Żar Afryki i syberyjskie łagry - totalitaryzm w powieści biograficznej Johna Maxwella Coetzee "Życie i czasy Michaela K." oraz Aleksandra Sołżenicyna "Jeden dzień Iwana Denisowicza"

• Autorzy: Joanna Mazur

Warianty tytułu

Embers of Africa and Siberian Gulags - Totalitarian System in Biographical Novels by John Maxwell Coetzee "Life And Times Of Michael K." and Alexander Solzhenitsyn "One Day in the Life of Ivan Denisovich"

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Co łączy Michaela K. bohatera książki Johna Maxwella Coetzee z Iwanem Denisowiczem z utworu Aleksandra Sołżenicyna? Co zbliża pisarza południowoafrykańskiego i jego Afrykę do powieściopisarza z północnej Rosji i okrutnej rzeczywistości łagru? Artykuł jest próbą odpowiedzi na te pytania. Na pierwszy rzut oka można zauważyć pewną analogię w tytułach obu utworów. Życie i czasy Michaela K. oraz Jeden dzień Iwana Denisowicza brzmią dość podobnie, informują o "sprawcy" opowieści biograficznej. Różnią się natomiast zamierzonym zasięgiem chronologicznym tej opowieści (jeden dzień - całe życie). Bohaterowie obu utworów są narażeni na trudne warunki klimatyczne, niesprzyjające osiedlaniu się przez ludzi, co sprawia, że są odizolowani od "normalnego" świata. Michael jest ogrodnikiem, Iwan - budowniczym, obaj są dumni z wykonywania zawodu, który daje im wewnętrzną wolność i ukojenie. Ich profesje pozwalają zachować resztki godności w nieludzkich warunkach, w których się znajdują. Bohaterowie, mimo ujawnienia ich imion, pozostają anonimowi wśród tłumu, który jest terroryzowany przez wszechpotężną władzę. Pozostają przypadkowymi ofiarami masowego terroru. Zarówno Michael K., jak i Iwan Denisowicz są archetypami uniwersalnych i ponadczasowych wartości ludzkich. (abstrakt oryginalny)

EN

What does Michael K., a hero of John Maxwell Coetzee's novel, have in common with Ivan Denisovich, a hero of Alexander Solzhenitsyn's book? What connects a South African writer and his Africa with a novelist from Northern Russia and Siberian gulags? The article is an attempt to answer these questions. At the first glance, one can notice the analogy between the titles of both books. Life and Times of Michael K. and One Day in the Life of Ivan Denisovich sound quite similar because they inform about the "doer" of the biographical novel. However, they differ in the intended chronological range of the story (one day - all life). The heroes of both writers are exposed to harsh climatic conditions unfavorable to living by making people feel isolated from the "normal" world. Michael is a gardener, Ivan - a builder, both feel pride in the profession that gives them inner freedom and comfort. Their professions allow them to retain some dignity in inhumane conditions in which they are located. Heroes, despite the names, remain anonymous among the crowd, which is terrorized by the all-powerful authority. They remain accidental victims of mass terror. Both Michael K. and Ivan Denisovich are archetypes of universal and timeless human values. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Totalitaryzm; Biografie

EN

Totalitarianism; Biography

• Czasopismo: Humanities and Social Sciences
• Rocznik: 2014
• Tom: 19 (XIX)
• Numer: nr 21 (1)
• Strony: 89--98

Twórcy

autor

Joanna Mazur

• Uniwersytet Rzeszowski

Bibliografia

• Bäcker R., Totalitaryzm geneza istota upadek, INDEX-BOOKS, Toruń 1992.
• Coetzee J.M., W sercu kraju. Życie i czasy Michaela K. Foe, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1996.
• Jakubowska E., Lewandowska Z., Problematyka więzienna i łagrowa, Agencja Wydawnicza POLONIA PRESS, Warszawa 1995.
• Kornat M., Bolszewizm. Totalitaryzm. Rewolucja. Rosja, Księgarnia Akademicka, Kraków 2004.
• Krzychylkiewicz A., The reception of J. M. Coetzee's work in Russia, "South Africa: Journal of Literary Studies" 2005. [w:] http://www.thefreelibrary.com/The+reception+of+J.M.+Coetzee+in+Russi a.-a0153049541 (dostęp: 22.03.2014).
• Masłoń S., Coetzee. Przewodnik krytyki politycznej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2009.
• Michalak K., Totalitaryzm a demokracja na przykładzie Republiki Południowej Afryki, [w:] R. Fiedler, S. Wojciechowski, Totalitaryzm - przeszłość czy realne zagrożenie?, Wydawnictwo Naukowe INPiD UAM, Poznań 2001, s. 145.
• Sołżenicyn A., Jeden dzień Iwana Denisowicza, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1989.
• Śliwowska W.: Ucieczki z Sybiru, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2005.
• Walter J.J., Machiny totalitarne, Beseder, Kraków 1998.