Pozaekonomiczne czynniki rozwoju Krakowa w okresie autonomii galicyjskiej

• Autorzy: Jacek Purchla

Warianty tytułu

Noneconomic Factors of Krakow's Development in the Period of Galician Home-rule

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Problematyka badawcza pracy koncentruje się wokół zagadnienia funkcji miejskich i czynników miastotwórczych w rozwoju Krakowa przełomu XXX i XX wieku, a w szczególności wokół wyjątkowej roli czynników pozaekonomicznych. Analizie poddano przede wszystkim dwie przeciwstawne funkcje pełnione wówczas przez Kraków: "duchowej stolicy narodu" i austriackiej twierdzy. Ich wzajemna antynomia wynikała - szczególnie u progu okresu autonomicznego - ze sprzeczności dwóch różnych racji stanu: polskiej i austriackiej. Antynomia Krakowa jako "polskiego Piemontu" i "polskich Aten", z jednej strony i "polskiego Kufsteinu" z drugiej, stanowi jedną z zasadniczych kwestii niezbędnych dla wyjaśnienia niepowtarzalnego charakteru tego miasta w okresie autonomii galicyjskiej. W przypadku roli Krakowa jako "duchowej stolicy narodu" celem pracy stało się przede wszystkim wykazanie wyjątkowego znaczenia politycznego i ekonomicznego ziemiaństwa w rozwoju miasta. W kwestii "Festung Krakau", zadaniem jakie sobie postawiłem było dokonanie swoistego bilansu aktywów i pasywów statusu twierdzy, jaki narzucili Krakowowi po 1846 roku Austriacy. (fragment tekstu

EN

The annexation of Kraków to Austria in 1846 dramatically deteriorated its economic position. The city was cut off from its natural economic hinterland in the North - becoming merely a peripheral town, the centre of a small local market. Austrian protectionist policy prevented the possibility of trade with Russia and Prussia. Neither was Kraków an important administrative or transport centre. The Austrians declared Kraków a frontier fortress - the decision which had mostly negative effects for the city's development. The semi-feudal economic relations prevailing in Galicia prevented Krakow's dynamic urban growth, based elsewhere on such classic development forces as great capital and rapid industrialization. It was only the political evolution which took place in Austria in the i860's that gave Kraków a chance, and first of all Galician home-rule. The factors fostering urbanization were the following: scholarly institutions, education, culture, religious life, and finally the symbolic meaning of the city. All these interlocking functions could be summarized in Krakow's definition as "Poland's spiritual capital". Book analyses complex and specific political and economic system of Kraków functioning at the turn of 19th and 20th centuries. Special emphasis has been put on the role of gentry and foundations on the city's growth as well as the meaning of the military factor ("Festung Krakau") for Krakow's development.

Słowa kluczowe

PL

Oddziaływanie instytucji pozaekonomicznych na gospodarkę; Rozwój miasta; Autonomia lokalna; Miasto; Rozprawa habilitacyjna

EN

The impact of non-economic institutions on the economy; City development; Local autonomy; City; Habilitation thesis

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Akademia Ekonomiczna w Krakowie. Seria Specjalna, Monografie
• Rocznik: 1990
• Numer: nr 96
• Strony: 233

Twórcy

autor

Jacek Purchla

• Akademia Ekonomiczna w Krakowie

Bibliografia

• Badecka-Malkowa J.: Fundacje lwowskie. Szkic historyczny fundacyj i funduszów zarządzanych przez gminę miasta Lwowa. Lwów 1939.
• Bałaban M.: Przewodnik po żydowskich zabytkach Krakowa. Kraków 1935, s.105, 11-112.
• Bałus H.: Historyzm, analogiczność, malowniczość. Rozważania o centralnych kategoriach twórczości Teodora Talowskiego (1857-1910). "Folia Historiae Artium", T. 24, 1988, s.117-138.
• Bar J.R.: Autobiografia Józefa Sebastiana Pelczara. Prawo Kanoniczne. R. 9, 1966, nr 1-2, s. 309.
• Bar J.R.: Zgromadzenie Matki Bożej Miłosierdzia. Prawo Kanoniczne. R. 9, 1966, nr 3-4, s. 69-71.
• Bartel W.M.: Czy Kraków na przełomie XIX i XX wieku był "polskim Rzymem"?. [w:] Kraków na przełomie XIX i XX wieku. Red. J.M. Małecki. Kraków 1983, s. 78.
• Barycz H.: Uniwersytet Jagielloński życiu narodu polskiego. Wrocław-Warszawa-Kraków 1964, s. 99-113.
• Bąk J.: Opieka społeczna nad sierotami w Krakowskim Towarzystwie Dobroczynności w latach 1816-1916. "Rocznik Krakowski". T. 46, 1975, s.107-111.
• Bąk-Koczarska C.: Juliusz Leo - twórca Wielkiego Krakowa. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź, 1986.
• Bąkowski K.: Rozwój gospodarczy Krakowa w ostatnich stu latach. [w:] Kraków w XIX wieku. T. 1. Kraków 1932, s. 173.
• Bednarski T.Z.: Mączyński Franciszek (1874-1947). Polski Słownik Biograficzny. T. 20, 1975, s. 335.
• Beiersdorf Z., Purchla J.: Dom pod Globusem, dawna siedziba krakowskiej Izby Handlowej i Przemysłowej. Kraków 1988, s.17.
• Beiersdorf Z.: Architekt Teodor M. Talowski. Charakterystyka twórczości. [w:] Sztuka 2 połowy XIX wieku. Warszawa 1973, s.199-214.
• Beiersdorf Z.: Pałac Pusłowskich w Krakowie. Studium z dziejów pałacu-muzeum. "Rocznik Krakowski", T. 54, 1988, s. 137-178.
• Berend I.T., Ránki G.: Economic Development in East Central Europe in the 19th and 20th Centuries. New York 1974, s. 62.
• Białkiewicz Z. J.: Architektura wczesnego historyzmu w twórczości sakralnej Filipa Pokutyńskiego (1869-1877). Teka Komisji Urbanistyki i Architektury. T. 16, 1982, s. 37-38.
• Bieniarzówna J., Małecki J.M.: Dzieje Krakowa. T. 3. Kraków w latach 1796-1918. Kraków 1979, s.110-135.
• Bieniarzówna J.: Gross- und Kleinhandel des Freistaates Krakau 1815-1846. [w:] Grazer Forschungen zur Wirtschaftsund Sozialgeschichte. T.3. Beiträge zur Handels- und Verkehrsgeschichte. Graz 1978, s.133-144.
• Bieniarzówna J.: Życie gospodarcze w Wolnym Mieście Krakowie. Kraków 1967.
• Bieńkowski W.: Rok 1883 w Krakowie (uroczystość 200-lecia odsieczy Wiednia). "Rocznik Krakowski". T. 51, 1987, s. 97-118.
• "Biuletyn Historii Sztuki". R. 47, 1985, s. 395-399.
• Bobrzyński M., Jaworski W.L., Milewski J.: Z dziejów odrodzenia politycznego Galicji 1859-1873. Warszawa-Kraków 1905, s. 7.
• Bogdanowski J.: Fortyfikacja austriacka na ziemiach polskich w latach 1850-1914. [w:] Studia i Materiały do Historii Wojskowości. T. 12, cz. l. 1966, s. 85-92.
• Bogdanowski J.: Warownie i zieleń twierdzy Kraków. Kraków 1979, s. 82-144.
• Bojarska I.: Baraniecki Adrian. Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków 1935, s. 270-271.
• Borkowska W.: Drużbacki Maurycy: Polski Słownik Biograficzny. T. 5, Kraków 1939-1946, s. 402-403.
• Boy-Żeleński T.: Znaszli ten kraj?... [w:] Boy o Krakowie. Kraków 1973, s. 3-4.
• Brusatti A.: Österreichische Wirtschaftspolitik vom Josephinismus zum Ständestatt. Wien 1965, s. 77.
• Bujak F.: Galicja. T. l i 2. Lwów-Warszawa 1908 i 1910.
• Bujak F.: Rozwój gospodarczy Galicji (1772-1914). Lwów 1917.
• Bund J.: Rozwój kolejnictwa małopolskiego w okresie 80-lecia (1850-1930) działalności krakowskiej Izby Przemysłowo-Handlowej oraz przebieg starań o wykonanie ustawy koerberowskiej o budowie dróg wodnych. [w:] Sprawozdanie z obrad publicznych oraz czynności Izby Przemysłowo-Handlowej w Krakowie za rok 1930. Kraków 1931, s. 20.
• Buszko J.: Politische Aspekte der Feierlichkeiten zum 200. und 250. Jahrestag des Wiener Entsatzes in Polen. "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego", nr 672, Prace Historyczne. z.75. Studia Austro-Polonica. t. 3, 1983, s.441-456.
• Buszko J.: Stosunki gospodarczo-społeczne w Galicji i na Śląsku Cieszyńskim po uwłaszczeniu. [w:] Historia Polski. Warszawa 1963, s. 295-320 .
• Buszko J.: Postęp gospodarczy i przemiany społeczne Galicji i Śląska Cieszyńskiego u schyłku XIX wieku (1890-1900). [w:] Historia Polski. Warszawa 1963, s. 628-648.
• Buszko J.: Uroczystości Kazimierzowskie na Wawelu w roku 1869. Kraków 1970.
• Bystroń J.S.: Rozwój demograficzny dzielnic Krakowa (tworzenie się centrum wielkomiejskiego w Krakowie). "Ekonomista", R. 15: 1915. t. 1-2, s.112-160.
• Cannadine D. (red.): Patricians, Power and Politics in Nineteenth Century Towns. Leicester 1982.
• Cannadine D.: Lords and Landlords: the Aristocracy and the Towns 1774-1967. Leicester 1980.
• Carl E. Schorske: Fin-de-Siècle Vienna. New York 1980.
• Cepek F.: Die k.u.ki Geflügelzuchtanlage der Festung Krakau. [w:] Die k.u.k. Festungsintendanz Krakau und ihre Betriebe, 1917, s. 34-37.
• Chłędowski K.: Pamiętniki. T. l. Galicja (1843-1880). Kraków 1957, s. 144.
• Chłopiec-sierota w opiece zakładu wychowawczego im. ks. Siemaszki w Krakowie. Kraków 1928.
• Chmiel A.: Ustrój miasta Krakowa w XIX wieku (w zarysie). [w:] Kraków w XIX w. T. l. Kraków 1932, s.112-113.
• Chrzanowski L.: Einige Bemerkungen gegen die Befestigung Krakau's den Mitgliedern der gemeinschaftlichen Delegation, durch ein Mitglied des Reichsrates, zur geneigten Würdigung gewidmet. Krakau 1868.
• Chrzanowski L.: W sprawie obwarowania Krakowa. Kraków 1868, s. 8.
• Ciechanowski S.: Jordan Henryk. Polski Słownik Biograficzny. T. 11 Wrocław-Warszawa-Kraków 1964-1965, s. 273-276.
• Cracow in 1815 and 1860. Addressed to the Pleinpotentiaries of the European Powers about to Assemble in Congress. London 1860, s.13 i 14.
• Czapczyńska D.: Świeckie witraże w Krakowie. Uwagi o działalności krakowskich zakładów witrażowniczych od końca XIX wieku do roku 1939. "Rocznik Krakowski" T. 53, 1987, s.139-159.
• Czapliński W.: O kulturze szlacheckiej z innego punktu widzenia. [w:] Tradycje szlacheckie w kulturze polskiej. Warszawa 1976, s.155 i 156.
• Czapska M.: Europa w rodzinie. Warszawa 1989, s. 136.
• "Czas." R. 1861, nr 221, s. l i 3 oraz nr 224, s. 3.
• "Czas." R. 1887, nr 103, s. 2.
• "Czas". R. 1868 nr 58 i 59 z 10 i 11 III.
• "Czas". R. 1869 nr 191, s. 3.
• "Czas". R. 1871, nr 159, s. 3.
• Daszyński I.: Pamiętniki. T. 1, Warszawa 1957, s. 96.
• Demel J.: Kasper Zubowski (1797-1873). Kraków 1952, s. 25.
• Demel J.: Początki kolei żelaznej w Krakowie. Kraków 1954, s. 7.
• Demel J.: Pożar Krakowa 1850 r., Rocznik Krakowski, T. 32, 1952, z. 3.
• Demel J.: Stosunki gospodarcze i społeczne Krakowa w latach 1846-1853, Kraków 1951.
• Demel J.: Stosunki gospodarcze i społeczne Krakowa w latach 1853-1866, Wrocław-Kraków 1958.
• Dębski J.: Dziewiętnastowieczna kaplica na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury. T.18, 1984, s. 239-250.
• Dobroni L.: Graditelji i izgradnja Zagreba u doba historijskich stilova. Zagreb 1983.
• Dobrowolski T.: Sztuka Krakowa. Kraków 1971, s. 442-444 i 465-469.
• Dobrowolski T.: Zarys historii Muzeum Narodowego w Krakowie. Sprawozdania i Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie. R. 1, 1951, s. 13.
• Dobrzanowski S.: Restauracja diecezji krakowskiej w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Warszawa 1977, s. 211-212.
• Doerman A.: Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie 1861-1911. Księga pamiątkowa półwiekowej działalności. Kraków 1911.
• Dokładny przegląd krytyczny pierwszej ogólnej Wystawy Sztuki Polskiej napisany przez kilku artystów-malarzy i rzeźbiarzy pod red. S. Tomkowicz, Kraków 1887.
• Donath O., Schmiedl H.: Die Verpflegsanstalten der Festung Krakau. [w:] Die k.u.k. Festungsintendanz Krakau und ihre Betriebe. Krakau 1917, s. 9-10.
• Duda E.: Dr Henryk Jordan (1842-1907). W 150-lecie Zieleni Miejskiej w Krakowie. Kraków 1977 r.
• Dwór i okolice, rozmowa z Czesławem Miłoszem. "Tygodnik Powszechny", R. 41, 1987, nr 43, s. l i 4.
• Dybiec J.: Finansowanie nauki i oświaty w Galicji 1860-1918. Kraków 1979.
• Dybiec J.: Mecenat naukowy i oświatowy w Galicji 1860-1918. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1981.
• Dyos H.J.: Agenda for Urban Historians. [w:] The Study of Urban History. London 1968, s.1-46.
• Dyos H.J.: Exploring the urban past. Cambridge-London-New York-New Rochelle-Sydney-Melbourne. brw.
• Dyos H.J.: The Task of the Urban Historian. Estratto da "La storiografia urbanistica" Atti del 1º Convegno Internazionale di Storia urbanistica "Gli studi di Storia urbanistica: confronto di metodologie e risultati", - Lucca 24-28 settembre 1975.
• Dziewoński K., Jerczyński M.: Baza ekonomiczna i struktura funkcjonalna miast. Warszawa 1971.
• Eljasz-Radzikowski W.: Kraków dawny i dzisiejszy. Warszawa-Kraków-Lublin-Łódź-Poznań-Wilno-Zakopane, 1902 r. s. 136.
• Encyklopedia Wojskowa, red. O. Laskowski, T. 4. Warszawa 1934, s. 579.
• Estreicher K.: Franciszek Ksawery Pusłowski. Rocznik Krakowski. T.40, 1970, s. 135-136.
• Estreicher K.: Kraków. Przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice. Kraków 1938, s. 144.
• Estreicher K.: Wspomnienia dwóch krakowian. "Rocznik Krakowski", T. 46, 1975, s. 140-141.
• Estreicher S.: Znaczenie Krakowa dla życia narodowego polskiego w ciągu w. XIX. [w:] Kraków w XIX w. T. l. Kraków 1932, s. 10-11.
• Estreicherówna M.: Życie towarzyskie i obyczajowe Krakowa w latach 1848-1863. Biblioteka Krakowska. T. 90 i 91. Kraków 1868, s. 57-58.
• Eustachy Sanguszko. Kraków 1907, s. 50.
• Forstner F.: Przemyśl. Österreich-Ungarns bedeutendste Festung. Wien 1987.
• Forstner F.: Przemyśl. Österreich-Ungarns bedeutendste Festung. Wien 1987. Rozd. 3: "Die Befestigungspläne der Habsburgermonarchie in Galizien", s. 39-59.
• Forstner F.: Przemyśl. Österreich-Ungarns bedeutendste Festung. Wien 1987. Rozdz. 4: "Von der Stadtmauer zur Gürtefestung. Die Entwicklung im Befestigunsbau zwischen 1814 und 1914".
• Fuchs P.: Z historii odnowienia wawelskiego Zamku 1905-1939, Kraków 1962, s. 103.
• Gajda M.: Akt fundacyjny Domu Ubogich fundacji imienia Ludwika i Anny Helclów. Rocznik Krakowski. T. 52, 1986, s. 93-102.
• "Gazeta Narodowa. R. 7, 1868 nr 40, s. l.
• "Gazeta Polska" R. 1861 nr 222, s. 2 i nr 233, s. 1-2.
• "Gazeta Warszawska" R. 1861 nr 222, s. 2.
• "Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego" R. 1861 nr 229, s. 3 i nr 230, s. 5.
• Gąsowska K.: Przemysł na forum galicyjskiego Sejmu Krajowego w latach 1867-1914. Sprawy i ludzie. Mszp. pracy doktorskiej obronionej w Uniwersytecie Jagiellońskim. Kraków 1986, s. 218-219.
• Gąsowski T.: Urbanizacja Galicji w dobie autonomicznej. "Studia Historyczne", R. 28, 1985, z. 2, s. 223-243.
• Gerschenkron A.: An Economic Spurt That Failed. Four Lectures in Austrian History. Princeton 1977, s. 52.
• Gerschenkron A.: Economic Backwardness in Historical Perspective. A Book of Essays. Cambridge, Hass. 1966, s.62-64.
• Getter M.: Miastotwórcza rola garnizonu. Dzieje Najnowsze. R. 15, 1983, nr 3, s. 153-154.
• Gielżyński W.: Budowanie niepodległej. Paryż 1985, s. 40.
• Gierdziejewski K.: Instytut Techniczny w Krakowie i jego przemiany od 1834 do 1917. Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej. T.4: 1956, s. 243-282.
• Głębocki J.T.: Zakłady ku ulżeniu cierpieniom bliźnich obecnie w Krakowie istniejące z krótką wzmianką o dawniejszych, a dziś nie istniejących instytucjach tego rodzaju. Kraków 1852, s. 224-225.
• Good D.F.: The Economic Rise of the Habsburg Empire, 1750-1914. Berkeley -Los Angeles - London 1984.
• Górski K.: Architektura XIX w. Rocznik Krakowski. T. 6, 1904, s. 145-156.
• Grabowski A.: Wspomnienia. T. 2. Kraków 1909, s. 254.
• Grodziska-Ożóg K.: Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Kraków 1987.
• Grodziska-Ożóg K.: Ze studiów nad rolą Krakowa w epoce porozbiorowej. "Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie". R. 31, 1986, s. 151-158.
• Gross N.: Austria-Hungary in the World Economy. [w:] Economic Development in the Habsburg Monarchy in the Nineteenth Century. Essays. Wyd. J. Komlos, New York 1983, s.1-39.
• Gródecki R., Lepszy K., Feldman J.: Kraków i ziemia krakowska. Lwów 1934, s. 234-235, 247.
• Grzybowski K.: Historia państwa i prawa Polski. T. 4. Od uwłaszczenia do odrodzenia państwa. Warszawa 1982, s. 297-198.
• Grzybowski K.: Ojczyzna, naród, państwo. Warszawa 1970, s.157-158.
• Hachholz L.: Szpitale krakowskie 1220-1920. Cz. II. Kraków 1924, s. 61.
• Haisig M., Inglot S., Wolański N.: Związki gospodarcza Śląska z resztą ziem polskich w okresie Tysiąclecia, "Kwartalnik Opolski", R. 12, 1966, s.124-167.
• Hanak P.: Hungary in the Austro-Hungarian Monarchy. Austrian History Yearbook. T.8, 1967, s. 283-284.
• Handlin O., Burchard J.E. (red.): The Historian and the City. Cambridge, Mass. 1963.
• Hauser L.: Monografia miasta Przemyśla. Przemyśl 1883, s. 168.
• Hauser P.M., Schnore L.F. (red.): The Study of Urbanization. New York-London-Sydney 1965.
• Hausner A.: Odrodzenie Galicji a drogi wodne. Kraków 1911.
• Hershberg T.: The New urban History. Toward an Interdysciplinary History of the City. "Journal of Urban History", R. 1978, Nov., s. 3-40.
• Hilchen H.: Historia drogi żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej 1835-1848-1898. Przyczynek do historii kolejnictwa w Królestwie Polskim. Warszawa 1912, s. 28 i mapa nr 1.
• Hittle J.M.: The Service City: State and Townsmen in Russia, 1600-1800. Cambridge, Mass. 1979.
• Hohenberg P.M., Lees L.H.: The Making of Urban Europe 1000-1950. Cambridge, Mass.-London 1985.
• Holewiński M.: Nieznany plan budowy twierdzy Kraków z roku 1852. "Rocznik Krakowski". T. 55, 1989, s.149.
• Homola I.: Kraków za prezydentury Mikołaja Zyblikiewicza (1874-1881). Kraków 1976.
• Homola I.: Kruzer Karol. Polski Słownik Biograficzny. T.15. Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 447 i 448.
• Homola I.: Kwiat społeczeństwa...: Struktura społeczna i zarys położenia inteligencji krakowskiej w latach 1860-1914. Kraków-Wrocław 1984.
• Homola I.: Struktura zawodowa inteligencji krakowskiej z końcem XIX stulecia. "Studia Historyczne", R. 21, 1978, z. 3, s. 391.
• Homola-Dzikowska I.: Mikołaj Zyblikiewicz (1823-1887), Wrocław 1964.
• Homola-Dzikowska I.: Mikołaj Zyblikiewicz (1823-1887). Wrocław-Warszawa-Kraków 1964, s. 160-162.
• Hordyński W.: Czartoryska Marcelina. Polski Słownik Biograficzny. T.4. Kraków 1938, s. 246-248.
• Hoszowski K.: Mowa przy uroczystym poświęceniu nowo wybudowanego Domu Schronienia dla Ubogich starców i Kalek Krakowskiego Tow. Dobroczynności miana w Koletkach d. 30 października 1882 r. Kraków 1883, s. 3.
• Hoszowski S.: Ekonomiczny rozwój Lwowa w latach 1772-1914. Lwów 1935.
• Hubbard W.H.: Auf dem Weg zur Großstadt, Eine Sozialgeschichte der Stadt Graz 1850-1914. Wien 1984.
• Hubbard W.H.: Der Wachstumprozess in den österreichischen Grossstädten 1869-1910. Eine historisch-demographische Untersuchung. Kölner Zeitschrift für Soziologie und Sozialpsychologie. Sonderheft 16, 1973, s. 406.
• Hulewicz J.: Akademia Umiejętności w Krakowie 1873-1918. Zarys dziejów. Wrocław-Warszawa 1958, s.46-106.
• Hulewicz J.: Jerzmanowski Erazm. Polski Słownik Biograficzny. T. 11. Wrocław-Warszawa-Kraków 1964-1965, s.178-180.
• Jakimowicz A.: Jacek Malczewski i jego epoka. Warszawa 1970, s. 190-192.
• Jakubowski K.: Grand. Kraków. R. 1987, nr 2, s. 43-46.
• Jakubowski M.L.: Kronika Szpitala św. Ludwika dla Dzieci w Krakowie. Okres 25 lat, od r. 1876 do r. 1900, Kraków 1901, s. 3, 19-23 i 27-29.
• Jakubowski M.L.: Szpital św. Ludwika dla Dzieci w Krakowie jego powstanie, rozwój i działalność dziesięcioletnia od 1876- 1885 roku, Kraków 1886, s. 8.
• Janowski W.: Przegląd statystyczny celniejszych przemysłowości krajowych w Królestwie Galicji i Lodomerii z Wielkim Ks. Krakowskim i z Księstwami Oświęcimskiem, Zatorskiem i Bukowiną. z. l. Kraków 1865, s. 17.
• Jasiewicz K.: Militarne i ekonomiczne aspekty w budowie i eksploatacji dróg żelaznych w Królestwie Polskim w latach 1835-1914, "Studia Historyczne", R. 23, 1980, s. 191-207.
• Jaskólski M.: Historia - Naród - Państwo. Zarys syntezy myśli politycznej konserwatystów krakowskich w latach 1866-1934. Kraków 1981, s. 19-22.
• Jaszi O.: The Dissolution of the Habsburg Monarchy. Chicago 1961, s.191-192, 209-210 i 212.
• Jelonek-Litewka K.: Arcybractwo Miłosierdzia i Banku Pobożnego w Krakowie. Nasza Przeszłość. R.61, 1984, s.80.
• Jędruszczak H.: Industrializacja, a urbanizacja. Propozycje badawcze i uwagi polemiczne. "Kwartalnik Historyczny", R. 86, 1979, s. 405-419.
• Johnson J.H., Poole C.G. (red.):The Structure of Nineteenth Century Cities. London-Canberra-New York 1982.
• Kalendarz Krakowski Józefa Czecha na rok 1891, s. 102-104.
• Kalendarz Krakowski Józefa Czecha na rok 1897. Kraków 1897, s.164.
• Kalendarz Krakowski Józefa Czecha na rok 1902,-s. 80.
• Kalendarz Krakowski Józefa Czecha na rok 1913, inseraty, s. 61.
• Kalinka W. (Pęcławski): Listy o Krakowie. Poznań 1850, s. 6.
• Kalinka W.: Galicja i Kraków pod panowaniem austriackim, Paryż 1853, s. 382.
• Kampuš I., Karaman I.: Das tausendjährige Zagreb. Von den einstigen Siedlungen bis zur modernen Großstadt. Zagreb 1978, s. 150-183.
• Kapiszewski H.: Księgowość gminy m. Krakowa 1848-1918. Mszp. w Archiwum Państwowym w Krakowie.
• Karaman I.: Privreda i drustvo Hrvatske u 19. stoljecu. Zagreb 1972.
• Karolczak K.: Właściciele domów w Krakowie na przełomie XIX i XX wieku. Z badań nad dziejami Krakowa. Kraków 1987.
• Katalog dawnych map wielkoskalowych Krakowa XVI-XIX wieku. Red. M. Odlanicki-Poczobutt. Warszawa-Kraków 1981, s. 229, 195, 251.
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. T. 4, cz. l: Wawel. Red. J. Szabłowski. Warszawa 1965, s. 11.
• Kiełkowski R.: Podgórze dzielnica zapomniana. [w:] Kopiec wspomnień. Wyd. 2. Kraków 1964, s. 269, 270.
• Kieniewicz S., Sikora P.: Kopernicki Izydor. Polski Słownik Biograficzny. T. 14. Wrocław-Warszawa-Kraków 1968, s.1-3.
• Kieniewicz S.: Galicja w latach 1846-1848. [w:] W stulecie Wiosny Ludów 1848-1948. T. l. Warszawa 1948, s. 281.
• Kieniewicz S.: Historia Polski 1795-1918. Warszawa 1987, s. 305.
• Kieniewicz S.: Kurtz Aleksander. Polski Słownik Biograficzny. T. 16. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971, s. 283-285.
• Kieniewicz S.: Potocki Adam. Polski Słownik Biograficzny. T.27. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1983, s. 752.
• Kieniewicz S.: The Free State of Cracow (1815-1846), The Slavonic and East European Reviev, vol. 26, 1947-48, s. 85.
• Kita H.: Tomasz Pryliński (1847-1895). Rocznik Krakowski. T. 39: 1968, s. 136.
• Klabouch J.: Die Gemeindeselbstverwaltung in Österreich 1848-1918. Wien 1968.
• Kleczkowski A.: Walery Rzewuski obywatel m. Krakowa, radca miejski. Rys jego życia i działalności publicznej na podstawie dokumentów i zebranych materiałów. Kraków 1895.
• Klein F.: Planty krakowskie. Kraków 1914, s. 44 i 45.
• Kleinoscheg J.: Wie macht man aus Graz eine Fremden-Stadt? Graz 1890.
• Kocójowa M.: Pamiątkom ojczystym ocalonym z burzy dziejowej. Kraków 1978.
• Kolak W., Ponikło S.: Helcel Sternstein (Sztersztyn) Ludwik Edward. Polski Słownik Biograficzny. T. 9. Wrocław-Warszawa-Kraków 1960-1961, s. 357-358.
• Kołodziejczyk R.: Piotr Steinkeller 1799-1854. Warszawa 1963, s.129-130.
• Kontkowski L.: Jezuicki kościół Serca Jezusa w Krakowie. Nasza Przeszłość. T. 64,1985, s.113-165.
• Kopff A.: Muzeum Narodowe w Krakowie. Historia i zbiory. Kraków 1962, s.7-35.
• Korczyński L.: Dietl jako balneolog. [w:] Józef Dietl. Pierwszy prezydent miasta Krakowa. Znakomity lekarz. Profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Patriota polski. W 50-tą rocznicę śmierci. Kraków 1928, s. 92-110.
• Kostrowicka I.: Eksport roślinnych produktów rolnych z Królestwa Polskiego w latach 1816-1864. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Planowania i Statystyki. Z. 37. Warszawa 1962, s.143-164.
• Kotewicz R.: Z dziejów przemysłu Krakowa w latach 1918-1939. Kraków 1981, s. 13-14.
• Koziebrodzki W.: Galicja i Austria. Bendlikon 1866, s. 5.
• Koziński J.: Fotografia krakowska w latach 1840-1914. Kraków 1978, s. 55.
• Kozub-Ciembroniewicz W.: Austria a Polska w konserwatyzmie Antoniego Z. Helcia 1846-1865. Kraków 1986, s. 146-151.
• Koźmian S.: Podróże i polityka. Kraków 1905, s.187-188.
• Krakau zur Zeit der Galizischen Autonomie (1866-1914). Ausstellungskatalog. Graz 1989, s. 30, poz. 33 i 35.
• Krakowski P.: Styl arkadowy w architekturze dziewiętnastowiecznego Krakowa. [w:] Symbolae historiae artium. Warszawa 1986, s. 464.
• Kras J.: Wyższe Kursy dla Kobiet im. A Baranieckiego w Krakowie 1868-1924. Kraków 1972.
• Kremer J.: Kraków wobec Polski i Sukiennice jego oraz słowo o Bramie Floriańskiej. Kraków 1870, s. 25.
• Król B.: Kontakty gospodarcze Rzeczypospolitej Krakowskiej ze Śląskiem. "Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach", nr 22, Prace Historyczne nr 1. Katowice 1964, s. 97-105.
• Król M.: Konserwatyści a niepodległość. Warszawa 1985, s. 207-225.
• Król M.: Stańczycy. Antologia myśli społecznej i politycznej konserwatystów krakowskich. Warszawa 1982, s. 20.
• Król M.: Szlachta jako warstwa historyczna w polskiej myśli konserwatywnej XIX wieku. Tradycje szlacheckie w kulturze polskiej. Warszawa 1976, s. 84-93.
• Krzysica M.: Rola czynników wojskowo-politycznych w budowie kolei żelaznych w Królestwie Polskim. [w:] Studia do dziejów kolei żelaznych w Królestwie Polskim (1840-1914), red. R. Kołodziejczyk. Warszawa 1970, s. 9-44.
• Krzyżanowska Z.A.: Dobroczynność. [w:] Kraków w XIX w. T. l. Kraków 1932, s.195 i 196.
• Krzyżanowski S., Sikorski R., Przeorski T.: Kraków. Rozszerzenia granic 1909-1915. Kraków 1931.
• Kula W.: Historia gospodarcza Polski 1864-1918. Kształtowanie się kapitalizmu w Polsce. Warszawa 1958.
• "Kurier Wileński" R. 1861 nr 72, s. 708.
• Kutrzeba S.: Handel i jego organizacja. [w:] S. Kutrzeba, J. Ptaśnik: Dzieje handlu i kupiectwa krakowskiego, Rocznik Krakowski. T.14: 1910, s. 56.
• Kwaśny Z.: Aussenhandel des Freistaates Kraków im Lichte von Berichte der preußischen Residenten. Studia Historiae Oeconomicae. T. 9, 1974, s.141-160.
• Lepiarczyk J.: Dzieje budowy Muzeum Czartoryskich w Krakowie. Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie. T. 3, 1957, s. 179-217.
• Lisicki H.: Antoni Zygmunt Helcel 1808-1870. T. 2. Lwów 1882, 8.134.
• Lisicki H.: W sprawie obwarowania Krakowa. Gazeta Narodowa. R.7, 1868 nr 46, s. l i 2.
• Łopuszański B.: Moszyński Piotr. Polski Słownik Biograficzny. T. 22. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1977, s.129-132.
• Madurowicz-Urbańska H.: Przemysł Galicji. Główne problemy i potrzeby badawcze. "Studia Historyczne", R. 18, 1975, s.189-212.
• "Magazyn Mód" R. 1861 nr 39, s. 5.
• Magocsi P.R.: Galicia: A Historical Survey and Bibliographic Guide. Toronto-Buffalo-London 1983, s.99-101 i 136-142.
• Małachowicz E.: Obóz i obszar warowny Lwów. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury. T.22, 1988, s. 246.
• Małecki J.M.: Kraków na przełomie XIX i XX wieku. Nasza Przeszłość. T. 67, 1987, s. 5-6.
• Małecki J.M.: Lemberg und Krakau - zwei Hauptstädte Galiziens. [w:] Festschrift Othmar Pickl zum 60. Geburstag. [Wyd. H. Ebner i inni]. Graz-Wien 1987, s.409-415.
• Mandelbaum S.J.: H.J. Dyos and British Urban History. The Economic History Reviev. Series 2. T. 38, 1985, s. 437-447.
• Marassé M.: Gospodarcze stosunki w Galicji. Warszawa 1874, s. 25.
• Maroevi I.: O historicizmu u Zagrebu. Peristil. T. 20, 1977, s. 123-144.
• Marshall J.U.: The Location of Service Towns. An Approach to the Analysis of Central Place Systems. Toronto 1969.
• März E., Socher K.: Wahrung und Banken in Cisleithanien. [w:] Die Habsburgermonarchie 1848-1918. t. l. Wien 1973, s. 348.
• März E.: Österreichische Industrie- und Bankpolitik. Wien 1968, s. 373.
• Matis H.: Österreichs Wirtschaft 1848 bis 1913. Konjunkturele Dynamik und gesellschaftlicher Wandel im Zeitalter Franz Josephs I. Berlin 1972, s. 28.
• Michalewicz J.: Przemysł gorzelniany Galicji doby autonomicznej. Między monopolem dworskim a monopolem państwowym. Kraków 1988.
• Michalik J.: Dzieje teatru w Krakowie w latach 1893-1915. Teatr Miejski. Kraków 1985.
• Miodońska B.: Guyski Marceli. Polski Słownik Biograficzny. T. 9. Wrocław-Warszawa-Kraków 1960-1961, s.197.
• Miodońska-Brookes E.: Wawel - "Akropolis". Studium o dramacie Stanisława Wyspiańskiego. Kraków 1980, s. 16.
• Morawski K.K.: Kraków przed trzydziestu laty. Warszawa 1932, s. 16.
• Morgan N.J., Daunton M.J.: Landlords in Glasgow: A Study of 1900. Business History. T. 25, 1983 nr 3, s. 264-286.
• Morris R.J.: Voluntary Societies and British Urban Elites,1780-1850: an Analysis. "The Historical Journal", R. 26, 1983 nr 1, s. 95-118.
• Mossakowska W.: Walery Rzewuski 1837-1888 fotograf. Studium warsztatu i twórczości. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1981.
• Mrazek J.: Monografia Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie. Kraków 1886.
• Najdus W.: Drobnomieszczaństwo galicyjskie w dobie autonomicznej. [w:] Drobnomieszczaństwo XIX i XX wieku. T. 2. Warszawa 1988, s. 29-97.
• Najdus W.: Ignacy Daszyński 1866-1936. Warszawa 1988, s. 264.
• Namysłowski W.: Milicja Wolnego Miasta Krakowa 1815- 1845. Kraków 1913.
• Nietyksza M.: Dzieje miast polskich w epoce kapitalizmu. Problemy, stan badań, postulaty. "Kwartalnik Historyczny", R. 87, 1980, s.404-405.
• Nietyksza M.: Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim 1865-1914. Warszawa 1986.
• Nowacki K.: Architektura krakowskich teatrów. Kraków 1982, s. 137.
• Nowolecki A. (Z. Kolumna): Ostatnie 20 lat Krakowa i trzej jego burmistrze. Kraków 1882, s. 21 i 22.
• Offer A.: Property and Politics 1870-1914. Cambridge 1981.
• Osiecki J.: Koleje żelazne w Galicji i stosunek tychże do kolei w Polsce i Rosji. Wiedeń 1858, s. 3-4.
• Österreichisches Städtebuch auf Grund der Berichte von größeren österreichischen Städten. T. 1, 1887, s. 20.
• Ostrowska-Kębłowska Z.: Architektura i budownictwo w Poznaniu w latach 1780-1880. Warszawa-Poznań 1982, s. 264-277.
• Pałat Z.: Ostatnie Forum Cesarskie. Forma i symbolika urbanistyczno-architektonicznego założenia poznańskiego Ringu. Artium Qua-estiones. T. 2, 1983, s. 57-71.
• Paszkiewicz H.: Jacek Malczewski. W Azji Mniejszej i w Rozdole. Londyn 1972.
• Pawłowski K.K.: Narodziny miasta nowoczesnego.[w:] Sztuka 2 połowy XIX wieku. Warszawa 1973, s. 56.
• Perkowska U.: Kształtowanie się zespołu naukowego w Uniwersytecie Jagiellońskim (1860-1920). Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975, s. 81.
• Peroś J.: Kraków-forteca. Cz. 2. Czas. R. 1911, nr 126, z. 17. III.
• Pietrzak J.: Raczyński Edward Aleksander. Polski Słownik Biograficzny. T.29. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986, s. 632-634.
• Piołun-Noyszewski S.: Stefan Żeromski. Dom, dzieciństwo i młodość. Warszawa-Kraków 1928, s.228.
• Ponikło S.: Das Fürstlich Lubomirski'sehe Asyl für ver-nachläsigte Knaben in Krakau. Wien und Prag 1896 (nadbitka z: Zeitschrift für das österreichische Volksschulwesen.R.7).
• Ponikło S.: Das Helcel'sehe Asyl für Unheilbare und Reconvales-centen in Krakau. Nadbitka z: "Das Österreichische Sanitätswesen", R.1895, nr 33, s. l i 2.
• Popiel P.: Pamiętniki Pawła Popiela (1807-1892). Kraków 1927, s. 189.
• Przeorski T.: Kraków współczesny. [w:] Kraków. Rozszerzenie granic 1909-1915. Wyd. K. Rolle. Kraków 1931, s. 653.
• Przeorski T.: Samorząd miasta Krakowa w latach 80-tych ubiegłego stulecia. Dziennik Rozporządzeń dla Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa. R. 1929, s. 459-485.
• Purchla J.: Autonomia galicyjska a rozwój Krakowa na przełomie IX i XX wieku. Znak, R. 36, 1984 nr 1, s. 54-71.
• Purchla J.: Ecce Homo Marcelego Guyskiego. Praca w maszynopisie.
• Purchla J.: Economic and non-economic factors of urban development: international symposium at the Department of History of Economics, Cracow, 20-21 October, 1983, Urban History Yearbook, R. 1985, s. 94-96.
• Purchla J.: Formowanie się środowiska architektów krakowskich w drugiej połowie XIX wieku. "Rocznik Krakowski", T. 54, 1988, s.117-136.
• Purchla J.: Jak powstał nowoczesny Kraków. Studia nad rozwojem budowlanym miasta w okresie autonomii galicyjskiej. Kraków 1979.
• Purchla J.: Jan Zawieyski - architekt przełomu XIX i XX wieku. Warszawa 1986, s. 33-48.
• Purchla J.: Konstytucja dla Krakowa. Tradycja i przyszłość krakowskiego samorządu miejskiego. "Znak". R. 1990 nr 1 (416), s.84-93.
• Purchla J.: Liberalizm i symbolika a powstanie nowoczesnego Krakowa. [w:] Kraków na przełomie XIX i XX wieku. Materiały z sesji naukowej z okazji Dni Krakowa w 1981 roku. Kraków 1983, s.117-118.
• Purchla J.: Międzynarodowa sesja naukowa w Zakładzie Historii Gospodarczej Akademii Ekonomicznej w Krakowie na temat: Ekonomiczne i pozaekonomiczne czynniki rozwoju miast, Kraków, 20-21 X 1983, "Studia Historyczne", R. 27, 1984, z. 3, s. 549-551.
• Purchla J.: O architekturze krakowskiej połowy XIX wieku, "Rocznik Krakowski", t. 53, 1987, s. 98.
• Purchla J.: Schronisko fundacji księcia Aleksandra Lubomirskiego przy ulicy Rakowickiej w Krakowie. Folia Historiae Artium. T.19, 1983, s. 135-152.
• Purchla J.: W sprawie granic aglomeracji miejskich. Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych. T. 41, 1980, s. 284-285.
• Puttkamer-Żółtowska J.: Inne czasy. Inni ludzie. Londyn 1959, s. 203 i 205.
• Ranki G.: On the Development of the Austro-Hungarian Monarchy. [w:] Economic Development in the Habsburg Monarchy in the Nineteeth Century, Essays. Wyd. J. Komlos, New York 1983, s. 47-63.
• Rapacki W.: Ludność Galicji. Lwów 1874, s. 123.
• Ratz H.: Die k.u.k. Kartoffelflockenfabrik und Flockenmuhle in Podgórze-Wisła. [w:] Die k.u.k. Festungsintendanz Krakau und ihre Betriebe, 1917, s. 51-54.
• Rausz M.: Wyścigi konne w Krakowie. Kraków, R. 1989, nr 4, s.50.
• Rawicz-Niedziałkowski J.: Życiorys Janusza Rawicz- Niedziałkowskiego rządowo upoważnionego Inżyniera cywilnego budowy w Krakowie. Kraków 1896, rkps. w posiadaniu autora, s. 8.
• Redlich J.: Das Wesen der österreichischen Kommunalverfassung. Leipzig 1910, s. 52.
• Ręgorowicz L.: Historia Instytutu Technicznego w Krakowie. Kraków 1913.
• Rostworowski E.M.: Popioły i korzenie. Szkice historyczne i rodzinne. Kraków 1985, s.293-328.
• Rudolph R.L.: Banking and Industrialization in Austria-Hungary. The role of banks in the industrialization of the Czech Crownlands, 1873-1914. London - New York -Melburne 1976.
• Rychliński S.: Handel zagraniczny Królestwa Polskiego w latach 1831-1850. "Ekonomista", R. 29, t. 2, s. 91-92.
• Ryszkiewicz A.: Milewski (Korwin-Milewski) Ignacy Karol. Polski Słownik Biograficzny. T. 21. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976, s. 208-210.
• Rzeczpospolita Krakowska 1815-1846. Wybór źródeł. Wyd. J. Bieniarzówna. Wrocław 1951, s.145-153.
• Rzewuski Ł.: Wynik legatu śp. Walerego Rzewuskiego, radcy miasta, zmarłego dn. 18.XI 1888 roku w Krakowie. Kraków 1912.
• Rzewuski W.: Szkic biograficzny. Kraków 1893.
• Saryusz-Zalewski W.: Dzieje przemysłu w b. Galicji 1804-1929, ze szczególnym uwzględnieniem historii rozwoju "S.A. L. Zieleniewski i Fitzner-Gamper". Kraków 1930, s. 43.
• Schneider, Seibriger.: Die Militär-Seifenfabrik Krakau und die Seifenversorgung der Armee. [w:] Die k.u.k. Festungsintendanz Krakau und ihre Betriebe, 1917, s. 43-50.
• Schnore L.F. red.: The New Urban History. Quantitative Explorations by American Historians. Princeton 1975.
• Sheehan J.J.: Liberalisn and the City in Nineteenth-Century Germany. Past and Present. nr 51, s.116-137.
• Sikorski R.: Kraków w roku 1900 i jego rozwój w ciągu XIX stulecia. [w:] Kraków. Rozszerzenie granic 1909-1915. Wyd. K. Rolle. Kraków 1931, s. 65.
• Sikorski R.: Rozszerzenie granic stoł. król. m. Krakowa w latach 1909-1914. [w:] Kraków. Rozszerzenie granic 1909-1915. Wyd. K. Rolle. Kraków 1931, s. 172.
• Sjoberg G.: The Preindustrial City: Past and Present. New York-London 1965.
• Skowronek J.: Uwagi nad funkcją szlachetczyzny w polskim życiu polityczno-społecznym i ideologii w XIX wieku. [w:] Tradycje szlacheckie w kulturze polskiej. Warszawa 1976, s.184-185.
• Słoczyński H.: Matejko i galicyjska mafia. Na marginesie IV wydania: Maria Szypowska, Jan Matejko wszystkim znany. Warszawa 1985.
• Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 4. Warszawa 1883, s. 597.
• Smarzyński H.: Dr Henryk Jordan pionier nowoczesnego wychowania fizycznego w Polsce. Kraków 1958.
• Stachowska K.: Dzieje budowy domu Towarzystwa Naukowego Krakowskiego w latach 1857-1866. Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. R. 12, 1966, s. 77.
• Stadterweiterung von Graz. Gründerzeit 1850-1914. Red.: S. Dimitriou. Graz-Wien 1979.
• Staszel J.: Kraków przed stu laty w "Dzienniku" Kazimierza Girtlera. Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie. R. 17, 1971, s. 151.
• Statystyka Miasta Krakowa. z. 3, Kraków 1892, s. 137.
• Statystyka miasta Krakowa. z. 4, 9, Kraków 1894, s. 9l.
• Statystyka miasta Krakowa. z. 9, cz. 2, Kraków 1907, s. 87.
• Stępień F.: Pałac Puszetów. "Rocznik Krakowski", T. 49, 1978, s. 130-134.
• Strasburger E.: Gospodarka naszych wielkich miast. Warszawa, Łódź, Kraków, Lwów, Poznań. Kraków-Warszawa 1913.
• Swaryczewski A.: Historyczne zmiany układu przestrzennego Krzemionek krakowskich. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury. T.11, 1977, s. 8.
• Szabo A.: Regionalno porijeklo i socijalna struktura stanovnistva grada Zagreba izmedu 1880-1910. Godine. Radovi. V.17, s.101-120.
• Szacki J.: Tradycja. Przegląd problematyki. Warszawa 1971, s. 93-192.
• Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1914, s.1125-1431.
• Szubert P.: Pomnik Adama Mickiewicza w Krakowie - idea i realizacja. [w:] Dzieła czy kicze. Warszawa 1981, s.159-242.
• Szumowski W. (red.): Józef Dietl, pierwszy prezydent miasta Krakowa, znakomity lekarz, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, patriota polski. W 50-rocznicę śmierci. Kraków 1928.
• Szumowski W.: Dietl a Szczawnica, [w:] Józef Dietl. Pierwszy prezydent miasta Krakowa. Znakomity lekarz. Profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Patriota polski. W 50-tą rocznicę śmierci. Kraków 1928, s.150-159.
• Świderska A.: Trwa, choć przeminęło (Kraków przed pierwszą wojną). [w:] Kopiec wspomnień. Kraków 1964, s. 319.
• Świeykowski E.: Pamiętnik Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie 1854-1904. Kraków 1905.
• Taborski R.: Korzeniowski Apollo. Polski Słownik Biograficzny. T.14. Wrocław-Warszawa-Kraków 1968, s.167-169.
• Taborski R.: Lanckoroński Karol. Polski Słownik Biograficzny. T. 16. Wrocław-Warszawa-Kraków-Łódź-Gdańsk 1971, s. 442-223.
• Tarnowski S.: O sesji sejmowej roku 1865-66. Przegląd Polski. R. l: 1866, z. l (lipiec), s.154.
• Tarnowski S.: Z doświadczeń i rozmyślań. Kraków 1891, s. 303.
• Thernstrom S., Sennett R. (red.): Nineteenth-Century Cities. Essays in the New Urban History. New Haven-London 1969.
• Till S.: Powstanie Muzeum Techniczno-Przemysłowego. Kraków 1914.
• Trąpczyńska H.: Kaplińska Helena. Polski Słownik Biograficzny. T.11, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964-1965, s. 632-633.
• Trzeciakowska M., Trzeciakowski Ł.: W dziewiętnastowiecznym Poznaniu. Poznań 1982, s. 131.
• Tuszyńska A.: W oczach Polaków. Polacy i Rosjanie. Życie codzienne w Warszawie w latach 1865-1905. "Zeszyty Historyczne", z. 81, 1987, s. 3-20.
• "Tygodnik Ilustrowany." R. 1861 II pół r., nr 105, s. 119.
• Tyrowicz M.: Galizien unter österreichischer Herrschaft. Die politischen und wirtschaftlichen Probleme Galiziens in der neuesten polnischen Historiographie 1945-1962. Sonderdruck aus österreichische Osthefte, s. 485-499.
• Tyrowicz M.: Kraków od wiosny Ludów do Nocy styczniowej 1848-1864. [w:] Szkice z dziejów Krakowa od czasów najdawniejszych do pierwszej wojny światowej. Red. J. Bieniarzówna. Kraków 1968, s. 314.
• Tyrowicz M.: Wolne Miasto Kraków w ogniu walk społecznych (1815-1840). Kraków 1955, s. 39.
• Urbańczyk A.: Pomnik Grunwaldzki w Krakowie. Kraków 1974, s. 27.
• von Lucadou E.: Strukturwandel Schlesiens. (Breslau) 1943, s. 57.
• von Steinitz E., Brosch von Aarenau T.: Die Reichsbefestigung Österreich-Ungarns zur Zeit Conrads von Hötzendorf. Wien 1937, s.7.
• Wawel Louis J.: Urywki z dziejów i życia mieszkańców Krakowa, [wyd.] J. Bieniarzówna i W. Bieńkowski. Kraków 1977, s. 62 i 63.
• Wereszycki H. Historia Austrii. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986, s. 264.
• Wereszycki H.: Dzieje Galicji jako problem historyczny. [w:] Niewygasła przeszłość. Refleksje i polemiki. Kraków 1987, s. 173-192.
• Wereszycki H.: Historia polityczna Polski 1864-1918. Paryż 1979, s. 36.
• Wereszycki H.: Historia polityczna Polski 1864-1918. Paryż 1979, s. 23-41 i 151-178.
• Wielogłowski W.: Kraków jako główne targowisko zbożowe i punkt handlowo-przemysłowy. Kraków 1860, s.17 i 18.
• Wierzbicki L.: Rozwój sieci kolei żelaznych w Galicji od roku 1847 włącznie do roku 1890. "Czasopismo Techniczne" (Lwów). R.25, 1907, s. 308.
• Wojciechowski M.: Struktura społeczna Krakowa w roku 1869. "Przegląd Zachodni", R. 9, 1953. T. l, s. 179 i 182.
• Woźniewski Z.: Krasiński Hubert. Polski Słownik Biograficzny. T. 15, Warszawa-Wrocław-Kraków 1970, s. 175-176.
• Wyka K.: Teka Stańczyka na tle historii Galicji w latach 1849-1869. Wrocław 1951, s.107.
• Wyrobisz A.: Nowe koncepcje w badaniach nad historią miast europejskich. "Przegląd Historyczny", T. 80, 1989, z. l, s.155-174.
• Wyrobisz A.: Stadtplanung in polnischen Gebieten 1815-1914. [w:] Urbanisierung im 19. und 20. Jahrhundert. Historische und geographische Aspekte. Köln 1983, s. 475-497.
• Zaleski W.: Tysiąc lat naszej wspólnoty. Społeczne i gospodarcze dzieje narodu polskiego w zarysie. Londyn 1961, s. 367-368.
• Zaleski Z.: Dzieje Poznania od roku 1853 do r. 1918. [w:] Księga pamiątkowa miasta Poznania. Dziesięć lat pracy polskiego zarządu stołecznego miasta Poznania. Poznań 1929, s. 88-89.
• Zdrada J.: Sprawa autonomii galicyjskiej w polityce Hotelu Lambert w latach 1859-1873, "Studia Historyczne", R.10, 1967, s. 43-72.
• Zdrada J.: Zmierzch Czartoryskich. Warszawa 1969, s. 426-428.
• Zgórniak M.: 1914-1918. Studia i szkice z dziejów I wojny światowej. Kraków 1987, s. 78.
• Ziomek M.J.: Życie gospodarcze w okręgu krakowskiej Izby Przemysłowo-Handlowej 1850-1930. Księga pamiątkowa wydana na jubileusz ośmdziesięciolecia istnienia Izby Przemysłowo-Handlowej w Krakowie. Kraków 1930, s. 19.
• Żychiewicz T.: Humbert Szczepan. Polski Słownik Biograficzny. T. 10. Wrocław-Warszawa-Kraków 1962-1964, s. 99-100.
• Żychowski M.: Stosunki gospodarczo-społeczne w Rzeczypospolitej Krakowskiej w przeddzień rewolucji 1846 r. "Przegląd Historyczny". T. 45, 1954, s. 36-55.
• Żygulski Z. (junior): Zarys historii zbiorów Czartoryskich. [w:] Muzeum Narodowe w Krakowie. Zbiory Czartoryskich. Warszawa 1987, s. 5-42.