Przyrodnicze skutki zaburzenia stosunków wodnych w rezerwatach torfowiskowych na przykładzie rezerwatu "Gorbacz"

• Autorzy: Henryk Banaszuk , Piotr Banaszuk , Helena Bartoszuk , Piotr Kondratiuk , Mirosław Stepaniuk

Warianty tytułu

Water Dislocation in Peat Bog Reserves and Its Influence on Nature as Described in "Gorbacz" Reserve

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Rezerwat "Gorbacz" (113,73 ha powierzchni) utworzono w 1966 roku. Celem jego jest ochrona jednego z nielicznych na terenach staroglacjalnych oligotroficznego jeziora Gorbacz (12,71 ha) wraz z roślinnością wodną i przybrzeżną oraz przyległych torfowisk (głównie wysokiego i przejściowego) z roślinnością leśną, zaroślową i turzycowiskową, a także ze stosunkowo bogatą fauną. Obszar ten jest cennym obiektem przyrodniczym o dużym znaczeniu dla nauki i dydaktyki. Rezerwat jest położony na rozległym obniżeniu terenowym, wypełnionym torfami, ale obejmuje tylko część torfowiska. W południowo-zachodniej części zagłębienia torfy są eksploatowane przez Przedsiębiorstwo Produkcji Leśnej "Las", a kopalnia odkrywkowa torfu i związany z nią system odwadniania znajdują się w pobliżu rezerwatu. Od strony wschodniej z kolei do rezerwatu przylegają bezpośrednio łąki zmeliorowane, zagospodarowane metodą pełnej uprawy. Ze względu na charakter naturalnych układów środowiskowych w rezerwacie i dużą ich wrażliwość na antropopresję, zwłaszcza na zmiany stosunków wodnych, należy się spodziewać, że prowadzona obecnie działalność gospodarcza w sąsiedztwie rezerwatu stanowi duże zagrożenie dla jego przyrody. Stąd podstawowym celem niniejszej pracy było określenie obecnego stanu środowiska w rezerwacie oraz ustalenie wpływu działalności gospodarczej na przyrodę i jej walory, a następnie sformułowanie wniosków co do możliwości ich zachowania. Szczególną uwagę zwrócono na wpływ odkrywkowej kopalni torfu na środowisko. Prace badawcze zostały wykonane w 1992 roku. Prowadził je zespół pracowników Katedry Sozologii Politechniki Białostockiej. Ze względu na cel pracy zastosowano metodę analizy porównawczej. Porównano mianowicie wyniki własnych badań terenowych z wynikami badań wykonanych w latach sześćdziesiątych i osiemdziesiątych, charakteryzujących stan i walory środowiska rezerwatu w tamtym czasie. Pozwoliło to sformułować wnioski odnośnie kierunków i zakresu zmian w tym środowisku oraz tendencji w rozwoju.(fragment tekstu)

EN

At the end of the 60s, that is the initial period of peat exploitation and before making land improvement Imszar Syncline was a marshland. Then, this area was mostly affected by woodfires, cattle-grazing and treading. The soil waters could be located at a fixed depth in the whole high pit bogs. However, their level would go up and down due I to excessive weather conditions. Differentiation of water systems within the high peat bogs occurred between 1970s and 1980s. Since then the peat area situated at the north-western side of the Syncline has f got more water, unlike the east and south sides which are the driest (fig. 1). The structure I of hydrobioecological zones of the reserve is vertical (fig. 2). The swamps are found in the western part, while in the tranzitional zone a level of soil water seems to be much more lower. However, soil and plant alterations are hardly noticed. The eastern side of the area has been transformed most, particularly the one between Gorbacz Lake and the I improved grassland. It is not easy to say for sure that the peat exploitation and the existing draining system badly influence on the nature of Gorbacz Reserve. The closed absorbing ditches ; which are used as dams prevents from peat drainage that is caused by the exploitation. What is more, they have worked effectively as yet. Negative changes in the reserve's environment are mainly made by the process of pasture improvement in the eastern part of the Syncline. This can be pinpointed as the form of a territorial expansion and intensification of such changes which proceed from the central part of the reserve to the east. However, it is the main ditch running along the eastern side and its two legs draining the north-east part that make the greatest damage to the reserve. The speed of such negative effects is intensified by dry weather and droughts. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Rezerwaty przyrody; Ochrona środowiska; Ochrona wód; Degradacja środowiska

EN

Nature reserves; Environmental protection; Protection of waters; Degradation of the environment

• Czasopismo: Ekonomia i Środowisko
• Rocznik: 1994
• Numer: nr 1 (4)
• Strony: 115--134

Twórcy

autor

Henryk Banaszuk

• Politechnika Białostocka

autor

Piotr Banaszuk

• Politechnika Białostocka

autor

Helena Bartoszuk

• Politechnika Białostocka

autor

Piotr Kondratiuk

• Politechnika Białostocka

autor

Mirosław Stepaniuk

• Politechnika Białostocka

Bibliografia

• A. W. Sokołowski: Przyrodnicze obiekty chronione województwa białostockiego, Białystok 1991.
• J. Kondracki: Polska północno-wschodnia, Warszawa 1972.
• J. E. Mojski: Nizina Podlaska [w:] Geomorfologia Polski, t.II, PWN, Warszawa 1972.
• A. Czerwiński: Plan gospodarczy rezerwatu "Gorbacz" na okres 1969-1979, Prezydium Wojewódzkiej Kady Narodowej w Białymstoku, Wydz. Rolnictwa Leśnictwa Białystok 1969
• A. Czerwiński: Stosunki przyrodnicze rezerwatu "Gorbacz". "Rocznik Białostocki" t. XII, 1974
• W. Gierasimow, A. Kościk, Z. Wojtowicz: Torfowisko wysokie Gorbacz, cz. III, "Acta Societacis Botanicorum Poloniae" XXVI, nr 4, 1957.
• T. Baszyński, W. Sławiński, J. Zawadzka, K. Zawadzki: Torfowisko wysokie Gorbacz. II, "Acta Societacis Botanicorum Polaniae" XXV, 1956
• A. Czerwiński: Ocena zmian roślinności torfowiskowej w rezerwacie "Gorbacz", Białystok 1992 (maszynopis).