Wartość w ujęciu merkantylistów i fizjokratów

• Autorzy: Renata Pęciak
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W merkantylizmie chrematystyka, pojęcie wprowadzone przez Arystotelesa, które oznaczało naukę o bogaceniu się i powiększaniu wartości majątku, stała się zagadnieniem priorytetowym. W arystotelesowskiej myśli do działań podejmowanych w celu gromadzenia bogactwa zaliczano przede wszystkim wymianę, w formie lichwy i handlu, które jednak uznawano za moralnie naganne. Zastrzeżenia etyczne dotyczyły celu tej wymiany. Aprobatę moralną uzyskiwała jedynie wymiana związana z pozyskaniem dobra w celu zaspokojenia potrzeb, a nie dla osiągnięcia zysku9. W merkantylizmie bogactwo kraju było wynikiem gromadzenia złota i innych metali szlachetnych. Podstawę bogactwa zarówno dla jednostki, jak i dla całego kraju stanowiła akumulacja kruszcu, dlatego powszechnie była uznawana reguła przyjmująca, że potężny jest ten kraj, który gromadzi złoto i srebro w swoim skarbcu, uzasadniając tym samym politykę ówczesnych państw. Kraj powinien akumulować kruszce za pośrednictwem zwiększania eksportu dóbr, z jednoczesnym ograniczaniem importu. Fundamentalną rolę w merkantylizmie odgrywał handel zagraniczny, ponieważ był uznawany za jedyną drogę, dzięki której kruszec napływał do kraju. Wymiana handlowa, która pozwalała na akumulowanie złota, stanowiła w ten sposób podstawę chrematystyki. (...) Podstawą doktryny fizjokratów był porządek naturalny związany z obiektywnymi prawami natury rządzącymi funkcjonowaniem gospodarki. Te prawa można odkrywać, podobnie jak to się robi w naukach przyrodniczych. Porządek naturalny, spoczywający na idei własności, wolności oraz poszanowaniu pracy, może istnieć przy zagwarantowaniu zasady leseferyzmu, czyli wolnej konkurencji, swobody działalności gospodarczej oraz wolności gospodarczej. Fizjokraci badali przede wszystkim nie zjawiska pieniężne, lecz realne czynniki sprzyjające rozwojowi gospodarczemu, wyodrębniając naturę zjawisk ekonomicznych od ich wyrażenia pieniężnego. W przeciwieństwie do merkantylistów, którzy pojmowali bogactwo jako produkt powstały w procesie wymiany, czyniąc z procesu cyrkulacji sferę determinującą, fizjokraci nie utożsamiali kruszcu (złota i srebra) z bogactwem, lecz badali "tworzenie fizycznych wartości", przyjmując, że źródłem bogactwa jest rolnictwo, czyli natura. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Historia myśli ekonomicznej; Wartość ekonomiczna; Merkantylizm; Fizjokratyzm

EN

History of economic thought; Economic value; Mercantilism; Physiocracy

• Czasopismo: Prace Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
• Rocznik: 2014
• Tom: Podstawowe kategorie ekonomiczne w ujęciu wybranych kierunków myśli ekonomicznej : kategoria wartości
• Strony: 35--59

Twórcy

autor

Renata Pęciak

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Bibliografia

• Landreth H., Colander D.C., Historia myśli ekonomicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
• Galbraith J.K., Ekonomia w perspektywie. Krytyka historyczna, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2011.
• Giza W., Czy dobro i zło są kategoriami ekonomicznymi? Perspektywa historii myśli ekonomicznej, Zeszyty Naukowe nr 8, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 2010.
• Problemy ekonomiczne polskiego merkantylizmu, red. U. Zagóra-Jonszta, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Katowice 2006.
• Górski J., Poglądy ekonomiczne Stanisława Staszica, "Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1967, nr 12/2.
• Szatz A., L'individualisme économique et social, Instiut Coppet, Paryż 2012.
• Child J., Nowa rozprawa o handlu, [w:] Merkantylizm i początki szkoły klasycznej, Wybór pism ekonomicznych XVI i XVII wieku, red. E. Lipiński, PWN, Kraków 1958.
• Lüchinger R., 12 ikon ekonomii. Od Smitha do Stiglitza, Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa 2007.
• Merkantylistyczna myśl ekonomiczna w Polsce XVI i XVII wieku. Wybór pism, red. J. Górski, E. Lipiński, PWN, Warszawa 1958.
• Kwaśnicki W., Ekonomia klasyczna - spojrzenie z innej perspektywy, "Ekonomista" 1998, 5-6. W wersji elektronicznej na http://kwasnicki.prawo.uni.wroc.pl/todownload/Ekonomia%20klasyczna.pdf [ 10.10.2013].
• Mun T., Bogactwo Anglii w handlu zagranicznym, [w:] Merkantylizm i początki szkoły klasycznej. Wybór pism ekonomicznych XVI i XVII wieku, wybór i wstęp E. Lipiński, PWN, Kraków 1958.
• Keynes J.M., Ogólna teoria procentu, zatrudnienia i pieniądza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
• Stankiewicz W., Historia myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa 2007.
• Gide Ch., Principes d'économie politique, Une édition électronique réalisée à partir du texte de Ch.Gide, Principes d'économie politique, Librairie du Recueil Sirey (société anonyme) Paris 1931.
• Lipiński E., Historia powszechnej myśli ekonomicznej do roku 1870, PWN, Warszawa 1978.
• Górski J., Zarys historii ekonomii politycznej, Książka i Wiedza, Warszawa 1984.
• Carrive P., Mandeville, le mercantilisme et le capitalisme, [w:] Argent et valeurs dans le monde anglo-américain aux XVIIe et XVIIIe siec les, Actes du Colloque - Société d'études anglo-américaines des 17e et 18e siècles, 1980.
• Mandeville B., Bajka o pszczołach, PWN, Warszawa 1957.
• Rothbard M.N., Economic Thought Before Adam Smith: An Austrian Perspective on the History of Economic Thought, Vol. I, Ludwig von Mises Institute, Edward Eigar Publishing, Alabama 2006.
• Boisguillebert P., Rozprawa o naturze bogactw, pieniądza i danin, [w:] Merkantylizm i początki szkoły klasycznej. Wybór pism ekonomicznych XVI i XVII wieku, wybór i wstęp E. Lipiński, PWN, Kraków 1958.
• Zagóra-Jonszta U., Wykłady z historii myśli ekonomicznej, cz. 1, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice 2005.
• Hecht J., Pierre de Boisguilbert ou la naissance de l'économie politique, "Population" 1967, 22e année, n° 1.
• Blaug M., Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektywne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
• Dorigny M., La formation de la pensée économique de Sieyès d'après ses manuscrits (1770-1789), "Annales historiques de la Révolution française" 1988, n° 271.
• Marchlewski J.B., Fizjokratyzm w dawnej Polsce, Druk K. Kowalewskiego, Warszawa 1897.
• Condillac de E.B., Le commerce et le gouvernement considérés relativement l'un à autre, Instiut Coppet, Paryż 2012.
• Orain A., Condillac face à la physiocratie. Terre, valeur et répartition, "Revue économique" 2002, Vol. 53, n°5.
• Quesnay F., Pisma wybrane, Nakładem Gebethnera i Wolfa, Kraków 1928.
• Marks K., Engels F., Dzieła, t. 26, cz. I, Książka i Wiedza, Warszawa 1979/1981.
• Fiedorowicz K., Fiedorowicz J., Kształtowanie się kategorii wartości ekonomicznej, Zeszyty Naukowe Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Seria: Administracja i Zarządzanie, 2012, nr 95.
• Turgot A.R.J., O tworzeniu i podziale bogactw, Gebethnera i Wolfa, Kraków 1927.
• Gide Ch., Zasady ekonomji politycznej, Księgarnia Uniwersytecka Fiszer i Majewski, Poznań 1929.