Udział radzieckich resortów "siłowych" w "puczu sierpniowym" 1991 roku : część 1

• Autorzy: Leszek Pawlikowicz , Krzysztof Surowiec

Warianty tytułu

Participation of Soviet Force's Departments in the "August Coup" of 1991 : Part 1

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule zaprezentowano potencjał radzieckich resortów siłowych na przełomie lat osiemdziesiątych i tych ubiegłego wieku. Poza zmianami dotyczącymi stanu liczebnego oraz struktur przeprowadzonymi do połowy 1991 roku w Ministerstwie Obrony Narodowej, Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Komitecie ds. Bezpieczeństwa Publicznego przedstawiono dynamicznie ewoluującą zewnętrzną sytuację polityczną, która wyraźnie zmierzała w kierunku wzmocnienia tendencji separatystycznych w samym Związku Radzieckim, jak również opisano przygotowania do zamachu stanu podjęte między 9 grudnia 1990 a 19 sierpnia 1991 roku. Głównym celem "puczu sierpniowego" miało być zapobieżenie zaplanowanemu na 20 sierpnia podpisaniu nowego traktatu związkowego, który po wejściu w życie w istotny sposób zmieniłby status ZSRR z państwa federacyjnego na rzecz konfederacji suwerennych państw. Niezdolność do opracowania w tak krótkim czasie wielu ważnych szczegółów planu zamachu stanu oraz brak uwzględnienia potencjalnych wariantów alternatywnych wpłynęły później na ostateczne fiasko puczu, co paradoksalnie przyczyniło się do gwałtownego przyspieszenia procesów dezintegracyjnych i zakończyło się rozpadem imperium w końcu grudnia 1991 roku. W artykule wykorzystano oficjalne zbiory dokumentów opublikowanych w Federacji Rosyjskiej od 1990 roku, liczne analizy różnych autorów (zwłaszcza z Rosji, Stanów Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii), a także ujawnione raporty Centralnej Agencji Wywiadowczej, dostępne w Internecie dzięki Ustawie o Wolności Dostępu do Informacji. (abstrakt oryginalny)

EN

The article explores the potential of the soviet government "force's" departments at the turn of the 1980s and 90s of last century. In addition to the manpower and structural changes carried out by mid-1991 in the Ministry of Defence, the Ministry of Internal Affairs and the Committee for State Security also describes dynamically changing external political circumstances that clearly evolved towards the disintegration of the Soviet Union, as well preparation for the coup taken between the 9th December 1990 and 19th August 1991. The primary purpose of the "August Coup" was to prevent scheduled for 20th August, the signing of the new Union Treaty, who after the entry into force of substantially altered the status of the Soviet Union from the country federation to confederation of sovereign states. Inability to develop in such a short time, many important details of the coup plan and take into account possible alternatives influenced later for the final fiasco. The article uses official collections of documents published in the Russian Federation in the 1990s, as well as numerous analyses of the various authors (especially from Russia, the United States and Great Britain) also disclosed reports of the Central Intelligence Agency, available on the Internet, thanks to the law on the Freedom of access to information. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Historia polityczna; Polityka państwowa; Przemiany polityczne; Stosunki polityczne; System polityczny; Sytuacja polityczna

EN

Political history; State policy; Political changes; Political relations; Political system; Political situation

• Czasopismo: Humanities and Social Sciences
• Rocznik: 2014
• Tom: 19 (XIX)
• Numer: nr 21 (1)
• Strony: 145--167

Twórcy

autor

Leszek Pawlikowicz

• Uniwersytet Rzeszowski

autor

Krzysztof Surowiec

• Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza

Bibliografia

• Aльбац E., Мина замeдлeннoгo дeйcтвия. Пoлитичecкий пopтpeт KГБ, Pуccлинт, Мocква 1992.
• Andrew C., Mitrokhin V., The Mitrokhin Archive. The KGB in Europe and the West, Penguin Press, London 2000.
• Arbatov A., Chayes A., Olson L., Managing Conflict in the Former Soviet Union. Russian and American Perspectives, Harvard University, Cambridge 1997.
• Бакатин B., Избавлeниe oт KГБ. Bpeмя, coбытия, люди, Мocкoвcкиe Hoвocти, Мocква 1992.
• Barylski R., The Soldier in Russian Politics: Duty, Dictatorship and Democracy Under Gorbachev and Yeltsin, Transaction Books, New Brunswick - London 1998.
• Beissinger M., Nationalist Mobilization and the Collapse of the Soviet State, Cambridge University Press, Cambridge 2002.
• Boriew W., Trzy dni. Ostatni wojskowy spektakl epoki komunizmu, Amber, Warszawa 1992.
• Breyer S., Zbrojenia morskie Rosji po rozpadzie Związku Radzieckiego, "Okręty Wojenne" 1993/2, s. 73-79.
• Brusstar J., Jones E., The Russian Military's Role in Politics, Institute for National Strategic Studies-National Defence University, Washington 1995.
• Bush G., Scowcroft B., Świat przekształcony, Politeja, Warszawa 2000.
• Central Intelligence Agency, A Compendium of Recent Insurgency Analyses, Directorate of Intelligence, GI 90-10043, 1 August 1990, k. 1-9 (http://www. foia.cia.gov; dostęp: 29.09.2013).
• Central Intelligence Agency, Organized Crime in the USSR: Its Growth and Impact, Directorate of Intelligence, GI 90-10043, 1 August 1990, k. 11 (http://www.foia.cia.gov ; dostęp: 13.09.2013).
• Central Intelligence Agency, Soviet Military Manpower: Sizing the Force, Directorate of Intelligence, SOV 91-10007X, 1 February 1991, k. 15 (http://www.foia.cia.gov dostęp: 7.11.2013).
• Collins J., U.S./Soviet Military Balance. Statistical Trends, 1980-1990, Congressional Research Service, Report no. 90-401, Washington D.C. 6 August 1990.
• Der Teilabzug der Sűdgruppe der Truppen (SGT), "Soldat und Technik" 1989/8, s. 599.
• Der Abzug der Zentralgruppe der Truppen, "Soldat und Technik" 1991/7, s. 505.
• Dobbs M., Precz z Wielkim Bratem. Upadek imperium radzieckiego, Rebis, Poznań 1998.
• Дpoгoвoз И., Бoльшoй флoт Cтpаны Coвeтoв, Изд. Xаpвecт Минcк 2003.
• Дpoгoвoз И., Tанкoвый мeч CCCP 1945-1991, Пьeдecтал, Мocква 1999.
• Дpoгoвoз И., Pакeтныe вoйcка CCCP, Изд. Xаpвecт Минcк 2007.
• Дpoгoвoз И., Boздушный щит Cтpаны Coвeтoв, Изд. Xаpвecт, Минcк 2007.
• Dunlop J., The August 1991 Coup and Its Impact on Soviet Politics, "Journal of Cold War Studies" 5/1 (2003), s. 94-127.
• Dunlop J., The Rise of Russia and the Fall of the Soviet Empire, Princeton University Press, Princeton-Chichester 1993.
• Ebon M., KGB: Death and Rebirth, Praeger, Westport-London 1994.
• Энциклoпeдия ceкpeтных cлужб Poccии (red. A. Koлпакиди), Acтpeль, Мocква 2004.
• Фecькoв B., Kалашникoв K., Гoликoв B., Coвeтcкая Apмия в гoды «хoлoднoй вoйны» (1945-1991), Изд. Toмcкoгo унивepcитeта, Toмcк 2004.
• Фpoлoв A., KГБ и кoнтppазвeдыватeльнoe иcкуccтвo, Peалии, Мocква 2003.
• Galeotti M., Perestroika, Perestrelka, Pereborka: Policing Russia in a Time of Change, "Europe-Asia Studies" 45/5 (1993), s. 769-786.
• Graczow A., Gorbaczow, Iskry, Warszawa 2003.
• Гpушкo B., Cудба pазвeдчика. Kнига вocпoминаний, Мeждунаpoдныe oтнoшeния, Мocква 1997.
• Hahn G., Russia's Revolution from Above: Reform, Transition and Revolution in the Fall of the Soviet Communist Regime, Transaction Books, New Brunswick - London 2002.
• Xлoбуcтoв O., Aвгуcт 1991: гдe был KГБ?, Экcмo-Aлгopитм, Мocква 2011.
• Jelcyn B., Notatki prezydenta, Univ-Comp, Warszawa 1995.
• Jones E., Brusstar J., Ministry of Defence, [w:] Executive Power and Soviet Politics: The Rise and Decline of the Soviet State (red. E. Huskey), M. E. Sharpe, New York 1992, s. 181-201.
• Knight A., Szpiedzy bez maski. Spadkobiercy KGB, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001.
• Knight A. , The KGB, Perestroika, and the Collapse of the Soviet Union, "Journal of Cold War Studies" 5/1 (2003), s. 67-93.
• Koкуpин A., Пeтpoв H., KГБ: Cтpуктуpа, функции, кадpы, "Cвoбoдная Мыcль" 1998/2, s. 110-125.
• Kpючкoв B., Личнoe дeлo, t. I, Oлимп, Мocква 1997.
• Kukliński R., Wojna z narodem widziana od środka, [w:] Bohater czy zdrajca. Sprawa pułkownika Kuklińskiego. Fakty i dokumenty, Most-Presspublica, Warszawa 1992, s. 24-82.
• Лeнcкий A., Цыбин М., Coвeтcкиe cухoпутныe вoйcка в пocлeдний гoд Coюза CCCP. Cпpавoчник, Cанкт-Пeтepбуpг 2001.
• Лубянка. Opганы BЧK-OГПУ-HKBД-HKГБ-МГБ-МBД-KГБ 1917-1991. Cпpавoчник (red. A. Koкуpин, H. Пeтpoв), Мeждунаpoдный Фoнд »Дeмoкpатия«, Мocква 2003.
• Malia M., Sowiecka tragedia. Historia komunistycznego imperium rosyjskiego, Philip Wilson, Warszawa 1998.
• Матepиалы дeла o пpoвepкe кoнcтитуциoннocти Указoв Пpeзидeнта PФ, каcающихcя дeятeльнocти KПCC и KП CФCP, а такжe o пpoвepкe кoнcтитуциoннocти KПCC и KП CФCP, тoм 2, Koнcтитуциoнный Cуд Poccийcкoй Фeдepации, Мocква 1997.
• Mendel F., Moskaus Truppen der Inneren Sicherheit: Werkzeuge Der Unterdrückung, "Europäische Wehrkunde" 1991/2, s. 102-105.
• Mikołajczuk M., Powstanie i rozwój Strategicznych Wojsk Rakietowych (RWSN) ZSRS I Federacji Rosyjskiej w latach 1945-2003. Cz. II, "Nowa Technika Wojskowa" 2003/11, s. 30-37.
• Mit Verladung der KPz T-64, "Soldat und Technik" 1989/7, s. 523.
• Moran J., From Garrison State to Nation-State: Political Power and Russian Military under Gorbachev and Yeltsin, Praeger Publ., Westport 2002.
• МBД Poccии: Энциклoпeдия (red. B.Ф. Heкpаcoв), Oлма-Пpecc, Мocква 2002.
• Pawlikowicz L., Tarcza i miecz - od rozkwitu do upadku. Podstawowe funkcje, struktury, potencjał kadrowy oraz obsada personalna Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego (przy Radzie Ministrów) ZSRR w latach 1975-1991, "Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989" 1/10 (2012), s. 11-83.
• Potyrała B., Szczegóła H., Czerwoni marszałkowie. Elita Armii Radzieckiej 1935-1991, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. T. Kotarbińskiego, Zielona Góra 1997.
• Potyrała B., Szlufik W., Koniec mitu o niezwyciężonej Armii Radzieckiej (lata siedemdziesiąte-dziewięćdziesiąte), Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie, Częstochowa 2001.
• Reddaway P., Glinski D., The Tregedy of Russia's Reforms. Market Bolshevism Against Democracy, United States Institute of Peace Press, Washington 2001.
• Roxburgh A., The Second Russian Revolution: The struggle for Power in the Kremlin, Pharos Books, New York 1992.
• Russia and Eurasia Armed Forces Review Annual, Vol. 15, 1991 (red. T.W. Karasik), Academic International Press, Gulf Breeze 1991.
• Seliktar O., Politics, Paradigms and Intelligence Failures: Why So Few Predicted the Collapse of the Soviet Union, M. E. Sharpe, New York 2004.
• Shelley L., The Ministry of Internal Affairs, [w:] Executive Power and Soviet Politics: The Rise and Decline of the Soviet State (red. E. Huskey), M. E. Sharpe, New York 1992, s. 202-220.
• Shelley L., Policing Soviet Society: The Evolution of State Control, Routledge, New York 1996.
• SIPRI Yearbook 1991: World Armaments and Disarmament, Oxford University Press, London - New York 1991.
• Soviet Armed Forces Review Annual, Vol. 12, 1988 (red. G.M. Mellinger), Academic International Press, Gulf Breeze 1988.
• Starr B., Soviet move to evade CFE, "Jane's Defence Weekly" 22.12.1990, s. 1257.
• Statement of the Representative of the Union of Soviet Socialist Republics in the Joint Consultative Group, Treaty on Conventional Forces in Europe, 14 June 1991.
• Cтeпанкoв B., Лиcoв E. , Kpeмлeвcкий загoвop: Bepcия cлeдcтвия, Oгoнeк, Мocква 1992.
• Cтpатeгичecкoe ядepнoe вoopужeниe Poccии (red. П.Л. Пoдвиг), Изд. AT, Мocква 1998.
• Tank unit withdrawals revealed, "Jane's Defence Weekly" 18.03.1989, s. 472.
• Taylor B., The Soviet Military and the Disintegration of the USSR, "Journal of Cold War Studies" 5/1 (2003), s. 17-66.
• The Military Balance 1988-1989, International Institute for Strategic Studies, London 1988.
• The Military Balance 1990-1991, International Institute for Strategic StudiesBrassey's, London 1990.
• The Military Balance 1991-1992, International Institute for Strategic StudiesBrassey's, London 1991.
• The Warsaw Pact Air Forces, "World Air Power Journal" 1990/3, s. 136-153.
• Thom F., Czas Gorbaczowa, Delikon, Warszawa 1990.
• Waller J. M., Secret Empire: The KGB in Russia Today, Westview Press, San Francisco - Oxford 1994.
• Weiss P., Soviets beef up IS forces, "International Defense Review" 1990/8, s. 833.
• Заключeниe пo матepиалам pаccлeдoвания poли и учаcтии дoлжнocтных лиц KГБ CCCP в coбытиях 19-21 авгуcта 1991 гoда (http://www.pseudology. org/Documents/GKCHP_Bakatin.htm; dostęp: 25.02.2009).
• Zaloga S., Modré Barety. Bojová historie sovětskych a ruských vzdušněvýsadkových sil, Jota Military, Brno 1998.
• Зeнкoвич H., 1985-1991.Чтo этo былo?, Oлма-Пpecc, Мocква 2005.
• Zwei weitere Divisionen der WGT, "Soldat und Technik" 1991/7, s. 505.