarkeit im Königreich Polen im Hintergrund des Russischen Reiches in den Jahren 1876-1915, [in:] Sachsen im Spiegel des Rechts, Ius Commune Propriumque, Böhlau Verlag Köln, Weimar, Wien 2001, s. 360-362, 369.
• Bereza A., Sądownictwo pokojowe w guberni lubelskiej na tle Królestwa Polskiego (1876-1915), Lublin 2004, s.23-27.
• Bereza A., Sędzia gminny w Królestwie Polskim w latach 1876-1915 jako urzędnik służby obywatelskiej, [in:] Administracja, zarządzanie i handel zagraniczny w warunkach integracji, Materiały Konferencyjne - Administracja, Krakowska Szkoła Wyższa im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków 2002, s. 1l -48.
• Car S., Stan adwokatury w Królestwie Polskim, Warszawa 1915, s. 17-18.
• Grodziski S., Porównawcza historia ustrojów państwowych, Kraków 1998, s. 197-330.
• Grzybowski K., Historia państwa i prawa Polski, Vol. IV, Od uwłaszczenia do odrodzenia państwa, Warszawa 1982, s. 218.
• Grzybowski S., Dzieje prawa, Wrocław 1981, s. 132-330.
• H.K., Komornicy sądowi. Kilka uwag w przedmiocie dzisiejszej organizacyi, "Gazeta Sądowa Warszawska", 1895, nr 16, s. 243.
• Heylman A., Historia organizacji sądownictwa w Królestwie Polskim, Warszawa 1861.
• Heylman A., O sadownictwie w Królestwie Polskim, Warszawa 1834, s. 12-19.
• Hoffman K.B., O stanie sadownictwa administracyjnego w naszym kraju, "Themis Polska" 1830, Vol. 7, s. 285.
• Izdebski H., Historia administracji, Warszawa 1997, s. 106-116.
• Jakim powinien być sędzia pokoju, "Gazeta Sądowa Warszawska" 1878, nr 3, s. 18, 20.
• Janczewski S., Dzieje adwokatury w dawnej Polsce, wkładka do miesięcznika "Palestra" 1970, nr 12, s. 87-89.
• Janicka D., Ustrój administracji w nowożytnej Europie, Toruń 2002, s. 158-163.
• Jefremowa N.N., Ministerstwo Justicji Rossijskoj Imperii 1802-1917 gg., Moskwa 1983, s. 70, 74, 92-99.
• Kallas M., Ustawa Konstytucyjna Księstwa Warszawskiego z 1807 r., [w:] Konstytucje Polski, t. I, Warszawa 1990, s. 144-148.
• Kamińska K., Gaca A., Historia ustrojów państwowych, Toruń 2002, s. 553-558, 594-597, 606-613, 678-679, 738-729.
• Kilka słów o obrońcach prywatnych przy instytucja pokojowych, "Gazeta Sądowa Warszawska" 1877, nr 12, s. 91.
• Koranyi K., Powszechna historia państwa i prawa. Od Rewolucji Francuskiej do Rewolucji Październikowej, Warszawa 1962, s. 9-91.
• Korobowicz A., Księstwo Warszawskie. Sądownictwo, [w:] Historia państwa i prawa Polski, t. III, Od rozbiorów do uwłaszczenia, Warszawa 1981, s. 122-123.
• Korobowicz A., Reforma sadowa w Królestwie Polskim 1875/76 roku a kwestia organizacji adwokatury, [in:] Parlament. Prawo. Ludzie. Studia ofiarowane Profesorowi Juliuszowi Bardachowi w 60-lecie pracy twórczej, Warszawa 1996, s. 120, 122-125.
• Korobowicz A., Rys dziejów kasacji w polskim systemie sądowoodwoławczym, [in:] Polska lat dziewięćdziesiątych. Przemiany państwa i prawa, Lublin 1998, s. 404-406.
• Korobowicz A., Sądownictwo Królestwa Polskiego 1876-1915, Lublin 1995, s. 15-79.
• Korobowicz A., Witkowski W., Historia ustroju i prawa polskiego (1772-1918), Kraków 1998, s. 146-147.
• Korobowicz A., Zmiany w ustroju sądownictwa najwyższego w Królestwie Polskim w latach 1815-1876, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 1972, Vol. XXIV (2), s. 123-127.
• Kutrzeba S., Historia ustroju Polski w zarysie Vol. III, IV, Lwów 1920, s. 69-75.
• Litauer J.J., Z dziejów sądownictwa kasacyjnego w Polsce, "Kwartalnik Prawa Cywilnego i Handlowego" (Rok II), Warszawa 1917.
• Maciejewski T., Historia administracji, C.H. Beck, Warszawa 2002, s. 177-178.
• Maciejewski T., Historia ustroju i prawa Polski, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2003, s. 217-219.
• Maciejewski T., Powszechna historia ustroju i prawa, C.H. Beck, Warszawa 2000, s. 557-566, 634-637, 661-666.
• Malec D., Malec J., Historia administracji i myśli administracyjnej, Kraków 2000, s. 230-232.
• Mazurkiewicz J., Korobowicz A., Historia państwa i prawa polskiego 1795-1864, Lublin 1970, s. 9-35.
• Miklaszewski W., Rys organizacyi władz sądowych podług ustaw z 20 listopada 1864 r. i postanowienia o wprowadzeniu reformy sądowej w Królestwie Polskiem z dnia 19 lutego 1875 r., Warszawa 1876, s. 53, 55-58.
• Płaza S., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, Part 2, Kraków 1998, s. 189-190.
• Rejnke N., Oczerk zakonodatielstwa Carstwa Polskago (1807-1881), S. Peterburg 1902, s. 170.
• Sobociński W., Historia ustroju i prawa Księstwa Warszawskiego, Toruń 1864, s. 239.
• Sobociński W., Prokuratura sądu kasacyjnego w Księstwie Warszawskim, Toruń 1993, s. 15.
• Sobociński W., Zapomniane prawo o organizacji sadownictwa w Królestwie Polskim, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 1970, Vol. XXII (1), s. 123-125.
• Spasowicz W., Organizacja adwokatur "Kraj" 1896, nr 31, s. 3-6 and nr 32, s. 3.
• Suligowski A., O reformie sądowej w Królestwie Polskiem, odbitka z Niwy, Warszawa 1875, s. 8, 10, 19-21.
• Szarkowa I.G., Mirowoj sudja w doriewolucjonnoj Rossii, "Gosudarstwo i prawo", Moskwa 1998, nr 9, s. 80-82.
• Szczaniecki M., Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1994, s. 303-492.
• Szrejber N., Uczrieżdienije sudiebnych ustanowlienij, S. Peterburg 1910, s. 441-442.
• W.H., Wydziały hipoteczne powiatowe, "Gazeta Sądowa Warszawska" 1895, nr 41, s. 642-644.
• Wąsicki J., Zabór pruski. Sądownictwo, [in:] Historia państwa i prawa polski, Vol. III, Od rozbiorów do uwłaszczenia, Warszawa 1981, s. 619-621.
• Wąsowicz M., Historia ustroju państw Zachodu, Warszawa 1998, s. 131-238.
• Witkowski W., Komisja Rządowa Sprawiedliwości w Królestwie Polskim 1815-1876, Lublin 1986, s. 272.
• Witkowski W., Sądownictwo administracyjne w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim 1807-1867, Warszawa 1984.
• Witkowski W., Uwagi o modernizacji sądów i prawa na ziemiach polskich w czasach zaborów, [w:] Państwo, prawo, myśl prawnicza - Prace dedykowane Profesorowi Grzegorzowi Leopoldowi Seidlerowi, Lublin 2003, s. 301-310.
• Zawadzki S., Prawo cywilne obowiązujące w Królestwie Polskim, Vol. III, Warszawa 1863, s. 345-354.
• Zawadzki S., Prawo cywilne obowiązujące w Królestwie Polskim, Vol. II, Warszawa 1861, s. 19 and 128.
• Zbiór praw. Postanowienia i rozporządzenia rządu w guberniach Królestwa Polskiego obowiązujące, wydane po zniesieniu w 1871 r. urzędowego wydania Dziennika Praw Królestwa Polskiego, gathered and translated by Stefan Godlewski, Vol. VI, Warszawa 1881, s.73-243.
• Zbiór Przepisów Administracyjnych. Wydział Sprawiedliwości, Vol. VII, Warszawa 1866, s. 9-23.
• Zbiór Przepisów Administracyjnych. Wydział sprawiedliwości, Vol. X, Part II, Warszawa 1866.