Wybrane aspekty rozwoju samorządu lokalnego w Polsce po 1989 roku

• Autorzy: Joanna Dzwończyk

Warianty tytułu

Selected Aspects of the Development of Local Government in Poland after 1989

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł przedstawia główne aspekty rozwoju samorządu lokalnego w Polsce w okresie ostatnich 25 lat. Pokazano w nim samorząd terytorialny jako szkołę demokracji i czynnik odgrywający bardzo ważną rolę w rozwoju lokalnym. Zwrócono uwagę na europeizację samorządu lokalnego, związaną z obecnością Polski w Unii Europejskiej. Samorząd lokalny pełni bowiem niezwykle istotną funkcję w sferze zarówno pozyskiwania, jak i wydatkowania funduszy europejskich, z drugiej zaś strony realizuje szereg zadań związanych z koniecznością dostosowywania się do unijnych standardów. Podkreślono, iż w warunkach polskich zajmuje on szczególną pozycję w funkcjonowaniu społeczeństwa obywatelskiego na poziomie lokalnym, gdyż jako podmiot od lat obecny w społecznościach lokalnych i tym samym dysponujący znaczącymi zasobami kapitału społecznego może bardziej efektywnie wypełniać zadania, zwykle realizowane przez organizacje pozarządowe. Wskazano też na rolę samorządu w kontekście koncepcji zasobów lokalnych i wykazano, że w odniesieniu do większości z nich trudno przecenić znaczenie samorządu. Równocześnie podkreślono, iż w Polsce wciąż dominuje model funkcjonowania społeczności lokalnych bardziej zbliżony do zarządzania (przez władze samorządowe) niż do samorządności (rozumianej jako obywatelska partycypacja). Przedstawiono również pokrótce formy demokracji bezpośredniej praktykowane na szczeblu lokalnym - referenda, konsultacje społeczne i zebrania. W ostatniej części zasygnalizowano pozytywne zmiany zachodzące w świadomości społecznej w odniesieniu do samorządu, związane ze wzrostem zaufania wobec władz lokalnych oraz ze stopniowym zwiększaniem się poczucia wpływu na sprawy publiczne na szczeblu lokalnym. (abstrakt oryginalny)

EN

This article presents the main aspects of the development of the local government in Poland in the last 25 years. It presents local government as a school of democracy and a key aspect of local development. The article focuses on the Europeanization of those aspects of local government in Poland associated with the European Union. Local government plays, on the one hand, a very important role in the area of both obtaining and spending EU funds, and on the other it performs a number of tasks associated with the need to adapt to EU standards. It has been emphasized that in Polish conditions, it occupies a special position in the functioning of a civil society at the local level. This is because it is an entity that has been present in local communities for many years, and thus has significant resources of social capital; it can, therefore, more effectively fulfill the tasks normally carried out by non-governmental organizations. The article also highlights the role of local government in the context of the concept of community capacity. At the same time, it emphasizes that Poland is still dominated by a model of functioning local communities closer to management (by local authorities) than to self-governance (understood as civic participation). It also presents in short the forms of direct democracy practiced at the local level - referendums, public consultation and meetings. In the last part, it highlights the positive changes in public awareness with regard to local government, which is related to increased confidence in local authorities and with the gradual increase of the sense of the impact on public affairs at the local level. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Samorząd terytorialny; Samorządność; Decentralizacja; Demokracja; Gmina; Społeczeństwo obywatelskie; Rozwój lokalny; Kapitał społeczny

EN

Local government; Self-government; Decentralization; Democracy; District; Civic society; Local development; Social capital

• Czasopismo: Horyzonty Polityki
• Rocznik: 2014
• Tom: 5
• Numer: nr 11 Ćwierć wieku wolności : Polska 1989-2014
• Strony: 73--95

Twórcy

autor

Joanna Dzwończyk

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Bibliografia

• ARC, 1994, Agenq'a Badań Marketingowych i Społecznych, Raport zbiorczy z projektu, "Wspólnoty lokalne", Warszawa.
• Aspen Instytut, 1996, Measures for Community Capacity: A Workbook-in- progress. For Rural Communities, Washington D.C, Aspen Institute Rural Economie Development Policy Program.
• Bàcker, R., 2002, Społeczeństwo obywatelskie w procesie stawania się. Casus społeczności Torunia lat 1989-1999, w: Mokrzycki, E., Rychard, A., Zybertowicz, A., (red.), Utracona dynamika. O niedojrzałości polskiej demokracji, IFiS PAN, Warszawa, s. 217-231.
• Barański, M., 2008, Modernizacja ustroju samorządowego w Europie Środkowej i Wschodniej, w: Barański, M., (red.), Modernizacja polityczna w teorii i praktyce. Transfer nowoczesnych idei, wartości, instytucji i mechanizmów, "Śląsk", Katowice, s. 341-363.
• Bartkowski, J., 2005, Więź społeczna i aktywność stowarzyszeniowa, w: Gawkowska, A., Gliński, P., Kościański, A., (red.), Teorie wspólnotowe a praktyka społeczna. Obywatelskość, polityka, lokalność, IFiS PAN, Warszawa, s. 129-146.
• Bowles, S., Gintis, H., 2002, Social Capital and Community Governance, "The Economie Journal" vol. 112, no. 483, s. 419-436.
• Buzek, J., 1997, Exposé z dnia 10 listopada 1997, Centrum Informacyjne Rządu, cyt. za: <http://sztuki.awardspace.info/serwis/exjbp.html> (data dostępu: 26.03.2014).
• CBOS, 2009, Opinie o funkcjonowaniu demokracji w Polsce, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa, (data dostępu: 20.03.2014).
• CBOS, 2010a, Samorządność - władze lokalne - wybory lokalne. Opinie i Diagnozy nr 18, red. M. Grabowska, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa.
• CBOS, 2010b, Samorządność w Polsce - bilans dwudziestolecia, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa, (data dostępu: 20.03.2014).
• CBOS, 2012, Zaufanie społeczne, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa, (data dostępu: 21.03.2014).
• CBOS, 2013a, Polacy o demokracji, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa, (data dostępu: 21.03.2014).
• CBOS, 2013b, Oceny instytucji publicznych, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa, (data dostępu: 21.03.2014).
• CBOS, 2013c, Poczucie wpływu na sprawy publiczne, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa, (data dostępu: 21.03.2014).
• CBOS, 2013d, Opinie o korupcji w Polsce, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa, (data dostępu: 29.03.2014).
• Czapiński, J. i in., 2013, Główne wyniki i wnioski. Diagnoza Społeczna 2013. Warunki i Jakość Życia Polaków - Raport. [Special issue], "Contemporary Economics", 7, 16-29. DOI: 10.5709/ce.1897-9254.95, cyt. za: (data dostępu: 15.03.2014).
• Czyż, A., 2009, Modernizacja samorządu terytorialnego w Polsce, w: Barański, M., (red.), Modernizacja polityczna w teorii i praktyce. Doświadczenia państw postsocjalistycznych i Trzeciego Świata, "Śląsk", Katowice, s. 454-462.
• Dahl, R., 2000, O demokracji, tłum. M. Król, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków - Warszawa.
• Dzieniszewska-Naroska, K., 2004, Radny - sąsiad i polityk. Reprezentacja polityczna na szczeblu lokalnym, Trio, Warszawa.
• Dzwończyk, J., 2009, Polityczne aspekty rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce po 1989 roku, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków.
• Gliński, P., 2002, Wprowadzenie, w: Gliński, P., Lewenstein, B., Siciński, A., (red.), Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: trzeci sektor, IFiS PAN, Warszawa, s. 5-11.
• Heying, Ch.H., 1995, Civic Elites, Civic Institutions, and the Urban Growth Dynamie, UNC Chapell Hill.
• Kulesza, M., 2004, Samorząd, w: Szlachta, B., (red.), Słownik społeczny, Wydawnictwo WAM, Kraków, s. 1153-1175.
• Kurczewska, J., 2006, Lokalne społeczeństwo obywatelskie (dwie możliwości interpretacyjne), w: Jałowiecki, B., Łukowski, W., (red.), Społeczności lokalne. Teraźniejszość i przyszłość, Scholar, Académica, Warszawa, s. 11-39.
• Kurczewski, J., 2003, Lokalne społeczeństwo obywatelskie, w: Kurczewski, J., (red.), Lokalne społeczności obywatelskie, ISNS UW, Warszawa, s. 259-274.
• Kurczewski, J., 2007, Lokalne wzory kultury politycznej. Podsumowanie, w: Kurczewski, J., (red.), Lokalne wzory kultury politycznej. Szkice ogólne i opracowania monograficzne, Trio, Warszawa, s. 572-587.
• Lewenstein, B., 2004, Zasoby lokalne: zarys koncepcji w: Gliński, P., Lewenstein, B., Siciński, A., (red.), Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: III sektor i wspólnoty lokalne w jednoczącej się Europie, IFiS PAN, Warszawa, s. 281-301.
• Lewenstein, B., Theiss, M., 2008, Dylematy obywatelskiej aktywizacji społeczności lokalnych w Polsce, w: Kurczewska, J., (red.), Oblicza lokalności. Ku nowym formom życia lokalnego, IFiS PAN Warszawa, s. 295-318.
• Michałowski, S., 2012, Demokracja bezpośrednia w samorządzie terytorialnym w Polsce - idea i praktyka, w: Marczewska-Rytko, M., Michałowski, S., (red.), Demokracja bezpośrednia w samorządzie terytorialnym, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 253-273.
• NSZZ "Solidarność", 1981, Program NSZZ "Solidarność" uchwalony przez I Krajowy Zjazd Delegatów w dniu 7 X 1981 r. (dokument powielony, brak danych edytorskich).
• Sadowski, I., 2011, Społeczna konstrukcja demokracji lokalnej. Rola kapitału społecznego w działaniu instytucji przedstawicielskich, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
• Schmitter, Ph.C., Karl, T.L., 1991, What Democracy Is...and Is Not, "Journal of Democracy", vol. 2, no. 3, Summer 1991, s. 75-88.
• Stewart, J., Greenwood, R., 1995, The Purpose and Character of Local Government, The Institute of Local Government Studies, The University of Birmingham, Birmingham.
• Swianiewicz P., 2009, Decentralizacja państwa i samorządy lokalne-polityka kształtowania systemu samorządowego w Polsce, w: Kolarska-Bobińska, L., Kucharczyk, J., (red.), Demokracja w Polsce 2007-2009, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa, s. 203-231.
• Tocqueville de, A., 1996a, O demokracji w Ameryce, 1.1, tłum. B. Janicka, M. Król, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków - Warszawa.
• Tocqueville de, A., 1996b, O demokracji w Ameryce, t. II, tłum. B Janicka, M. Król, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków - Warszawa.
• Trutkowski, C., Mandes, S., 2005, Kapitał społeczny w małych miastach, Scholar, Warszawa.
• Wehling, H.-G., 2007, Demokracja zaczyna się na poziomie gminy? Partycypacja polityczna i problemy związane z konsolidacją samorządu terytorialnego, w: Łukowski, W., Meyer, G., Sulowski S., (red.), Kultura polityczna w Polsce i w Niemczech, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa, s. 180-196.
• Węglarz, B., 2013, Ewolucja lokalnej demokracji bezpośredniej w Polsce po 1989 roku, Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Wojnicki J., 2003, Samorząd lokalny w Polsce i w Europie, Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku, Pułtusk.
• Wódz J., 2004, Aktywność lokalna, obywatelstwo lokalne, polityka na szczeblu lokalnym, w: Gliński, P., Lewenstein, B., Siciński, A., (red.), Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: III sektor i wspólnoty lokalne w jednoczącej się Europie, IFiS PAN, Warszawa, s. 222-238.
• Wódz, J., 2005, Aktywność społeczna na poziomie lokalnym - samorząd lokalny a polityka, w: Gawkowska, A., Gliński, P., Kościański A., (red.), Teorie wspólnotowe a praktyka społeczna. Obywatelskość, polityka, lokalność, IFiS PAN, Warszawa, s. 231-244.