Nieskruszony syn marnotrawny : Gall Anonim o dwóch powrotach Zbigniewa do Polski

• Autorzy: Jarosław Nikodem
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem autora było ukazanie losów Zbigniewa, syna Władysława Hermana, wyłaniających się z przekazu Galla Anonima. Czyni to, szukając, zgodnie z propozycją J. Banaszkiewicza, odpowiedzi na pytanie, czym była "kronikarska rzeczywistość i jak została zbudowana", abstrahując tym samym od "wydarzeniowego" kontekstu przekazu. Jego zdaniem, Anonim dołożył wszelkich starań, by konflikt między Bolesławem Krzywoustym i Zbigniewem przedstawić w odpowiednim świetle. Udowodnienie racji młodszego z braci pociągało za sobą przedstawienie Zbigniewa w niekorzystnym świetle, ukazując zarazem, że nie stał się on człowiekiem występnym dopiero w czasach konfliktu z Bolesławem. By jego przekaz był wystarczająco jasny, kronikarz ukazał starszego z Władysławowiców jako niewdzięcznego, zdradzieckiego i nieskorego do prawdziwej skruchy syna. Złe cechy charakteru Zbigniewa, zdaniem Galla, niejako predystynowały go do odgrywania negatywnej roli w dziejach dynastii. Pewnym usprawiedliwieniem była rola, jaką odgrywali źli doradcy skupieni wokół księcia, ale nawet ich podszepty nie były w stanie zdjąć odpowiedzialności ze Zbigniewa. Autor twierdzi również, że najpoważniejszymi zarzutami stawianymi przez Galla księciu nie były zdrady i krzywoprzysięstwa, których się dopuszczał, ale pycha i brak prawdziwej skruchy. Stawia hipotezę, że Anonim piszący o drugim powrocie Zbigniewa do Polski mógł się posłużyć biblijną przypowieścią o synu marnotrawnym, odwracając jedynie jej morał. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

PL

Historiografia; Badania historyczne

EN

Historiography; Historical research

• Czasopismo: Studia Periegetica
• Rocznik: 2010
• Numer: nr 4 Dziedzictwo kulturowe, historyczne podróżowanie i współczesne aspekty turystyki
• Strony: 61--82

Twórcy

autor

Jarosław Nikodem

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• 1. Adamus J. (1952): O monarchii Gallowej, Warszawa.
• 2. Balzer O. (2005): Genealogia Piastów, wstęp do drugiego wydania J. Tęgowski, Kraków.
• 3. Banaszkiewicz J. (2008): Gall jako historyk poważny, czyli dlaczego dzieje i Bolesława Chrobrego, i Bolesława Krzywoustego są prawdziwe i niegroteskowe. Przegląd Historyczny, T. 99, z. 3.
• 4. Bieniak J. (1985): Polska elita polityczna XII wieku (część II wróżda i zgoda). [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej. Zbiór studiów, red. S. K. Kuczyński, T. 3, Warszawa.
• 5. Brojer W. (2008): Formacja chrześcijańska, liturgia, szkoła. [w:] Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu. T. 1. Struktury kościelno-publiczne, red. H. Manikowska, W. Brojer, Warszawa.
• 6. Curtius E. R. (1997): Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłumaczenie i opracowanie A. Borowski, Kraków.
• 7. Dalewski Z. (2005): Rytuał i polityka. Opowieść Galla Anonima o konflikcie Bolesława Krzywoustego ze Zbigniewem, Warszawa.
• 8. Deptuła Cz. (1990): Galla Anonima mit genezy Polski. Studium z historiozofii i hermeneutyki symboli dziejopisarstwa średniowiecznego, Lublin.
• 9. Grodecki R. (1927): Zbigniew książę Polski (odb. Studja Staropolskie. Księga Pamiątkowa ku czci Al. Brücknera), Kraków.
• 10. Grudziński T. (1953): rec. J. Adamus, O monarchii Gallowej, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Warszawa 1952. Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu, T. 19, z. 1-4.
• 11. Grudziński T. (1952): Ze studiów nad Kroniką Galla. Rozbiór krytyczny pierwszej księgi, cz. I. Zapiski Towarzystwa Naukowego w Torunia, T. 17, z. 3-4.
• 12. Hertel J. (1980): Imiennictwo dynastii piastowskiej we wcześniejszym średniowieczu, Warszawa.
• 13. Jasiński K. (b.d.): Rodowód pierwszych Piastów, Warszawa-Wrocław.
• 14. Kętrzyński S. (1934): Ze studiów genealogicznych. Miesięcznik Heraldyczny, T. 13
• 15. Kowalczyk E. (1995): Pielgrzymki pokutne we wczesnym średniowieczu: Bolesław Krzywousty i Piotr Włostowic. [w:] Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy, red. H. Manikowska, H. Zaremska, Warszawa.
• 16. Kowalczyk-Heyman E. (2005): Zbigniew i Bolesław - czytanie Anonima zwanego Gallem. [w:] Causa creandi. O pragmatyce źródła historycznego, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław.
• 17. Kras R. J. (2002): Dzieła Salustiusza w warsztacie Anonima zw. Gallem. Roczniki Humanistyczne, T. 50, z. 2.
• 18. Kürbis B. (1994): O życiu religijnym w Polsce X-XII wieku. [w:] tejże, Na progach historii. Prace wybrane. Poznań (pierwsze wyd. Pogranicza i konteksty literatury polskiego średniowiecza. Red. T. Michałowska, Wrocław etc. 1989).
• 19. Kürbis B. (1957): rec. T. Grudziński, Ze studiów nad Kroniką Galla. Rozbiór krytyczny pierwszej księgi, część I, Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 17, 1952, z. 3-4. Studia Źródłoznawcze, T. 1.
• 20. Kürbis B. (2001): Sacrum i profanum. Dwie wizje władzy w polskim średniowieczu. [w:] tejże, Na progach historii, II O świadectwach do dziejów kultury Polski średniowiecznej, Poznań (pierwsze wyd. Studia Źródłoznawcze, T. 22, 1977).
• 21. Kürbis B. (1962): Więź najstarszego dziejopisarstwa polskiego z państwem. [w:] Początki państwa polskiego. Księga tysiąclecia, t. II: Społeczeństwo i kultura, red. K. Tymieniecki, G. Labuda, H. Łowmiański, Poznań.
• 22. Kürbis B. (1975): Wizerunki Piastów w opiniach dziejopisarskich. [w:] Piastowie w dziejach Polski. Zbiór artykułów z okazji trzechsetnej rocznicy wygaśnięcia dynastii Piastów, red. R. Heck, Wrocław etc.
• 23. Labuda G. (1975): Michał [w:] Polski słownik biograficzny, T. 20, Wrocław etc.
• 24. Labuda G. (1953) rec. J. Adamus, O monarchii Gallowej. Przegląd Historyczny, T. 44, z. 1-2.
• 25. Labuda G. (1994): Władysław i Zbigniew. U genezy podziałów dzielnicowych w Polsce w drugiej połowie XI wieku. [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej. Zbiór studiów, red. S. K. Kuczyński, t. VI, Warszawa.
• 26. Łowmiański H. (1986): Dynastia Piastów we wczesnym średniowieczu. [w:] tegoż, Studia nad dziejami Słowiańszczyzny, Polski i Rusi w wiekach średnich, Poznań (pierwsze wyd. Początki państwa polskiego. Księga tysiąclecia, T. I: Organizacja polityczna, red. K. Tymieniecki, G. Labuda, H. Łowmiański, Poznań 1962).
• 27. Maleczyński K. (1975): Bolesław III Krzywousty, Wrocław etc.
• 28. Maleczyński K. (1952): Wstęp. [w:] Galli Anonymi Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum, ed. K. Maleczyński, Monumenta Poloniae Historica , nova series, T. II, Kraków.
• 29. Mrozowicz W. (2005): Bogu czy ludziom? O motywach twórczości dziejopisarskiej. [w:] Causa creandi . O pragmatyce źródła historycznego, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław.
• 30. Plezia M. (1989): Wstęp. [w:] Anonim tzw. Gall Kronika Polska, przełożył R. Grodecki, opracował, wstępem i przypisami opatrzył M. Plezia, Wrocław etc.
• 31. Plezia M. (1947): Kronika Galla na tle historiografii XII wieku, Kraków.
• 32. Skwierczyński K. (2008): Fundacje możnowładcze w Polsce XI i XII wieku. Możni i ich funkcje jako problem badawczy. [w:] Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, T. 1. Struktury kościelno-publiczne, red. H. Manikowska, W. Brojer, Warszawa.
• 33. Trawkowski S. (1984): Władysław I Herman. [w:] Poczet królów i książąt polskich, Warszawa.
• 34. Tyc T. (1924): Anonim - biograf Trzeciego Bolesława. Przegląd Warszawski, T. 11.
• 35. Tyc T. (1927): Zbigniew i Bolesław, Poznań.
• 36. Wiszewski P. (2008): Domus Bolezlai. W poszukiwaniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku), Wrocław.
• 37. Gall (1952): Galli Anonymi Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum, ed. K. Maleczyński, Monumenta Poloniae Historica, nova series, T. II, Kraków.
• 38. Kadłubek (1994): Magistri Vincentii dicti Kadłubek Chronica Polonorum, ed. M. Plezia, Monumenta Poloniae Historica, nova series, T. XI, Kraków.
• 39. Kosmas (1923): Cosmae Pragensis Chronica Boemorum, wyd. B. Bretholz, Monumenta Germaniae Historica - Scriptores rerum Germanicarum, n.s., T. II, Berlin.
• 40. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie polskim W. O. Jakuba Wujka S. J., tekst poprawili oraz wstępami i krótkim komentarzem opatrzyli: Stary Testament ks. S. Styś S.J., Nowy Testament ks. W. Lohn S.J., Kraków 1962.