Myśl społeczno-ekonomiczna polskich fizjokratów

• Autorzy: Helena Przybyła
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Teorię fizjokratów, jak pisał pierwszy badacz tej doktryny J.B. Marchlewski, można zrozumieć jedynie w związku z ogólnymi prądami myśli XVIII wieku. Jej źródłami są racjonalistyczna filozofia i prawo natury. Na podłożu prawnonaturalnej nauki fizjokratów francuskich powstało najbardziej oryginalne dzieło polskiej odmiany fizjokratyzmu, "Porządek fizyczno-moralny" Hugona Kołłątaja, przerastający swą dojrzałością francuskie pierwowzory. Fizjokratyzm był najbardziej rozpowszechnioną doktryną ekonomiczną w Polsce drugiej połowy XVIII i początków XIX wieku. Był to okres wielkich reform i zrywu intelektualnego, politycznego i organizacyjnego. Toteż idee fizjokratyczne szerzyli ekonomiści, ale także bogata szlachta i magnaci, pijarzy, dla których warstwa prawnonaturalna stanowiła podstawę dla świeckiej etyki, oraz działacze gospodarczy i oświeceni reformatorzy, którzy w adaptacji zasad tej doktryny upatrywali zapobieżenie zguby Polski i Polaków. Nauka moralna polskich fizjokratów, analogicznie jak w fizjokratyzmie francuskim, była ukierunkowana antropocentrycznie. W obydwu wersjach w centrum zainteresowania postawiła człowieka, jego prawa i obowiązki. Twórca fizjokratyzmu, F. Quesnay, uznawał wiedzę o prawach porządku przyrodzonego za podstawę prawodawstwa ludzkiego oraz postępowania cywilnego, politycznego, ekonomicznego i społecznego. Podobnie rzecz ujmował A. Popławski, dla którego ekonomiczno-społeczny wymiar ludzkiego bytowania i jego sens moralny są współzależne, zaś H. Stroynowski prawo naturalne przyjął za filar prawa politycznego, ekonomii politycznej i prawa narodów. Myśliciele epoki Oświecenia, o różnych zainteresowaniach badawczych, adaptowali fizjokratyzm, ponieważ pozwalał on całościowo ująć bieg rzeczy ludzkich i znaleźć w tym porządku miejsce dla religii i władzy. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Historia myśli ekonomicznej; Fizjokratyzm

EN

History of economic thought; Physiocracy

• Czasopismo: Prace Naukowe / Akademia Ekonomiczna w Katowicach
• Rocznik: 2007
• Tom: Polski fizjokratyzm oraz idee protekcjonistyczne XVIII i XIX wieku
• Strony: 57--80

Twórcy

autor

Helena Przybyła

• Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Katowicach

Bibliografia

• Stasiewicz-Jasiukowa I.: Człowiek i obywatel w piśmiennictwie naukowym i podręcznikach polskiego oświecenia. Wrocław 1979.
• Tync S.: Nauka moralna w szkołach Komisji Edukacji Narodowej. Warszawa 1922.
• Opałek K.: Prawo natury u polskich fizjokratów. Warszawa 1953.
• Gruszczyński L.: Wieś w niektórych kazaniach polskirgo Oświecenia. W: Rosicka J.: Physiocracy Yesterday and Today. Economy - Philosophy - Politics. Kraków 1996.
• Lityńska A.: Idee fizjokratyczne w twórczości profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego. W: Rosicka J.: Physiocracy Yesterday and Today. Economy - Philosophy - Politics. Kraków 1996.
• Marchlewski J.B.: Fizjokratyzm w dawnej Polsce. Warszawa 1897.
• Fujak H.: Moralność a gospodarka - Antoni Popławski. W: Rosicka J.: Physiocracy Yesterday and Today. Economy - Philosophy - Politics. Kraków 1996.
• Stroynowski H.: Nauka prawa przyrodzonego, politycznego, ekonomiki politycznej i prawa narodów. Warszawa 1805.
• Grodek A.: Studia z historii myśli ekonomicznej. Warszawa 1963.
• Kołłątaj H.: Porządek fizyczno-moralny czyli o należytościach i powinnościach człowieka wydobytych z praw wiecznych, nieodmiennych i koniecznych przyrodzenia. T. I. Kraków 1810.
• Popławski A.: Zbiór niektórych materii politycznych. Warszawa 1774.
• Rosicka J.: Ekonomia a Oświecenie chrześcijańskie. Pijarzy a fizjokratyzm. W: Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVI-XIX wieku. Red. I. Stasiewicz-Jasiukowa. Warszawa-Kraków 1993.
• Hoene-Wroński J.M.: Mylne systemy ekonomii politycznej. Merkantylizm. Fizjokratyzm. Warszawa 1911.
• Staszic S.: Pisma filozoficzne i społeczne. T. I. Warszawa 1954.
• Lipiński E.: Historia polskiej myśli społeczno-ekonomicznej do końca XVIII wieku. Wrocław 1975.