Zmiany w strukturze konsumpcji żywności w Polsce w układzie przestrzennym

• Autorzy: Elżbieta Lorek
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem przeprowadzonych analiz było dostarczenie przesłanek planowania racjonalizacji żywienia w przekroju terytorialnym oraz ukazanie różnic terytorialnych w spożyciu ilościowym i jakościowym żywności w poszczególnych województwach kraju w latach 1983-1987 w czterech grupach gospodarstw domowych w porównaniu ze spożyciem w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych z uwzględnieniem siły wpływu czynników różnicujących spożycie żywności w układach przestrzennych. W analizie uwzględniono również sposób pozyskiwania żywności przez badane grupy gospodarstw, czyli samozaopatrzenie i spożycie rynkowe. Struktura potrzeb konsumpcyjnych żywności jest różna w poszczególnych regionach kraju ze względu na funkcjonujący tam specyficzny układ podmiotów konsumpcji. Dokonana analiza może zatem przyczynić się do poznania stopnia trwałości zachowań konsumentów w układach przestrzennych i ich podatności na zmiany, a także pozwoli ocenić wpływ poszczególnych determinant na podejmowanie decyzji w zaspokajaniu potrzeb żywnościowych. W pracy skoncentrowano się na przedstawieniu skali terytorialnego zróżnicowania spożycia artykułów żywnościowych i wykazaniu różnic i podobieństw w spożyciu żywności między gospodarstwami w regionach kraju. Do porównań poziomu i struktury analizowanego spożycia żywności wykorzystano literaturę przedmiotu odnoszącą się do niektórych ocen przeprowadzonych przez innych autorów w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych. Był to czas względnej równowagi rynkowej, wzrostu spożycia i dynamicznego rozwoju potrzeb. W pracy dokonano również próby ustalenia regionów konsumpcji żywności w Polsce, wykorzystując w tym celu zmodyfikowaną metodę wrocławską. Analizę ograniczono do wielkości przeciętnych w poszczególnych województwach, bez wnikania w takie problemy, jak zróżnicowanie spożycia w grupach dochodowych. Do scharakteryzowania jednak niektórych cech gospodarstw domowych zanalizowano: przeciętne roczne przychody netto na 1 osobę w gospodarstwie domowym, przeciętne roczne wydatki na żywność, wartość spożycia naturalnego i jego udział w spożyciu żywności ogółem. Podano również ogólne informacje o badanych gospodarstwach domowych, dotyczące ilości zbadanych budżetów i przeciętnej liczby osób w gospodarstwie domowym. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Struktura konsumpcji żywności; Jakość żywności; Wydatki gospodarstw domowych; Badania statystyczne

EN

Structure of food consumption; Food quality; Household expenditures; Statistical surveys

• Czasopismo: Prace Naukowe / Akademia Ekonomiczna w Katowicach
• Rocznik: 1993
• Strony: 217

Twórcy

autor

Elżbieta Lorek

• Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Katowicach

Bibliografia

• Aleksandrowicz J., Duda H.: U progu medycyny jutra. Wyd. Oficyna Wydawnicza STON, Radom 1991.
• Berger S.: Food and nutritional patterns today and tomorrow. W: Ekologia żywienia a wydolność robocza w populacjach tyjących na terenach uprzemysławianych. Praca zbiorowa. Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978.
• Berger S.: Prawidłowy poziom spożycia jako cel polityki żywnościowej. W: Polityka i organizacja żywienia ludności. Praca zbiorowa pod red. W. Kamińskiego. PWE, Warszawa 1980.
• Berger S., Dobrzańska A., Kowrygo B., Rosiak E., Maciejewska M.: Model konsumpcji żywności w Polsce w środowisku wiejskim. Roczniki Nauk Rolniczych. Seria D. Monografie. Tom 179. PWN, Warszawa 1981.
• Berger S., Dobrzańska A.( Kowrygo B., E. Mońka, M. Maciejewska: Zmiany ilościowe i jakościowe w zakresie wyżywienia ludności Polski w latach 1950-1975. Roczniki Nauk Rolniczych. Seria D. Monografie. Tom 175. PWN, Warszawa 1978.
• Beskid L.: Konsumpcja w rodzinach pracowniczych. PWE, Warszawa 1977.
• Bruce A.: A critical evaluation of the RDA and suggestion on how can be improved. A presentation on the preliminary Nordie recommendation. "Voeding" 1980, nr 41.
• Bywalec Cz.: Usługi niematerialne w Polsce 1945-1987. IRWiK, Warszawa 1991.
• Dyka S., Laskowska J.: Wpływ handlu wiejskiego na proces denaturalizacji spożycia. W: Narzędzia polityki gospodarczej i społecznej w procesie kształtowania konsumpcji. AE, Katowice 1987.
• Gibiński K.: Środowisko człowieka a choroby społeczne. Referat wygłoszony na polsko-polonijnej konferencji naukowej na temat "Ochrona zdrowia i środowiska człowieka w warunkach uprzemysławiania". Lublin 1987.
• Helsing E.: Polityki żywieniowe w Europie - stan aktualny. "Żywienie Człowieka i Metabolizm" 1987, nr 1.
• Hodoly A.: Społeczna organizacja sfery spożycia. "Roczniki IHW" 1974, nr 2.
• Jankowski T.: Taksonomiczna metoda grupowania gospodarstw rolnych dla analizy ich efektywności produkcyjnej. Prace Naukowe. AE, Wrocław 1985, nr 505.
• Kieżel E.: Podstawy programowania spożycia żywności. AE, Katowice 1985.
• Kieżel E.: Wybory konsumpcyjne gospodarstw domowych Polski w zakresie form spożycia żywności. "Handel Wewnętrzny" 1988, nr 2.
• Kieżel E., Lorek E.: Zmiany w spożyciu żywności na tle uwarunkowań rynkowych w 1990 r. AE, Katowice 1990.
• Kirschner H.: Żywienie a praca. PZWL, Warszawa 1979.
• Kos Cz.: Naturalne i towarowe spożycie żywności. "Roczniki IHWiU" 1974, z. 2.
• Kos Cz., Świętochowska M.: Dochody i spożycie żywności w rodzinach chłopskich i robotniczo-chłopskich. PAN, Instytut Wsi i Rolnictwa, Warszawa 1976.
• Kos Cz., Nowak J.: Tendencje spożycia żywności w wybranych krajach RWPG i EWG. PAN, Instytut Wsi i Rolnictwa, Warszawa 1988.
• Kos Cz., Burzyńska G.: Wyżywienie w latach osiemdziesiątych celem produkcji rolniczej. "Wieś i Rolnictwo" 1983, nr 4.
• Kos Cz., Burzyńska O.: Wyżywienie w latach osiemdziesiątych i prognoza do roku 1990. W: Warunki rozwoju rolnictwa w Polsce, Praca zbiorowa pod red. M. Piotrowicza, PWN, Warszawa 1986.
• Kos Cz.: Człowiek i jego potrzeby w polityce wyżywieniowej. "Wieś Współczesna" 1983, nr 6.
• Kos Cz.: Układy preferencji konsumpcji żywności. W: Polityka żywnościowa PRL. Praca zbiorowa pod red. S. Bergera. PWN, Warszawa 1975.
• Kos Cz.: Poziom, struktura i tendencje rozwoju spożycia żywności w Polsce. W: Polityka i organizacja żywienia ludności. Praca zbiorowa pod red. W. Kamińskiego, PWE, Warszawa 1980.
• Kos Cz.: Zalecenia nauki żywienia jako przesłanki modeli spożycia żywności do roku 2000. W: Spożycie i gospodarka żywnościowa. Praca zbiorowa pod red Cz. Kosa. PWN, Warszawa 1975.
• Kos Cz., Zielińska Z.: Elastyczność spożycia i popytu na produkty żywnościowe oraz prognoza do 1975 r. Wyd. IŻŻ, nr 21, Warszawa 1972.
• Kos Cz., Nowak J.: Poziom i struktura spożycia żywności w rodzinach pracowników, chłopo-robotników, rolników oraz emerytów i rencistów. UW, Warszawa 1990.
• Kowrygo B., Schulc G., Berger S.: Terytorialne zróżnicowanie spożycia żywności w rodzinach rolników indywidualnych. "Wieś Współczesna". 1985, nr 6.
• Kowrygo B., Schulc G., Berger S.: Zmiany w spożyciu podstawowych artykułów żywnościowych w rodzinach wiejskich - rolniczych w latach 1974/1975-1981. "Postępy Nauk Rolniczych" 1985, nr 4.
• Kramer J.: Zróżnicowanie spożycia żywności w regionach gospodarczych. Prace Naukowe. AE, Wrocław 1975, z. 68.
• Kramer J.: Regionalne wzorce konsumpcji. Prace IHWiU, Warszawa 1977, nr 158.
• Kramer J.: Przestrzenna struktura konsumpcji w Polsce. PWN, Warszawa 1980.
• Kramer J.: Rynek i konsumpcja z perspektywy regionu. "Życie Gospodarcze" 1984, nr 23.
• Kramer J.: Rozwój badań nad przestrzenną strukturą konsumpcji w Polsce. Prace Naukowe. AE, Wrocław 1982, nr 201.
• Kramer J.: Model systemu konsumpcji - kierunek przemian. Referat wygłoszony na konferencji "Konsumpcja-modelowanie-kształtowanie". Bielsko-Biała 1989.
• Kramer J.: Synteza wyników badań programu RP.IN.39 "Zmiany w strukturze konsumpcji". AE, Katowice 1991.
• Krondl M. M., Lau D.: Food habit modifications a public health mesure. "Canadian Journal of Public. Health" 1978, nr 69.
• Kwaśniewska I., Hryniewicz E.: Rola wskaźników wartości żywieniowej produktów (INQ) w ocenie zaspokojenia potrzeb konsumentów. "Żywienie Człowieka" 1979, nr 2.
• Leksykon sfery spożycia. Terminologia i metodyka badań. Praca zbiorowa pod red. H. Szulce. PTE, Poznań 1988.
• Lorek E., Barczak M., Królik K.: Quality of selected marked food-stufes in the voivodeship of Katowice. International Science conference. Materials: lectures, summaries of communigues and reports: "Consumption and the quality of products of common use Cracow" 1989.
• Lorek E., Królik K.: Poziom i struktura spożycia rynkowego składników odżywczych i energetycznych w Polsce w ujęciu przestrzennym. "Żywienie Człowieka i Metabolizm" 1990, nr 3.
• Lorek E.: Regiony konsumpcji żywności. "Handel Wewnętrzny" 1990, nr 5-6.
• Lorek E.: Ocena zmian w strukturze konsumpcji żywności w świetle kryteriów racjonalności żywienia. "Gospodarstwo Domowe w Kraju i na Świecie" 1991, nr 1.
• Lorek E.: Zmiany w strukturze konsumpcji w układzie przestrzennym - czynniki różnicujące spożycie w regionach. W: Zmiany w strukturze konsumpcji 1986-1990. "Monografie i Syntezy" 1991, nr 3.
• Lorek E.: Ocena stanu aktualnego i przewidywanych zmian w spożyciu żywności w świetle norm żywienia. W: Przemiany struktury spożycia dóbr konsumpcyjnych. Synteza pod kierunkiem H. Szulce, cz. I. AE, Katowice 1991.
• Łopacińska K.: Czynniki wpływające na spożycie artykułów żywnościowych w ujęciu regionalnym. Prace Naukowe AE, Wrocław 1978, nr 130.
• Łopacińska-Mazurek K.: Rola czynników społecznych i demograficznych w kształtowaniu spożycia żywności. W: Narzędzia polityki gospodarczej i społecznej w procesie kształtowania konsumpcji. Tom I. AE, Katowice 1987.
• Łopacińska K., Szmajdzińska B.: Poziom i struktura spożycia rynkowego białka zwierzęcego w ujęciu regionalnym. Prace Naukowe. AE Wrocław 1978 nr 130.
• Łoś J.: Wstęp do polityki żywnościowej. PWE, Warszawa 1964.
• Mynarski S.: Wpływ dochodu i składu osobowego rodziny na wielkość i strukturę jej wydatków. Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967.
• Niedziałek Z., Sekuła W.: Tendencje zmian w produkcji i spożyciu białka w latach 1970-1981. "Żywienie Człowieka i Metabolizm" 1984, nr 1.
• Niedziałek Z., Sekuła W.: Średnia ważona zaktualizowana norma żywienia. "Żywienie Człowieka i Metabolizm" 1984, nr 4.
• Normy żywieniowe dla ludności w Polsce, cz. I. Energia, białko i tłuszcz. Praca zbiorowa pod red. A. Prończuka. PWN, Warszawa 1984.
• Normy żywieniowe dla ludności w Polsce, cz. II. Witaminy, składniki mineralne. Praca zbiorowa pod red. A, Gronowskiej-Senger. PWN, Warszawa 1987.
• Piontek F., Lorek E i D.: Ekologiczne uwarunkowania struktury konsumpcji regionie wielkoprzemysłowym (na przykładzie województwa katowickiego). AE, Katowice 1991.
• Podolec B., Zając K.: Ekonometryczne metody ustalania rejonów konsumpcji. PWE, Warszawa 1978.
• Polityka i organizacja żywienia ludności. Praca zbiorowa pod red. W, Kamińskiego. PWE, Warszawa 1980.
• Piekarska J., Łoś-Kuczera M.: Skład i wartość odżywcza produktów spożywczych. PZWL, Warszawa 1983.
• Rosiak E.: Samozaopatrzenie w żywność gospodarstw chłopskich w ujęciu przestrzennym. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 1982, z. 254.
• Sekuła W., Niedziałek Z., Szostak W.: Bilans białka jadalnego w Polsce w latach 1981-1983. W: Wybrane ekspertyzy dotyczące żywienia się ludności. "Prace IŻŻ" 1984, nr 34.
• Sekuła W., Niedziałek Z.: Spożycie żywności w gospodarstwach domowych w Polsce w latach 1973-1976, cz. I. Artykuły żywnościowe. "Żywienie Człowieka" 1980, nr 2.
• Sekuła W., Niedziałek Z.: Spożycie żywności w gospodarstwach domowych w Polsce w latach 1973-1976, cz. II. Wartość kaloryczna i odżywcza. "Żywienie Człowieka" 1980, nr 2.
• Sekuła W., Niedziałek Z., Maciejowska B., Świstak E.: Spożycie żywności w gospodarstwach domowych w Polsce w latach 1973-1976, cz. III. Wartość kaloryczna i odżywcza spożywanej żywności w konfrontacji z normami żywienia. "Żywienie Człowieka" 1980, nr 4.
• Sekuła W., Niedziałek Z., Świstak E.: Wartość energetyczna i odżywcza spożycia w grupach społeczno-ekonomicznych gospodarstw domowych Polsce w latach 1975-1983 w porównaniu z zalecanymi normami żywienia. "Żywienie Człowieka i Metabolizm" 1986, nr 2.
• Sekuła W., Niedziałek Z., Świstak E.: Zmiany w spożyciu żywności w grupach społeczno-ekonomicznych gospodarstw domowych Polsce w latach 1975-1983. "Żywienie Człowieka i Metabolizm" 1985, nr 2.
• Sterowanie rynkiem i konsumpcją - słownik terminologiczny. Praca zbiorowa pod red. L. Żabińskiego. Tom 2. AE, Katowice 1988.
• Strzembicki L.: Ekonomiczno-społeczne uwarunkowania przestrzennych zróżnicowań konsumpcji ludności rolniczej w Polsce. W: Narzędzia polityki gospodarczej i społecznej w procesie kształtowania konsumpcji. Tom I. AE, Katowice 1987.
• Strzembicki L.: Dysproporcje przestrzenne poziomu konsumpcji ludności rolniczej w makroregionie południowo-wschodnim. W: Konsumpcja w układach przestrzennych. Wydawnictwo Spółdzielcze, Limanowa 1988.
• Szczygieł A.: Podstawy fizjologii żywienia. PZWL, Warszawa 1971.
• Szczygieł A., Siczkówna J., Nowicka L.: Normy wyżywienia dla 18 grup ludności. PZWL, Warszawa 1970.
• Szczygieł A., Nowicka L., Bułhak-Jachymczyk B., Szostak W. B.: Normy żywienia, cz. I. Normy wyżywienia, cz. II. Modele racji pokarmowych. "Prace IŻŻ" 1987, nr 44.
• Szczygieł A., Bułhak-Jachymczyk B., Nowicka L., Szostak W.B.: Normy żywienia Instytutu Żywności i Żywienia zaktualizowane w 1980 roku. "Żywienie Człowieka" 1983, nr 2.
• Szostak W., B.: Wyżywienie a zdrowie społeczeństwa. W: Zdrowotne problemy żywienia ludności w Polsce. Praca zbiorowa pod red. W.B. Szostaka. "Prace IŻŻ" 1984, nr 35.
• Szostak W., B., Sekuła W., Cybulska B.: Kształtowanie racjonalnego wyżywienia w koncepcji ochrony zdrowia. "Prace IŻŻ" 1984, nr 34.
• Sztarbałło W., Prędecka K.: Warianty modeli spożycia na lata 1985-1990. "Zagadnienia Ekonomiki Rolnej" 1983, nr 4.
• Szulce H.: Rynek żywnościowy w lokalnych układach gospodarczych. "Handel Wewnętrzny" 1989, nr 2.
• Szulce H.: Konsumpcja - uwarunkowania i przemiany. Referat wygłoszony na konferencji "Konsumpcja-modelowanie-kształtowanie." Bielsko-Biała 1989.
• Świstak E., Sekuła W.: O potrzebie aktualizacji współczynników przeliczeniowych na energię i składniki pokarmowe stosowane przy przetwarzaniu wyników badań budżetów gospodarstw domowych. "Wiadomości Statystyczne" 1986, nr 12.
• Tendencje i prognozy popytu na artykuły żywnościowe do roku 1990. Praca zbiorowa pod kier. Z. Zielińskiej. IHWiU, Warszawa 1976, nr 131.
• Wiszniewski E.: Ekonomika konsumpcji. PWN, Warszawa 1983.
• Wolański N.: Żywienie jako czynnik w ekologii człowieka. W: Ekologia żywienia a wydolność robocza w populacjach żyjących na terenach uprzemysławianych. Praca zbiorowa. Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978.
• Woś A.: Gospodarka żywnościowa na tle ogólnego rozwoju gospodarczego. W: Analiza sytuacji produkcyjno-ekonomicznej gospodarki żywnościowej w roku 1985. Praca zbiorowa pod red. A. Wosia. IGRiGŻ, Warszawa 1985.
• Wretlind A.: Standards for nutritional adeguancy of the diet; European and WHO/FAO viewpoints. "American Journal of Clinical Nutrition" 1982, nr 36.
• Zielińska Z. Długookresowe przemiany struktury spożycia. IHWiU, Warszawa 1979.
• Zielińska Z.: Procesy denaturalizacji w konsumpcji indywidualnej gospodarstw domowych. W: Narzędzia polityki gospodarczej i społecznej w procesie kształtowania konsumpcji. Tom I. AE, Katowice 1987.
• Źródłowe wyniki badań budżetów gospodarstw domowych za lata 1983-1987 w układzie województw. Główny Urząd Statystyczny w Warszawie.
• Roczniki Demograficzne. GUS, Warszawa 1983-1987.
• Informacje statystyczne o produkcji ogrodniczej i działalności gospodarczej za lata 1950-1987. WSO, Warszawa.
• Informacje statystyczne o rozmiarach sprzedaży detalicznej artykułów żywnościowych w układzie województw za lata 1983-1987. Departament Handlu i Gospodarki Komunalnej GUS. Warszawa.
• Informacje o zaopatrzeniu rynków poszczególnych województw w olej jadalny za lata 1983-1987. Zrzeszenie Przemysłu Tłuszczowego w Warszawie.
• Informacje o zaopatrzeniu rynków w mleko płynne i sery twarogowe w latach 1983-1987. Centralny Związek Spółdzielczości Mleczarskiej w Warszawie.
• Roczniki Statystyczne Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej 1986. GUS, Warszawa 1987.