Modele funkcjonowania i nadzoru państwa nad przedsiębiorstwami państwowym

• Autorzy: Maciej Bałtowski , Grzegorz Kwiatkowski

Warianty tytułu

State-Owned Enterprise Functioning and Governance Models

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedsiębiorstwa państwowe są i prawdopodobnie nadal pozostaną istotnym elementem współczesnych systemów gospodarczych, szczególnie w krajach postsocjalistycznych oraz rozwijających się. Analiza istniejących w różnych krajach zasad funkcjonowania sektora przedsiębiorstw państwowych, jak i zasad realizowania przez państwo funkcji właścicielskiej, wskazuje na ich wielkie zróżnicowanie. Celem artykułu jest próba modelowego ujęcia tego zróżnicowania. Analizy modelowej dokonano z jednej strony według kryteriów genezy (źródła, pochodzenia) przedsiębiorstw państwowych oraz zadań formułowanych wobec nich przez państwowego właściciela, z reguły związanych z pełnionymi przez nie funkcjami pozaekonomicznymi. Z tej perspektywy wyróżniono sześć modeli własności państwowej w współczesnej gospodarce: model anglosaski, europejski (kontynentalny), postsocjalistyczny, chiński, rosyjski oraz model gospodarek wschodzących. Z drugiej strony analiza została przeprowadzona według kryterium zasad i narzędzi realizowania przez państwo funkcji właścicielskich. W tym ujęciu opisano model zdecentralizowany, dualny oraz scentralizowany nadzoru właścicielskiego. Dodatkowo rozważono podział modeli nadzoru według wielkości udziałów państwa we własności przedsiębiorstw, a także sposoby sprawowania przez państwo faktycznej kontroli korporacyjnej przy posiadaniu udziałów mniejszościowych. W końcowej części artykułu zostały sformułowane wnioski i rekomendacje odnoszące się do gospodarki polskiej. Dotyczą one określenia pożądanego kształtu (zakresu, wielkości) domeny państwowej w gospodarce, a także opracowania właściwego, skutecznego systemu nadzoru właścicielskiego państwa, który - naszym zdaniem - powinien opierać się na najlepszych doświadczeniach światowych.(abstrakt oryginalny)

EN

The article looks at various models of how state-owned enterprises (SOEs) function in various regions of the world and how they are managed. According to the authors, state-owned enterprises remain an essential component of modern economies, especially in post-socialist countries and in the developing world. This is unlikely to change anytime soon, the authors say. They analyze the principles underlying the functioning of SOEs in various countries as well as the principles of state governance, concluding that these principles vary considerably. The authors analyze SOE sectors using a number of criteria. Among these is the origin of the enterprises and their objectives, including non-economic functions. From this perspective, Bałtowski and Kwiatkowski identify six models: Anglo-Saxon, European (continental), post-socialist, Chinese, Russian, and one applied in emerging economies. Subsequently, the authors investigate SOE sectors in terms of what principles and tools governments use in exercising their ownership function. From this angle, Bałtowski and Kwiatkowski identify three governance models: centralized, decentralized, and dual. Yet another typological criterion used by the authors is the extent of state ownership. On this basis, in the final part of the article, Bałtowski and Kwiatkowski formulate conclusions and recommendations for the Polish economy. These are related to the overall role of the government in the economy as well as the economic and non-economic objectives of state-owned enterprises and the effectiveness of the state governance system. Solutions in these areas should be based on the best international practices, the authors say.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Przedsiębiorstwo państwowe; Własność państwowa; Nadzór właścicielski; Nadzór nad przedsiębiorstwem; System gospodarczy

EN

State enterprises; State ownership; Shareholders supervision; Enterprise supervision; Economic system

• Czasopismo: Gospodarka Narodowa
• Rocznik: 2014
• Numer: nr 4
• Strony: 5--26

Twórcy

autor

Maciej Bałtowski

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

autor

Grzegorz Kwiatkowski

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• Amatori F., Millward R., Toninelli P. (eds.) [2013], Reappraising State-owned Enterprise: A Comparison of Italy and the UK, Routledge, New York.
• Augustynowicz P., Kwiatkowski G. [2013], Przedsiębiorstwa państwowe na liście Fortune Global 500 w latach 2005-2012, "Przegląd Zachodniopomorski", nr 3.
• Bałtowski M. [2013], Udział i znaczenie przedsiębiorstw sektora publicznego w gospodarce polskiej, "Kontrola Państwowa", nr 6.
• Bałtowski M., Augustynowicz P. [2013], Państwo jako właściciel we współczesnych gospodarkach (Polska i Rosja na tle rozwiniętych krajów zachodnich), w: Polska i Rosja w procesie globalnej integracji i dywersyfikacji, red. J. Kotowicz-Jawor, INE PAN, Warszawa.
• Bałtowski M., Kidyba A. [2013], Potrzeba nowej formuły właścicielskiej, "Rzeczpospolita", 4 czerwca.
• Bałtowski M., Kozarzewski P. [2014], Zmiana własnościowa polskiej gospodarki 1989-2013, PWE, Warszawa.
• Bartel A.P., Harrison A.E. [2005], Ownership versus environment: disentangling the sources of public sector inefficiency, "Review of Economics and Statistics", vol. 87, no. 1.
• Bremmer I. [2010], The End of the Free Market. Who Wins the War Between States and Corporations, Portfolio, New York.
• Christiansen H. [2011], The Size and Composition of the SOE Sector in OECD Countries, OECD, Paris.
• Corporate Governance of State-Owned Enterprises: A Survey of OECD Countries [2005], OECD, Paris.
• Corporate Governance of State-Owned Enterprises: Change and Reform in OECD Countries since 2005 [2011], OECD, Paris.
• Flores-Macias F., Musacchio A. [2009], The Return of State-Owned Enterprises, "Harvard International Review", April 9.
• Florio M. [2014], The return of public enterprise, Working Papers, Centre for Industrial Studies (CSIL), http://EconPapers.repec.org/RePEc:mst:wpaper:201401 (16.05.2014).
• Grzegorczyk F. [2012], Przedsiębiorstwo publiczne kontrolowane przez państwo, LexisNexis, Warszawa.
• Haley U.C.V., Haley G.T. [2013], Subsidies to Chinese Industry: State Capitalism, Business Strategy and Trade Policy, Oxford University Press, Oxford.
• Hampden-Turner Ch., Trompenaars A. [2012], Siedem kultur kapitalizmu, Wolters Kluwer, Warszawa.
• Li X., Liu X., Wang Y. [2012], A Model of China's State Capitalism, http://ssrn.com/abstract=2061521 (15.01.2014).
• Mataczyński M. [2007], Swoboda przepływu kapitału a złota akcja Skarbu Państwa, Wolters Kluwer, Warszawa.
• Millward R. [2011], Public Enterprise in the Modern Western World: an Historical Analysis, "Annals of Public and Cooperative Economics", vol. 82, no. 4.
• Musacchio A., Lazzarini S.G. [2012], Leviathan in business: varieties of state capitalism and their implications for economic performance, SSRN, http://ssrn.com/abstract=2070942; http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2070942 (15.02.2014).
• Privatisation in the 21st Century: Recent Experiences of OECD Countries [2009], OECD Publishing, Paris.
• Szamosszegi A., Kyle C. [2011], An Analysis of State-owned Enterprises and State Capitalism in China, U.S.-China Economic and Security Review Commission, Washington DC.
• Toninelli P.M. (ed.) [2000], The rise and fall of state-owned enterprise in the Western world, Cambridge University Press, Cambridge.
• Vagliasindi M. [2008], Governance Arrangements for State Owned Enterprises, The World Bank Sustainable Development Network.
• Weimer J., Pape J. [1999], A Taxonomy of Systems of Corporate Governance, "Corporate Governance. An International Review", vol. 7, no. 2.
• Wiklin J. (red.) [2012], Teoria wyboru publicznego. Główne nurty i zastosowania, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
• Wymierna wartość skutecznego ładu korporacyjnego [2011], Board Academy McKinsey, Warszawa.
• Wytyczne OECD dotyczące nadzoru korporacyjnego w przedsiębiorstwach publicznych [2005], OECD, Paryż (polskie tłumaczenie - Ministerstwo Skarbu Państwa, 2005).