Chrześcijańskie ugrupowania społeczne (PAX, CHSS, PZKS) w dokumentach programowych PZPR

• Autorzy: Piotr Andrzejewski
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W polskim systemie politycznym funkcjonują 3 ugrupowania chrześcijańskie o charakterze wyznaniowym, a zarazem społecznym i politycznym. Są to: - stowarzyszenie PAX - Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne (od 1989 r. Unia Chrześcijańsko-Społeczna) - Polski Związek Katolicko-Społeczny. Istotną cechą wymienionych wyżej trzech ugrupowań jest fakt, że aktywnie działają one w systemie politycznym PRL. Posiadają własne przedstawicielstwa w organach władzy państwowej (Sejm, rady narodowe), były współuczestnikami FJN oraz współsygnaturiuszami PRON. To ostatnie odróżnia je od środowisk katolickich, skupionych wokół "Tygodnika Powszechnego", miesięczników "Więź" i "Znak" oraz Klubów Inteligencji Katolickiej. Głosząc bardziej lub mniej sprecyzowany program polityczny, chrześcijańskie ugrupowania społeczne skupiają w swych szeregach opowiadających się za nim działaczy. Kształtują opinię i postawę niektórych środowisk chrześcijańskich, upowszechniając własny dorobek ideowy. Wymienione ugrupowania stanowią względnie trwały składnik rzeczywistości społecznej i politycznej naszego kraju. Liczba ich członków jest wprawdzie stosunkowo niewielka, jednak wydaje się, iż błędem byłoby mierzenie ich znaczenia politycznego tą jedynie miarą. Znacznie wiarygodniejszy obraz można byłoby uzyskać analizując skuteczność ich działalności propagandowej, nakład wydawanych czasopism, a także zakorzenienie w środowiskach ludzi wierzących, w instytucji Kościoła roli odgrywanej w kształtowaniu się stosunków państwo-Kościół. Ugrupowania te odgrywają też pewną rolę w kształtowaniu się modelu współżycia ludzi wierzących i niewierzących w naszym kraju. Celem artykułu jest próba rekonstrukcji stosunku PZPR do chrześcijańskich ugrupowań społecznych w okresie od zakończenia II wojny światowej do końca 1981 r., na podstawie dokumentów programowych - uchwał Zjazdów i Plenów KC, przemówień i innych wystąpień publicznych czołowych działaczy partyjnych. Starano się również uwzględnić prasę partyjną. Autor stara się odpowiedzieć na pytanie: czy w wymienionych źródłach można doszukać się spójnej koncepcji stanowiska partii wobec chrześcijańskich ugrupowań społecznych? (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

System polityczny; Partie polityczne; System partyjny; Programy partii politycznych; Stowarzyszenia; Organizacje społeczne; Organizacje pozarządowe; Przekształcenia ustrojowo-systemowe

EN

Political system; Political parties; Party system; Programs of political parties; Associations; Social organisations; Non-governmental organisation; Political and systemic transformations

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Seria 1 / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
• Rocznik: 1991
• Numer: nr 196 Studia z nauk politycznych
• Strony: 37--56

Twórcy

autor

Piotr Andrzejewski

Bibliografia

• Godlewski J. F., Założenia polityki wyznaniowej w PRL, WSNS, Warszawa 1984 r.
• Janowski K. B., Demokracja Socjalistyczna w koncepcjach programowych PZPR, Warszawa 1989; W. Sulej, Polska Partia Socjalistyczna 1892-1948. Zarys dziejów, Warszawa 1988.
• Śliwa M., Polska myśl socjalistyczna (1918-1948), Warszawa 1988.
• Polityka wyznaniowa w PRL. Tło, warunki, realizacja, pod red. W. Mysłka i M. Staszewskiego, Warszawa 1975.
• Bierut B., Referat sprawozdawczy KC PZPR na III Zjeździe Partii, "Nowe Drogi" nr 3/1954.
• Uchwały KC PZPR od II do III Zjazdu, KiW Warszawa 1959 r.
• Sprawozdanie z prac komisji KC PZPR, powołanej do wyjaśnienia przyczyn i przebiegu konfliktów społecznych w dziejach Polski Ludowej, Nowe Drogi 1983.
• Gomułka W., Przemówienia. Październik 1956 - wrzesień 1957, KiW, Warszawa 1957.
• Gomułka W., Przemówienia, Wrzesień 1957 -grudzień 1958, KiW, Warszawa 1959.
• Gomułka W., Przemówienia - 1959, KiW, Warszawa 1960.
• Uchwała III Zjazdu PZPR w: III Zjazd PZPR, Stenogram, KiW, Warszawa 1959.
• Gomułka W., Przemówienia 1961, KiW, Warszawa 1962.
• Uchwały KC PZPR od III do IV Zjazdu, KiW, Warszawa 1964.
• Uchwala IV Zjazdu PZPR, w: IV Zjazd PZPR, Stenogram, KiW, Warszawa 1964.
• Gomułka W., Przemówienia, Lipiec 1964 - grudzień 1966, Warszawa 1967.
• Sprawozdanie stenograficzne z 19 posiedzenia Sejmu PRL w dniach 9,10,11 kwietnia 1968, VIII Sesja Sejmu, tom 110.
• 7 Sprawozdanie stenograficzne z 19 posiedzenia Sejmu PRL w dniach 9,10,11 kwietnia 1968, VIII Sesja Sejmu, tom 111.
• O marcu 1968 - rozmowa z prof. dr Zenobiuszem Kozikiem "Polityka" nr 18, 5 III 1988.
• Uchwały KC PZPR od IV do V Zjazdu, KiW, Warszawa 1968.
• Gomułka W., Przemówienia 1968, KiW, Warszawa 1969.
• O dalszy socjalistyczny rozwój Polskiej Reczypospolitej Ludowej. Wytyczne KC PZPR na VI Zjazd Partii uchwalone na posiedzeniu plenarnym 4 IX 1971 r. (nakł. "Trybuny Ludu").
• Gierek E., Wystąpienie na naradzie redaktorów naczelnych prasy, 27IX 1971, Trybuna Ludu 28 IX 1971.
• Wystąpienie dyrektora Urzędu dis Wyznań, A. Skarżyńskiego na uroczystościach 25-lecia stowarzyszenia PAX, Słowo Powszechne nr 236/1971.
• 7 VI Zjazd PZPR, Stenogram, KiW, Warszawa 1972.
• 7 Uchwały KC PZPR od VI do VII Zjazdu, KiW, Warszawa 1975.
• VII Zjazd PZPR, Stenogram z obrad plenarnych, KiW Warszawa 1976.
• Gierek E., Referat wygłoszony na III Plenum KC PZPR "Trybuna Ludu" 21-22 II 1976.
• Gierek E., Przemówienie wygłoszone na spotkaniu w WSK Mielec, "Trybuna Ludu" 5 IX 1976.
• Gierek E., Wywiad dla _"L'Expresso" (27 IX 1977) w: Edward Gierek 1 sekretarz KC PZPR (przemówienia i artykuły - rok 1977), Kancelaria Sekretariatu KC PZPR.
• Uchwały KC PZPR od VII do VIII Zjazdu, KiW Warszawa 1980.
• VIII Zjazd PZPR, Podstawowe dokumenty i materiały, KiW Warszawa 1980.
• Referat Biura Politycznego KC PZPR wygłoszony przez I sekretarza KC PZPR - S. Kanię na VI Plenum, "Nowe Drogi" nr 10-11/1980.
• Uchwała VII Plenum KC PZPR, "Nowe Drogi" nr 3/1981.
• Założenia Programowe na IX Zjazd PZPR, "Nowe Drogi" nr 5-6/1981.
• Założenia Programowe na IX Zjazd PZPR, "Nowe Drogi" nr 5-6/1981.
• Wielka Koalicja - referat Ryszarda Reiffa, wygłoszony na zebraniu Zarządu Stowarzyszenia PAX, 29 IX 1981, Ośrodek Analiz i informacji Stowarzyszenia PAX, Warszawa 1981.
• Uchwały KC PZPR od IX do X Zjazdu, KiW Warszawa 1986.
• Przemówienie sejmowe J. Zabłockiego, Sprawozdanie stenograficzne z 17 pos. Sejmu PRL, III sesja Seimu, poz. 30 X 1981, łam 82.