Napięcie między wolnością i odpowiedzialnością w okresie transformacji systemowej w Polsce

• Autorzy: Bożena Klimczak

Warianty tytułu

The Tension between Freedom and Responsibility in the Period of System Transformation in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przejście od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej i budowa demokratycznego państwa prawa to przejście od zniewolenia w działalności gospodarczej i publicznej do wolności politycznej, gospodarczej, obywatelskiej i osobistej. Wolność jest jedną z najstarszych idei związanych z naturą człowieka i z jego społecznym bytem, jest zjawiskiem empirycznym, które podlega obserwacjom naukowym i ocenie ze względu na swą wartość wśród innych wartości. Transformacja systemowa w Polsce rozpoczęta 25 lat temu była budowana na prawach wolnościowych. Przypadła na okres światowego renesansu liberalnych koncepcji wolności gospodarczej i własności prywatnej oraz ograniczonych funkcji państwa. Celem artykułu jest omówienie napięcia między wolnością i odpowiedzialnością w okresie transformacji systemowej. Napięcie takie występuje, gdy człowiek ma możliwości wyboru i działania.(abstrakt oryginalny)

EN

Transition from centrally planned economy to market economy and the establishment of democratic state were a transformation from oppression in business and public actions towards political, economic, civil and personal freedomFreedom is one of the oldest ideas connected with human nature and his or her social being. Freedom is also an empirical phenomenon, which is scientifically inquired because of its importance among other values. Transition in Poland which began 25 years ago has been built upon freedom rights. It was parallel with the worldwide renaissance of liberal concepts of economic freedom and private property as well as limited functions of the state. Freedom reached ideal and empirical primacy against other values and was loosely connected with duty and responsibility. The aim of this paper is to discuss the tensions between freedom and responsibility in transition. Such tension always appears when human has a possibility of choice and action. The paper shows how tension between freedom and responsibility was manifested in the transition in Poland. Transformation to market economy was accompanied by: cognitive, pragmatical and axiological dissonance. Its result was the development of unproductive entrepreneurship, which manifested in using legal loopholes and intellectual inability of elites in accordance with the relationship between freedom and responsibility. Pressure upon external freedom perceived as fundamental value slowed ethical thought on constitutional order and the construction of institutions of responsible use of freedom.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Wolność; Odpowiedzialność; Przekształcenia ustrojowo-systemowe

EN

Freedom; Responsibility; Political and systemic transformations

• Czasopismo: Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
• Rocznik: 2014
• Numer: nr 352 25 lat gospodarki rynkowej w Polsce
• Strony: 11--23

Twórcy

autor

Bożena Klimczak

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Bibliografia

• Arendt H., Wola, PWN, Warszawa 1996, CDN-Komitywa, Warszawa 1987.
• Arystoteles, Etyka nikomachejska, PWN, Warszawa 1956.
• Arystoteles, Polityka, PWN, Warszawa 1958.
• Augustyn, Dialogi filozoficzne, PWN, Warszawa 1953.
• Berlin I., Dwie koncepcje wolności, CDN - Komitywa, Warszawa 1987.
• Berlin I., Cztery eseje o wolności, PWN, Warszawa 1994.
• Filek J., Ontologizacja odpowiedzialności, Znak, Kraków 1996.
• Filek J., Filozofia odpowiedzialności XX wieku, Znak, Kraków 2003.
• Filek J., O wolności i odpowiedzialności podmiotu gospodarującego, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2002.
• Frankfurt H., Freedom of the will and the concept of a person, "Journal of Philosophy", LXVIII(1), January 14.
• Friedman M., Friedman R., Wolni wobec wyboru, Wers, Wrocław 1989.
• Hayek F.A. von, The Constitution of Liberty, The University of Chicago Press, Chicago 1978.
• Hayek F.A. von, Droga do niewolnictwa, Wektor, Wrocław 1989.
• Hegel G., Zasady filozofii prawa, PWN, Warszawa 1969.
• Hobbes T., Lewiatan, PWN, Warszawa 1954.
• Hume D., Traktat o naturze ludzkiej, PWN, Warszawa 1963.
• Ingarden R., Książeczka o człowieku, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987.
• Jaspers K., Wolność i komunikacja, [w:] Filozofia egzystencjalna, PWN, Warszawa 1965.
• Kant I., Uzasadnienie metafizyki moralności, PWN, Warszawa 1974.
• Kant I., Krytyka praktycznego rozumu, PWN, Warszawa 1984.
• Król M., W niewoli głupich przepisów, "Dziennik", 19-20.05.2007
• Knight F., The Meaning of Freedom, "Ethics" 52, 1941.
• Kohlberg L., The Psychology of Moral Development, Harper and Row, New York 1984.
• Klimczak B., Instytucje publiczne i prywatne w procesie transformacji polskiej gospodarki, [w:] Zmiany instytucjonalne w polskiej gospodarce rynkowej, red. A. Noga, Wydawnictwo PTE, Warszawa 2004.
• Landreth H., Colander D.C., Historia myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 2005.
• Locke J., Dwa traktaty o rządzie, PWN, Warszawa 1992.
• Locke J., Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, PWN, Warszawa 1995.
• Majka J., Filozofia społeczna, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1982.
• Mises L., von, Human Action, Yale University Press, New Haven 1963.
• Pipes R., Własność a wolność, PWN, Warszawa 2000.
• Platon, Państwo, PWN, Warszawa 1958.
• Röpke W., The Humane Economy, Oswald Wolff, London 1960.
• Scheler M., Rozważania dotyczące fenomenologii i metafizyki wolności, "Znak" 1963, nr 11.
• Karta Powinności Człowieka, "Tygodnik Powszechny" nr 37 z 10.09.2000 r.
• Kodeks handlowy, opracowanie: T. Fijałkowski, Wyd. FiK, Warszawa 1997.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, 1997.

Identyfikatory

DOI

10.15611/pn.2014.352.01